May›s’ta buradan gönderdi¤i bir genel-
geyle, tüm yurtta ulusal örgütler kurul-
mas› gerekti¤ini, bütün komutan ve sivil
örgüt yöneticilerine bildirdi. Bu etkin-
likleri nedeniyle 8 Haziran 1919’da
Harbiye Nezareti, Mustafa Kemal’i ‹s-
tanbul’a geri ça¤›rd›. Havza’dan Amas-
ya’ya geçen Mustafa Kemal, 25 Hazi-
ran’a dek burada kald›. 21 Haziran’da
Ali Fuat Pafla (Cebesoy), Hüseyin Rauf
Bey (Orbay), Refet Pafla (Bele) ile gö-
rüfltükten sonra Amasya Tamimi’ni ya-
y›mlad›. Bu bildiride, yurdun bütünlü-
¤ünün ve ulusun ba¤›ms›zl›¤›n›n tehli-
kede oldu¤u vurgulan›yor; ulusun ba-
¤›ms›zl›¤›n› kurtaracak olan›n, ulusun
kesin karar› ve direnifli oldu¤u saptan›-
yor ve Sivas’ta ulusal bir kongrenin top-
lanmas›n›n zorunlu¤una iflaretle bu
kongreye delege yollanmas› isteniyor-
du. Bu tamimin ard›ndan 23 Haziran
1919’da Osmanl› Dahiliye Nâz›rl›¤›,
Mustafa Kemal’in görevden al›nd›¤›n›
bir genelgeyle aç›klad›. Mustafa Kemal,
25 Haziran’da Amasya’dan ayr›l›p 27
Haziran’da Sivas’a u¤rad›ktan sonra 3
Temmuz’da bölge çap›nda bir kongre-
nin toplanaca¤› Erzurum’a ulaflt›. fiarkî
Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiye-
ti’nin Erzurum Kongresi, haz›rl›klar›n
uzamas› nedeniyle 23 Temmuz’da bafl-
lad› ve on dört gün sürdü. Kongre, ulu-
sal s›n›rlar içinde yurdun bir bütün oldu-
¤u, yabanc› güçlerin iflgaline karfl› ulu-
sun birlikte direnece¤i, gerekti¤inde ge-
çici bir hükûmet kurulaca¤›, hükûmetin
ulusal kongre taraf›ndan seçilece¤i ve
Meclis-i Mebusan’›n hemen toplanmas›
konular›n› karar alt›na ald›. Kongrede
Mustafa Kemal’in baflkanl›¤›nda bir
Heyet-i Temsiliye seçildi. Kongre son-
ras› yurt ölçüsünde temsilcilerin kat›la-
ca¤› Sivas Kongresi’nin haz›rl›klar› bafl-
lat›ld›. ‹stanbul Hükûmeti’nin tüm en-
gelleme çabalar›na karfl›n Sivas Kongre-
si 4-11 Eylül 1919’da yap›ld›. Ana tar-
t›flma konusunu, yabanc› bir devlet
mandas›n›n kabul edilip edilmeme soru-
nunun oluflturdu¤u kongre sonras› ya-
y›mlanan bildiride, Mondros Ateflkes
Antlaflmas› s›ras›nda varolan s›n›rlar
içinde yurdun ba¤›ms›zl›¤› ve toprak
bütünlü¤ü vurgulanarak, içte ve d›flta
ulusal etkinli¤i art›rmak amac›yla ulusal
iradeye dayal› bir yönetim oluflturman›n
zorunlulu¤una, bunun yolu olarak da
ulusal meclisin hemen toplanmas› ge-
rekti¤ine iflaret edildi. Kongrede kabul
edilen tüzükle Anadolu ve Rumeli Mü-
dafaa-i Hukuk Cemiyeti oluflturuldu ve
tüm ulusal direnifl örgütleri tek bir mer-
keze ba¤land›; ayr›ca Mustafa Kemal
baflkanl›¤›nda seçilen Heyet-i Temsili-
ye, ulusal bir nitelik kazand›. Amaç,
ulusal meclisin aç›lmas›n› sa¤lamak ve
‹stanbul’da Damat Ferit Hükûmeti’ni
devirerek ulusal davaya daha yak›n bir
hükûmetin kurulmas›n› sa¤lamakt›. Bu
çerçevede 12 Eylül 1919’da ulusal da-
vadan yana olan bütün vali ve komutan-
lar ‹stanbul Hükûmeti’yle iliflkisini kes-
ti. Bundan sonra ‹stanbul Hükûmeti’nin
528
Kurtulufl Savafl›
Kurtulufl Savafl›. Tablo: Vittorio Pisani (Atatürk Müzesi)
