602
Meclis-i Mebusan
toplanmas› hâlinde, ‹stanbul’da topland›¤› takdirde
akla gelebilecek bütün sak›ncalar ortadan kalkm›fl
olaca¤› gibi, hilâfet ve saltanat›n tehlikede oldu¤unu
dünya kamuoyuna ve özellikle ‹slâm âlemine fiilen
duyurmufl olacak, millî varl›k ve ba¤›ms›zl›¤›m›z›n
aleyhinde al›nmas› muhtemel bir karar karfl›s›nda
vatana ve millete karfl› olan görevlerini yerine geti-
rebilecek ve ‹tilâf Devletleri karfl›s›nda, Meclis’in,
milletin kaderine tamamen hâkim bulundu¤u daha
aç›k bir flekilde ortaya konabilecektir. Meclis’in ‹s-
tanbul d›fl›nda toplanmas› hâlinde akla gelebilecek
olan sak›ncalar afla¤›dad›r:
Millet düflmanlar›, ‹stanbul’un gözden ç›kar›ld›¤› yo-
lunda zararl› bir propagandaya f›rsat bulacakt›r. Hü-
kûmet, ‹stanbul’da oldu¤u gibi, Meclis ile kolayca te-
mas ve ba¤lant› kuramayacakt›r. Meclis’in aç›l›fl tö-
reni, Zat›flahane’yi yolculuk külfeti ile karfl› karfl›ya
b›rakmamak için, vekil tayin buyuracaklar› bir zat
vas›tas›yla yap›labilecektir. ‹flte bu sak›ncalar dola-
y›s›yla flimdiki hükûmet, Millî Meclis’in ‹stanbul d›fl›n-
da aç›lmas›n› kabul etmemifltir. Hükûmetin bu olum-
suz karar› yüzünden söz konusu sak›ncalara afla¤›-
daki sak›ncalar da eklenmektedir:
Millî Meclis’in kanuna uygun olarak toplanmas›, Mec-
lis-i Mebusan ile Âyan Meclisi’nin ayn› yerde ve ayn›
zamanda bulunmas›na ba¤l› oldu¤undan, hükûmetin
‹stanbul d›fl›nda, uygun görece¤i bir yerde toplan-
maya raz› olmas› yüzünden, Âyan Meclisi ve Hükû-
met, ‹stanbul d›fl›ndaki toplant›ya kat›lmayacak ve
Zat›flahane’ye usulüne uygun olarak Meclis’i açt›r-
mayacakt›r.
Bu durum karfl›s›nda Millî Meclis’in ‹stanbul d›fl›nda
toplanmas›na kanun bak›m›ndan imkân kalmad›¤›
için, yukar›da arz edilen s›k›nt›lara ra¤men, ‹stan-
bul’da toplanmas› bir zaruret hükmüne girmifl bulu-
nuyor. Say›n milletvekilleri ‹stanbul’a gitmekten çe-
kinerek, ‹stanbul d›fl›nda kendiliklerinden topland›k-
lar› takdirde, böyle bir toplanma, elbette Millî Mec-
lis’in herkesçe bilinen yasama gücünü temsil ede-
mez. Belki, milletin varl›¤›n›, gayelerini, ba¤›ms›zl›¤›-
n› temsil edecek, onun hakk›nda verilecek hükümle-
ri elefltirecek ve yine millete dayanarak reddedebile-
cek bir millî kongre fleklinde olabilir. Bu takdirde, Mil-
lî Meclis de elbette ‹stanbul’da toplanmamaya mah-
kûm olur. Böyle bir davran›fl›n, hükûmetin karfl› ç›k-
mas›na, zorlay›c› tedbirler almas›na ve sonunda mil-
let ile ‹stanbul Hükûmeti aras›ndaki her türlü iliflki-
nin kesilmesine yol açaca¤› da düflünülebilir.
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, yuka-
r›da dile getirilen bütün hususlar› gözden geçirip
tart›flt›ktan sonra, Millî Meclis’in ‹stanbul’da toplan-
ma zaruretine karfl›, durumu bütün milletvekillerine
bildirerek, her birinin düflünce ve görüfllerini almay›
görev saym›flt›r. Bundan baflka, say›n milletvekilleri-
nin ‹stanbul’da Millî Meclis’e girmeden önce, kolayca
bir araya gelebilecekleri baz› yerlerde toplan›p afla-
¤›daki hususlar› görüflmeleri ve görüflme sonuçlar›-
n›n birlefltirilebilmesi için bunlar› Heyet-i Temsili-
ye’ye bildirmeleri gerekli görülmüfltür. Görüflülecek
hususlar flunlard›r:
a) Meclis’in ‹stanbul’da toplanmas› zaruretine karfl›, ‹s-
tanbul ve ‹stanbul d›fl›nda olmak üzere bütün yurtta
al›nmas› gerekli tedbirler, yap›lmas› gerekli haz›rl›klar;
b) Meclis-i Mebusan’da vatan›n bütünlü¤ünü, devlet
ve milletin ba¤›ms›zl›¤›n› kurtarmaktan ibaret olan
gayeyi korumak ve savunmak için birleflmifl, azimli
bir kadro kurma çarelerinin düflünülmesi;
Milletvekillerinin yukar›daki hususlar› görüflmek için
toplanmalar› uygun görülen yerler flunlard›r:
Trabzon, Samsun, ‹nebolu, Eskiflehir, Bursa, Band›r-
ma, Edirne
Madde 2 - Birinci maddeyi, oldu¤u gibi bölgelerinizde
bulunan milletvekillerine bildirerek, önce, en k›sa za-
manda onlar›n flahsî görüfllerini almak ve bunda va-
kit kaybetmeden bir yandan Heyet-i Temsiliye’ye bil-
dirmek, bir yandan da bölgelerinizdeki merkez he-
yetlerine ulaflt›rarak bu konuda faaliyet göstermele-
rini sa¤lamak.
‹kinci olarak, bölgelerinizdeki milletvekillerinin birin-
ci maddede gösterilen yerlerde huzur ve güven için-
de toplanmalar›n› sa¤layarak, görüflme sonuçlar›n›n
Heyet-i Temsiliye’ye bildirilmesi için gereken tedbir-
lerin al›nmas› istirham olunur.
Sizlerin seçim bölgelerinden milletvekili olup da flim-
di ‹stanbul’da bulunanlar›n, kendi seçim bölgelerin-
deki teflkilât› taraf›ndan, ‹stanbul’a yak›n toplanma
yerlerinden birine davet ettirilmesi gerekir.
(.........)
Millî Bir Kabine Kurulmas›n›n ‹mkâns›zl›¤›
Sayg›de¤er Efendiler, Rauf Bey, 19 fiubat 1920 tarihli bir flifre ile, hü-
kûmet ve Meclis hakk›nda üzerinde durup düflünülmeye de¤er bilgi-
ler veriyordu. Bu bilgileri özetleyeyim:
“fiubat›n on dokuzuncu günü, Sadrazam, Dahiliye Nâ-
z›r›, Bahriye Nâz›r› Felâh-› Vatan Grubu’nun toplant›-
s›na gitmifller. Sadrazam, Kuvâ-yi Milliye’nin ikinci
bir hükûmet fleklinde görünmemesi, hükûmet iflleri-
ne kar›flmamas› ve Marafl taraflar›ndaki çat›flmalar›n
daha ilerilere götürülmeyerek durdurulmas›n›, dü-
zen ve güvenli¤in sa¤lanmas› gere¤ini siyasî bak›m-
dan yararl› gördü¤ünü söylemifl, Ziya Pafla’n›n vali,
Ahmet Fevzi Pafla’n›n da kolordu komutan› olarak
Ankara’ya gönderilece¤ini bildirmifl. Dahiliye Nâz›r›
da serbestçe ifl görmesine kar›fl›lmamas›n› istemifl.
Polis Müdürü ile Jandarma Komutan›’n›n de¤ifltiril-
mesine güçlerinin yetmedi¤ini anlatm›fl. Eskiden be-
ri dostu olan Keflfî Bey’in dürüstlü¤ünden ve onu
Bursa’ya vali, Faik Ali Bey’i de müsteflar yapt›¤›ndan
bahsetmifl. Salih Pafla da, Marafl ve dolaylar›nda bo-
flalt›lan yerlere, hükûmetçe el koymay› siyasî bak›m-
dan mümkün görmemifl, ‘Frans›z bas›n›n› aleyhimize
çevirir’ demifl. Padiflah, hükûmete, Meclis’ten daha
çok hâkimmifl. Meclis’in ruh hâline göre, bu hükûme-
ti düflürmek ve yerine gerekli flartlar› tafl›yan millî
bir kabineyi getirmek mümkün de¤ilmifl” (Belge:
236)
Nutuk : s.98, 184, 262.
MECL‹S-‹ MEBUSAN
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
