599
Meclis-i Mebusan
Milletvekillerinin Seçimi ile Meflgul Olunmas›
Efendiler, ay›n 12’nci günü ‹stanbul Hükûmeti ile genel olarak haber-
leflme ve ba¤lant› kesildi. Bunlar›n d›fl›nda kalan baz› yerler ve bu
yerlerle olan tart›flmalar›m›z› ayr›ca aç›klayaca¤›m. Fakat müsaade
buyurursan›z, bundan önce daha önemli say›lmas› gereken bir konu
üzerinde bilgi arz edeyim. Yüksek heyetinizce bilinmektedir ki Ferit
Pafla Hükûmeti, milletvekillerinin seçimleri için görünüflte bir emir
vermiflti. Ancak, içinde bulundu¤umuz tarihe kadar, yani Anado-
lu’nun ‹stanbul’la ba¤lant›s›n› kesti¤i 12 Eylül gününe kadar, bu emir
uygulanmam›flt›. Son durum üzerine, en önemli meselenin, milletve-
killerinin seçimini bir an önce yapt›rmak olaca¤›n› takdir buyurursu-
nuz. Bu bak›mdan 13 Eylül’de derhal bu konu üzerine de e¤ilindi.
Uzun aç›klamalar yapmaktansa, bildirdi¤im tarihte verilen ilk genel
talimat›, oldu¤u gibi bilgilerinize sunmay› daha yararl› buluyorum.
Tebligat fludur:
Tel. 13.9.1919
Bal›kesir’de 14’üncü Kolordu, Konya’da 12’nci Kolordu,
Diyarbak›r’da 13’üncü Kolordu, Erzurum’da 15’inci
Kolordu,
Ankara’da 20’nci Kolordu, Bursa’da 17’nci Tümen,
Çine’de 58’inci Tümen, Band›rma’da 61’inci Tümen
Komutanl›klar›na ve 61’inci Tümen Vas›tas›yla
Edirne’de I’inci Kolordu, Ni¤de’de 11’inci Tümen Komu-
tanl›klar›na,
‹llere, ba¤›ms›z sancaklara, belediyelere.
(Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez Heyetlerine)
‹stanbul Hükûmeti’nin tuttu¤u ve takip etmekte oldu¤u
gericilik yoluna ve yaflamakta oldu¤umuz günlerin büyük
korku ve tehlikelerine karfl› haklar›m›z› savunmak ve var-
l›¤›m›z› korumak için Millî Meclis’in seçilmesini ve toplan-
mas›n› sa¤lamak ve çabuklaflt›rmak, bugünün en önemli
görevidir.
‹stanbul Hükûmeti milleti aldatarak milletvekillerinin se-
çimini aylarca ertelemifl oldu¤u gibi, son zamanda vermifl
oldu¤u seçim emrini de türlü sebeplerle savsaklamakta
ve geciktirmektedir. Ferit Pafla’n›n, Toros’un ötesindeki il-
lerimizden vazgeçti¤i, Bar›fl Konferans›’na vermifl oldu¤u
notadan anlafl›lm›fl, Ayd›n ili üzerinde Yunanl›larla s›n›r
tespitine kalk›flmas›, oradaki iflgali oldu-bitti hâlinde bir
ilhak olarak kabul etmifl oldu¤una delil say›lm›fl ve mem-
leketin iflgal edilen baflka bölgeleri için de bunlara benzer
gafilce ve haince siyasetiyle memleket ve milleti parçala-
yaca¤› kesinlikle anlafl›lm›flt›r. Meclis-i Millî’nin toplanma-
s›ndan önce bar›fl antlaflmas›na imza koyarak milleti bir
oldu bitti karfl›s›nda bulundurmak niyetinde oldu¤u anla-
fl›lm›flt›r. Bu itibarla, Genel Kongre, orduyu ve milleti uya-
n›k olmaya davet ederek afla¤›daki hususlar›n en k›sa za-
manda yerine getirilmesini, milletin hayatî konusu olarak
kabul eder ve bildirir:
‹lk olarak: Seçim haz›rl›klar›n›n yürürlükteki kanunda yer
alan en k›sa zamanda yap›l›p tamamlanmas› için Beledi-
yeler ile Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri yo¤un bir faaliyet
içine girmelidir.
‹kinci olarak: Sancaklardan ç›kar›lacak milletvekili say›s›,
oralar›n nüfus durumuna göre hemen tespit edilerek He-
yet-i Temsiliyece flimdiden bildirilmelidir. Adaylar konusu
daha sonraki haberleflmelerde ele al›nacakt›r.
Üçüncü olarak: Seçim haz›rl›klar› yap›l›rken gerek seçim-
ler s›ras›nda gecikmeye yol açacak engellerin flimdiden
düflünülerek ortadan kald›r›lmas› ve hiçbir gecikmeye
meydan verilmeyerek seçimlerin en k›sa zamanda sonuç-
land›r›lmas›.
Bu karar› bölgenizdeki bütün Belediye ve Müdafaa-i Hu-
kuk Cemiyetleri’ne bildirerek, gere¤inin hemen yerine ge-
tirilmesine yard›mc› olman›z rica olunur.
Heyet-i Temsiliye
(.........)
‹stanbul’daki teflkilât merkezimizden Kara Vas›f Bey’in gizli, fievket
Bey’in aç›k imzas›yla ald›¤›m›z 30 Ekim 1919 tarihli flifrede, teflkilât›-
m›zda bulunanlar›n görüflleri, daha birçok kimsenin görüflleri ile des-
tekleniyordu. Bu flifrenin birinci maddesi flöyle bafll›yordu: “Ahmet
‹zzet Pafla, Sadrazam, Harbiye Nâz›r›, Genelkurmay Baflkan›, Naf›a
Nâz›r› ve programlara gerçekten ba¤l› olan ve hizmet eden, ba¤l›l›¤›
ile birlikte önemli bir kuvveti de bulunan göz doktoru Esat Pafla ile,
ayr›ca Rauf Ahmet Bey ve di¤er zatlarla gerek kendi istekleri üzerin-
de gerek iliflkimiz dolay›s›yla görüfltüm. Bütün düflüncelerin birleflti-
¤i noktalar afla¤›dad›r:”
Bundan sonra bütün düflüncelerin birleflti¤i noktalar özetleniyordu:
1- Meclis-i Mebusan’›n ‹stanbul’da toplanmas› zarurîdir. Yaln›z biz ‹s-
tanbul’a gitmemeliyiz. Sadrazam Pafla, meclisin ‹stanbul’da vicdan
huzuru içinde kararlar alabilece¤ini yabanc›lardan söz alarak vadet-
ti. Fakat, yaln›z bizim için güvence sa¤lamak mümkün olamayaca-
¤›ndan, “milletvekili olurlarsa izinli olarak, veyahut milletvekili ol-
madan, daha yüksekte ve milletin sevgilisi olarak kalmalar› uygun
olur” deniliyordu.
Birinci maddenin (b) f›kras›nda: “Zaten hükûmet, yap›lacak antlafl-
mada nisbî temsili, az›nl›klar›n haklar› bak›m›ndan kabule mecbur-
dur. fiu halde, Millî Meclis’in, az›nl›klar›n da yeniden seçime kat›lma-
lar› için da¤›l›p yeniden seçilece¤i baz› çevrelerce kesin olarak ümit
edilmektedir” fleklinde yeni bir bilgi veriliyordu.
Birinci maddenin (c) f›kras›nda da: “Hükûmet gerçekte iyi niyetlidir.
Ancak isteksizlik içindedir” güvencesi okunuyordu.
‹kinci maddede de: “Elden geldi¤i kadar sosyalist, birkaç temiz Hür-
riyet ve ‹tilâfç› vb. ç›karmak gibi bizim anlayamayaca¤›m›z çaprafl›k
ve kar›fl›k bir anlay›fl›n belirtisine rastl›yorduk. Ondan sonra:
3’üncü maddeyi: “Hükûmeti güç durumlara düflürmemek.”
4’üncü maddeyi de: “Bize zarar› dokunacaklar›, her flekilde inand›ra-
rak elde etmek istiyorum. Herkes de bana bunu tavsiye ediyor. Ör-
nek olarak, Refi Cevat, sosyalistler gibi” görüflleri içine al›yordu.
1 ve 4 Ekim 1919 tarihlerinde, ‹stanbul’daki teflkilât›m›za uzun düflün-
ce ve yorumlar›n yer ald›¤› cevaplar verdik. Bu cevaplar›m›zda, özet
olarak: “Milletvekillerinin ‹stanbul’da toplanmas› her bak›mdan teh-
likeli ve sak›ncal›d›r” dedik ve aç›klamas›n› yapt›k. Cemal Pafla vas›-
tas›yla hükûmete bildirdi¤imiz görüflleri özetledik. “Bizim için var
olan tehlikenin bütün milletvekilleri için söz konusu oldu¤unu” ispa-
ta çal›flt›k. “Bizim seyirci durumunda kalmam›z mutlaka arzu buyu-
ruluyorsa, gerekçeleriyle birlikte” bildirilmesini istedik. (Belge: 181)
Yaln›z, Kara Vas›f Bey’e çekilen telgrafta:
“Ahmet ‹zzet Pafla Hazretleri, asl›nda Millî Mücadele’nin ‹stanbul’da
katliama yol açabilece¤i zann›nda idi. Sözlerinin ciddiye al›nmas› ön-
celikle bu kanaatlerinin de¤iflip de¤iflmedi¤ini bilmekle mümkündür.
Harbiye Nâz›r› Cemal Pafla Hazretleri’ne gelince; onun da karars›z ol-
▲
MECL‹S-‹ MEBUSAN
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
