ne sosyalist, ne de kapitalist nitelikteydi.
S›n›flar›n olmad›¤› ve dayan›flmac› yap›-
da olan Türkiye gibi toplumlar için en
uygun politika, devletçilikti. ‹ktisadî
devletçili¤in savunuldu¤u bu düflünce,
bir anlamda yeni rejimin fikrî temellerini
oluflturdu. Kadro için devletçilik, sadece
bir ekonomik politika de¤il ayn› zaman-
da ülkenin ba¤›ms›zl›¤›n›n sa¤lanmas›n-
da da yard›mc› bir unsurdu. Kemalist
devrimlerin radikal sol bir yorumu ola-
rak da de¤erlendirilebilecek olan Kadro,
devletçi düflüncelerin a¤›rl›k kazanmas›
nedeniyle özel teflebbüse yak›n duran gi-
riflimcilerin elefltirisine u¤rad› ve döne-
min baz› ayd›nlar›nca elefltirildi. Kadro
hareketi, 1935’te derginin kapanmas›n-
dan sonra da Türk düflünce platformunda
çeflitli flekillerde zaman zaman ortaya ç›-
kan bir fikir hareketi oldu.
482
Kadro Hareketi
KADRO HAREKET‹
“– ‹nk›lâp ideolojisi nedir?”
Bu sual 5 Ocak 1931 de, Ankara Türk Oca¤›’nda verilen bir konferansta ortaya
at›ld›. Konuya flöyle girildi:
“Türkiye bir ink›lâp içindedir. Bu ink›lâp durmad›. Bugüne kadar yaflad›¤›m›z ha-
reketler, flahit oldu¤umuz muazzam k›yam ve inhidam manzaralar› (ayaklanmalar,
devrilifller vs.) onun yaln›z bir safhas›d›r. Bir ihtilâl geçirdik. Bu ihtilâl, ink›lâb›n ga-
yesi de¤il, vas›tas›d›r.
Bu ihtilâl safhas›nda kalsayd›k, ink›lâb›m›z akim (k›s›r) kal›rd›. Halbuki o genifl-
liyor, derinlefliyor. O henüz son sözünü söylemifl, son eserini vermifl de¤ildir. Bu dü-
zeltilmifl zemin üstünde yar›nki Türk Cemiyetinin, kendine benzer ve kendine uygun
binas› kurulabilmek için, ink›lâb›m›z›n genifllemesi, derinleflmesi lâz›md›r.
‹nk›lâp, tarafs›z bir nizam de¤ildir. Onun içinde yaflayanlar›n, taraftar olsunlar
veya olmas›nlar, ona uymalar› lâz›md›r. ‹nk›lâp, ona taraftar olmayanlar›n iradeleri-
nin, ona taraftar olanlar›n iradelerine, kay›ts›z flarts›z ve cebirle, zorla ba¤lanmas›
demektir.
‹nk›lâb›n irade ve menfaat›, ink›lâb› yürüten, fluurlu, feragatl› bir avangard’›n,
azl›k fakat ileri ve disiplinli bir kadro’nun iradesinde temsil olunur. Bu kadro, ink›lâ-
b›n fleniyetinden (gerçekli¤inden) ç›kar›lan ve bir defa izah edilen nazariyat›n› (na-
zarî kanuniyetlerini ve ilkelerini) kendisine fluur edinir. Bu nazariyelerin ana hatla-
r›n› teflkil eden bafl prensipler etraf›nda taktik veya stratejik zikzaklar yap›labilir.
Fakat ricatlar (gerilemeler) yap›lamaz…”
“Türk ink›lâb›n›n kendisine prensip ve onu yürüteceklere fluur olabilecek bütün
nazarî ve fikrî unsurlara malik oldu¤unu, ancak bu unsurlar›n, ink›lâba ideolojik ola-
bilecek bir fikir sistemi etraf›nda terkip ve tedvin edilmifl (ifllenmifl, düzenlenmifl)
olmad›¤›n› belirtmeliyiz. Halbuki ‹nk›lâp prensiplerinin izah ve idrâki (aç›klanmas›,
benimsenmesi) ink›lâb›n ilk prensibidir.”
Daha sonra “‹nk›lâp ve Kadro-‹nk›lâb›n ‹deolojisi” isimli eserde yer alan Kadro
Dergisi neflriyat›nda üç sene boyunca muntazam aç›klamalara konu olan görüfllere
göre Türk Millî Kurtulufl Hareketi’nin ana prensipleri flöyle özetleniyordu:
“1- Millî Kurtulufl hareketleri, tarihi orijinal, esaslar› bak›m›ndan milletleraras› bir
tezad›n, yani sömürgeci memleketlerle, sömürge ve yar› sömürgeler aras›nda-
ki iktisadî ve siyasî çat›flman›n neticesidir. Bu çat›flma, tarih içinde bafllang›c›-
n›, bir taraftan Bat› memleketlerinde makinalar›n icat edilip sanayie uygulan-
mas›ndan, di¤er taraftan bu sanayiin, dünyan›n s›n›rl› noktalar›nda toplanma-
s›ndan do¤an milletleraras› eflitsizlikten al›r.
2- Millî Kurtulufl hareketlerinin bafllang›ç noktas› milletleraras› bir çat›flma oldu¤u
gibi, gayesi de, bu milletleraras› çat›flman›n ve eflitsizli¤in çözülmesidir. Yani
bir k›s›m memleketlerin, di¤er memleketler karfl›s›ndaki iktisadî ve siyasî tabi-
îlik nizam›n›n ortadan kald›r›lmas›d›r.
3- Millî Kurtulufl hareketlerine sahne olan memleketlerin, kendilerini iktisaden ko-
rumak için k›sa bir süre kendi içine kapanmak zorunluklar› (Otarfli) geçici bir
korunma ekonomisidir. Yoksa bu hareketlerin aslî gayesi, dünya ekonomisinde,
di¤er ülkelerle eflit, hür ve özgür yerlerini almak, dünya ekonomik iflbirli¤ine
kat›lmakt›r.
4- Üretim araçlar› ve teknik üstündeki bugünkü mülkiyet flekli ile, kol ve kafa ifl-
gücü aras›nda bugün mevcut olan düzensizlik, ça¤dafl dünyada bütün çat›flma-
lar›n ve bu arada sömürgecilik nizam›n›n da aslî unsurudur. Yüksek teknik’in ve
büyük iktisat faaliyetlerinin, toplumun planl› kontrolü alt›na al›nmas›, millî kur-
tulufl hareketlerinin niteliklerine ve geliflme yönlerine iki sebepten uygundur:
a- Milletler aras›ndaki iktisadî eflitsizlik düzeninin kald›r›labilmesi,
b- Millet içindeki iktisadî menfaat çat›flmalar›n›n düzenlenmesi,
5- Teknik’in tekâsüf etti¤i (yo¤unlaflt›¤›) büyük sanayi memleketlerindeki s›n›f
mücadelesinin tasfiyesi için de, o memleketlerde teknik’e sahipli¤in, cemiyet
yarar›na tanzimi lâz›md›r. Bu netice, sömürgecilik çat›flmalar›n› ortadan kald›r-
mak bak›m›ndan, gereken zemini haz›rlar.
6- Sömürge ve yar› sömürgeler nizam›n› devam ettirecek bir ink›lâp, ad› ve niteli-
¤i ne olursa olsun, millî kurtulufl hareketlerinin aleyhindedir.
7- Millî Kurtulufl hareketleri, bugünkü dünya nizam›ndan ›st›rap çeken, s›n›f esa-
reti ya da müstemleke esareti içinde yaflayan bütün ülkelerin ve toplumlar›n
hayr›nad›r.
8- Bir Millî Kurtulufl hareketi, ne yaln›z siyasî, ne de yaln›z iktisadî bir hadisedir.
Bu hareket, toplumun siyasî, iktisadî, sosyal, bütün münasebetlerini yeniden
kurma ve düzenleme hareketidir. Millî Kurtulufl hareketi, siyasî ve iktisadî mil-
letleraras› eflitsizli¤i kald›r›r, fakat kendi içinde ve ülkesinde siyasî, iktisadi,
sosyal eflitsizli¤i devam ettirirse hedefine ulaflm›fl demektir.
9- Millî Kurtulufl hareketi, Millet’in millet olarak tam ba¤›ms›zl›¤›n› hedef tutar. Bu
ba¤›ms›zl›¤a gölge vuran her kay›t ve flart, Millî Kurtulufl hareketinin niteli¤ini
zedeler.
10- Millî Kurtulufl hareketlerinin, önderi, ilk ve hakikî temsilcisi Türkiye’dir. Gerek
millet içinde, gerek milletler aras›ndaki çat›flmalar›n bütün olarak ortadan kal-
d›r›lmas›n› bir tarihî zorunluk olarak kendi yap›s›nda toplayan Türk Millî Kurtu-
lufl Hareketi, bu bak›mdan tam bir ink›lâp niteli¤ini tafl›maktad›r. Bu ink›lâb›n
gerçek kanuniyetlerini ayd›nlatmak, derlemek ve tertip etmek ifli, Türk ayd›n›-
na düflen bir vazifedir ve Türk ink›lâb›n›n prensiplerinin izah›, bu ink›lâb›n bafl
prensibidir…”
Burada çok dar bir çerçeve içinde özetlenen ve Türk ink›lâb›n›n ideolojisinin
bafll›ca unsurlar› olarak ele al›nan bu konular, kadro hareketinin fikrî faaliyeti s›ra-
s›nda çeflitli yönlerden y›llarca ifllenmifltir. Gazi Mustafa Kemal, Cumhuriyet’in
Onuncu Y›l›’nda, Kadro dergisine verdi¤i beyanat›nda, kadronun çal›flmalar›na flu
sözlerle baflar›lar dilemifltir:
“Hat›rl›yorum ki, kadro intiflar ederken maksad›n›n, Türk milletine hâs meslek
ve metod’un, millet ve memlekette teessüs ve inkiflaf›na hizmet oldu¤unu yazm›flt›.
Kadro’ya, bu maksad›nda genifl muvaffakiyet temenni ederim.”
– Gazi M. Kemal –
San›yorum ki kadro, Gazi Mustafa Kemal’in bu temennilerine sad›k kalm›flt›r…
Kaynak : fievket Süreyya Aydemir, Tek Adam, 3. Cilt, Remzi Kitabevi, ‹stanbul 1968, s.462.
Kadro dergisi yay›n kurulu. (Soldan sa¤a) fievki Yazman, Burhan Asaf Belge, fievket Sü-
reyya Aydemir, Yakup Kadri Karaosmano¤lu, ‹smail Hüsrev Tökin, Vedat Nedim Tör.
