483
Kafkas (Do¤u) Cephesi
Karadeniz’den ‹ran içlerine kadar uza-
nan bölgede Türklerle Ruslar›n çarp›flt›-
¤› cephe. 2 Kas›m 1914’te Rus kuvvet-
lerinin Kars’a taarruzuyla cephede sa-
vafllar bafllad›. 6-9 Kas›m 1914’te Köp-
rüköy Savafl›’nda Ruslar yenilerek biraz
geri çekildi. 22 Aral›k 1914’te Baflko-
mutan Vekili Enver Pafla’n›n çetin k›fl
koflullar›na ra¤men Sar›kam›fl civar›nda
Ruslara karfl› yapt›¤› ve Üçüncü Or-
du’ya mensup askerlerden ço¤unun
dondu¤u bu harekâtta Türk ordusu
60.000 kay›p verdi. 1915 y›l› bahar›nda
Ermenilerle birleflen Rus birlikleri, Van
ve Malazgirt’e girdiyse de 22 Tem-
muz’da bafllayan karfl› taarruz sonucu
25/26 Temmuz 1915’te buralar› geri
al›nd›. 1916’da Rus kuvvetlerinin bafl›na
geçen Grandük Nikolas, Kafkasya’daki
kuvvetlerini art›rarak taarruza geçti. 16
fiubat 1916’da Erzurum düfltü. Rus or-
dular›n›n Trabzon’a do¤ru ilerlemesi
üzerine Üçüncü Ordu, Kemah-Refahi-
ye-Tirebolu hatt›na çekildi. Mart
1916’da Bitlis, Mufl, Van ve Hakkâri
Ruslar taraf›ndan iflgal edildi. Hükûmet,
‹kinci Ordu’yu Do¤u Cephesi’ne kay-
d›rd›. 10 Mart 1916’da atama emrini
alan Mustafa Kemal, Edirne’den Diyar-
bak›r’a kayd›r›lan 16.Kolordu’nun ko-
mutan› olarak 15 Mart 1916’da Do¤u
Cephesi’ne atand›. 7/8 A¤ustos 1916’da
Mufl ve Bitlis geri al›nd›ysa da y›l sonu-
na dek Ruslarla savafla devam edildi.
1917 k›fl›, hem Türkler hem de Ruslar
için güç flartlarda geçti. So¤uk ve hasta-
l›klar sebebiyle iki taraf da a¤›r kay›plar
verdi. 1917’de Rusya’da ç›kan iç kar›-
fl›kl›klar sonras› Ekim 1917’de Bolfle-
viklerin yönetime el koymas› üzerine
Rus birlikleri iflgal ettikleri topraklardan
geri çekildi. 18 Aral›k 1917’de Ruslarla
yap›lan Erzincan Mütarekesi’nden son-
ra Rus kuvvetleri Do¤u Anadolu’yu ta-
mamen terk etti. Rus birliklerinin geri
çekilmesi üzerine, savafl s›ras›nda olufl-
turulan Ermeni taburlar›n›n yöredeki
Türk halka sald›rmas› üzerine Üçüncü
Ordu, Ermeni çeteleriyle savaflmak zo-
runda kald›. Ermeni kuvvetleri bozguna
u¤rat›larak Nisan 1918 sonlar›nda Kars,
Ardahan, Batum kurtar›l›p Gümrü’ye
girildi.
K⤛t Sanayii
Atatürk döneminde Türkiye’de kurulan
k⤛t üretimiyle ilgili sanayi dal›. Os-
manl› döneminde 1453’ten bafllayarak
Beykoz, K⤛thane, Yalova, Bursa ve
1846’da ‹zmir Halkap›nar’da k⤛t üre-
tildiyse de bu imalâthaneler, kapitülas-
yonlar ve yabanc›lara tan›nan çeflitli ay-
r›cal›klar nedeniyle yabanc› flirketlerle
rekabet edemediklerinden k›sa bir süre
sonra kapat›ld›. Türkiye’de modern an-
lamda k⤛t sanayii Atatürk döneminde
‹zmit’te kuruldu. Önceleri Sümerbank
K⤛t ve Karton Fabrikas› ad›n› alan te-
sis 1936’da üretime geçti. 1950’de ge-
niflletilen tesisin ad› Türkiye Selüloz ve
K⤛t Fabrikalar› (SEKA) olarak de¤ifl-
tirildi. Zamanla bu tesislere ‹zmit’te ve
baflka bölgelerde 8’i kamuya ve 30’u
özel sektöre ait yeni fabrikalar eklendi
ve kapasite 1936’da 10 bin tona ulaflt›.
2003’te özellefltirme kapsam›na al›nd›k-
tan sonra baz› birimleri özellefltirildi.
K⤛tç›, Mehmed Ali
1899 ‹stanbul
1 Ekim 1982 ‹stanbul
Türk k⤛t sanayiinin kurucusu, kimya-
ger. ‹lkö¤renimini Heybeliada Necmü’l
‹rfan Mektebi’nde, ortaö¤renimini ‹s-
tanbul Sultanisi’nde (‹stanbul Erkek Li-
sesi), yüksekö¤renimini Dârülfünun
Kimya Bölümü’nde tamamlad› (1922).
Almanya’da selüloz üzerine bilimsel
araflt›rmalarda bulundu (1923). Fran-
sa’ya geçerek Grenoble Üniversite-
si’nde k⤛t mühendisi diplomas› ald›
(1927) ve ayn› y›l Türkiye’ye döndük-
ten sonra ö¤retmenlik yan› s›ra Türki-
ye’de k⤛t sanayiinin kurulufluna öncü-
lük etti. Uzun mücadelelerden sonra kâ-
¤›t ve selüloz sanayiinin kuruluflunu Bi-
rinci Befl Y›ll›k Sanayi Program›’na
(1933-1938) ald›rd›. Temeli ‹zmit’te at›-
lan (1934) fabrikan›n bitimine dek kuru-
cu müdürlü¤ünü yapt›; k⤛t mühendisi
ve kimyager olarak çal›flt›. Selüloz ve
flap yap›m›na iliflkin teknikler gelifltirdi.
Çini sanayiinin geliflmesi ve modernlefl-
mesi için Kütahya’da bir laboratuar ku-
rulmas› girifliminde bulundu. 1941’de
‹zmit Selüloz Sanayii Müessesesi’nden
K⤛tç›, Mehmed Ali
Kafkas Cephesi’ndeki so¤uk k›fl koflullar›na
karfl› da mücadele vermek zorunda kalan
Türk askerleri.
Kafkas Cephesi’ndeki Ermeni birlikleri (1916).
‹zmit’te Sümerbank K⤛t ve Karton Fabrikas› ad›yla kurulan tesisler (1936).
Türkiye’de k⤛t sanayiinin kurulufluna öncülük eden Mehmed Ali K⤛tç›, deneme
çal›flmalar› s›ras›nda ilgililerle birlikte (18 Nisan 1936).
