611
sokaklar›nda dolaflt›rd›lar. Buna engel
olmak isteyen Hasan ve fievki adl› iki
bekçiyi de öldürdükten sonra “Din elden
gitti, fleriat isteriz” diyerek halk› k›flk›rt-
maya çal›flt›lar. Olay yerine gönderilen
askerî birlik, ayaklanmac›lar› da¤›tt› ve
Dervifl Mehmed ile iki adam› öldürüldü.
Menemen, Bal›kesir ve Manisa’da s›k›-
yönetim ilân edildi. Olay› ö¤renen Mus-
tafa Kemal Pafla, Ankara’da Baflvekil
‹smet Pafla (‹nönü), Millî Müdafaa ve
Dahiliye Vekilleriyle yapt›¤› toplant›da,
‹stiklâl Mahkemesi’nin verece¤i cezala-
r›n, bütün gericilere ibret olacak flekilde
verilmesini, cezalar›n hemen yerine ge-
tirilmesini ve olaya karfl› ç›kmayan Me-
nemen halk›n›n baflka yerlere göç ettiril-
mesini istediyse de daha sonra Mene-
men halk›n›n tümüyle cezaland›r›lma-
s›ndan vazgeçildi. Suçlular›n yarg›lan-
mas› için Korgeneral Mustafa Pafla
(Mu¤lal›) baflkanl›¤›nda bir askerî mah-
keme kuruldu (2 Ocak 1931). Sorufltur-
malar, olay›n irticaî ayaklanma oldu¤u-
nu ortaya koydu ve olayla ilgili olarak
2200 kifli yarg›land›. Yarg›lamalar sonu-
cu, olay›, Lâz ‹smail’in, ‹stanbul’da bu-
lunan Nakflibendi fieyhi Erbilli Hoca,
Esad Efendi ve o¤lu Mehmed Ali ile
birlikte haz›rlad›¤› anlafl›ld›. Yarg›lama
sonunda içlerinde Esad Efendi’nin de
bulundu¤u 34 kifli idama mahkûm edil-
di. Esad Efendi hapishanede öldü. Suç-
lular›n idam cezalar›, Kubilay’›n flehit
edildi¤i yerde infaz edildi (3 fiubat
1921). Olaylardan hemen sonra Mustafa
Kemal Pafla, Genelkurmay Baflkan›
Fevzi Pafla’ya (Çakmak) gönderdi¤i ta-
ziye telgraf›nda, Cumhuriyete karfl› olan
sald›rganlar› k›nay›p Kubilay’›, görevini
yerine getiren flehit olarak flu sözlerle
anm›flt›r: “Hepimizin dikkati bu mesele-
deki görevlerimizin gere¤ini hassasiyet-
le ve hakk›yla yerine getirmeye yönelik-
tir. Büyük Türk Ordusu’nun kahraman
ve genç subay› ve Cumhuriyet’in ide-
alist ö¤retmen heyetinin k›ymetli uzvu
Kubilay Bey, temiz kan› ile Cumhuri-
yet’in hayatiyetini tazelendirmifl ve kuv-
vetlendirmifltir.”
Menemenlio¤lu, Kemal
1883 Manisa
?
‹kinci TBMM Saruhan (Manisa) millet-
vekili. ‹lkö¤renimini Manisa’da, orta
ö¤renimini ‹zmir’de tamamlad›. Hukuk
Mektebi’ni bitirdi (1909). Ayn› y›l Ma-
liye Bakanl›¤› Hukuk Müflavirli¤i’ne
kâtip olarak girdi. 1912’de avukatl›¤a
terfi etti. A¤ustos 1919’da kurulan ‹afle
Bakanl›¤› Hukuk Müflavirli¤i avukatl›-
¤›na atand›. ‹stanbul’un kurtuluflundan
sonra Ankara Rüsumat Genel Müdürlü-
¤ü’ne getirildi. Bu görevdeyken ‹kinci
TBMM’ye Saruhan milletvekili seçildi
ve üçüncü dönemde de parlamentodaki
yerini korudu.
Mengi, Halit
1884 Ni¤de
5 Ekim 1958, ?
‹kinci TBMM Ni¤de milletvekili. Orta-
ö¤renimini tamamlad›ktan sonra Tahri-
rat Kâtibi olarak memuriyete bafllad›.
On y›l› aflk›n bir süre Mal Müdürlü¤ün-
de memur ve müdür olarak çal›flt›. Yedi
y›l belediye baflkanl›¤› yapt›. Bor Bele-
diye Baflkan›yken 1923’te ‹kinci
TBMM’ye Ni¤de’den milletvekili seçi-
lerek sekizinci dönem sonuna dek
(1950) parlamentoda bulundu.
Men-i Müskirat Kanunu
(‹çki Yasa¤› Kanunu)
TBMM’nin aç›l›fl›n›n ilk günleri, veri-
len önerge üzerine kabul edilen, içki ya-
sa¤›na iliflkin 15 Eylül 1920 tarih ve 22
say›l› yasa. Tanzimat döneminden bafl-
layarak Osmanl› hükûmetleri içki yasa-
¤› konusunda sert önlemlerden kaç›nd›-
lar. 1890’larda ‹stanbul’da bira fabrika-
lar› kurulmaya baflland› ve 1913’te Ay-
d›n Bira Fabrikas›’n›n aç›l›fl›ndan sonra
Osmanl› Devleti, içki konusundaki k›-
s›tlamalar› tümüyle kald›rd›. TBMM
Hükûmeti, kuruluflundan Cumhuri-
yet’in ilân›na dek içki yasa¤› uygulad›.
15 Eylül 1920 tarih ve 22 say›l› Men-i
Müskirat Kanunu ile ülkenin her tara-
f›nda içki üretimi, tüketimi, sat›fl› ve d›-
flar›dan getirilmesi yasakland›. Bu yasa,
‹spirto ve ‹spirtolu ‹çkiler ‹nhisar› Ka-
nunu’nun (1926) ç›kar›lmas›na de¤in
yürürlükte kald›. Günümüzde karakol,
k›flla, okul ve mabetlerin, sanat kurum-
lar›n›n, maden ocaklar›n›n yak›n›nda iç-
ki sat›fl yerleri aç›lmas›, buralarda içki
üretilmesi; genel seçim ve say›m günle-
rinde içki sat›lmas›, lokanta, bar gibi
herkese aç›k yerlerde içki içilmesi ya-
saklanm›flt›r. Bu yasaklar, 1988’e de¤in
Atatürk’ün ölüm günü olan 10 Ka-
s›m’da da uygulanm›flt›r.
Menkul K›ymetler ve Kambiyo
Borsalar› Kanunu
Atatürk döneminde Türk paras›n›n de-
¤erini korumak amac›yla ç›kar›lan 20
May›s 1929 tarih ve 1447 say›l› yasa.
Spekülâsyonu yasaklayan, kifli ve ku-
rumlar›n ihtiyaçlar› olmad›kça dolayl›
ve dolays›z flekilde döviz al›p satama-
malar›n› ve döviz ihtiyaçlar›n›n bir liste
fleklinde önceden belirlenmesini öngö-
ren yasa; gerekli belgelerin haz›rlanma-
s› durumunda bankalar›n, kendilerine
getirilen döviz taleplerini, bir kez daha
kullan›m› önlemek üzere, sadece dam-
galayarak yerine getirmekle yükümlü
olduklar›ndan, döviz ifllemleri üzerinde
s›n›rl› bir denetim getirmekten öteye ge-
çemedi.
Mentefle
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Ayd›n’a ba¤l›
bir sancak olan Mu¤la’n›n 1923’ten ön-
ceki ad›.
Mentefle, Halil
1874 Milas
1 Nisan 1948 Milas
Osmanl› Devleti’inde Meclis-i Mebusan
Baflkanl›¤› yan› s›ra Dahiliye, Hariciye
ve Adliye Nâz›rl›¤› yapan devlet adam›,
Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas› kuru-
cular›ndan. ‹lk ve ortaö¤renimini ‹z-
mir’de tamamlad›. ‹stanbul Halkal› Zi-
Mentefle, Halil
Tutukluyken kalp krizi geçirerek ölen Mene-
men san›klar›ndan fieyh Esad Efendi
Kemal Menemenlio¤lu
Düzce’de yakalanan Menemen san›klar›ndan baz›lar› ‹stanbul’dan Menemen’e götürülürken.
Halit Mengi
