Mufl
Cumhuriyet döneminde çeflitli ayaklan-
malara sahne olan Do¤u Anadolu’daki
kent. 1514 Çald›ran Savafl› sonras› Os-
manl› topraklar›na kat›ld›. 18. ve
19.yüzy›llardaki savafllarda büyük y›k›-
ma u¤rad›. 19.yüzy›l›n son yar›s›nda ise,
Taflnak yanl›lar›n›n k›flk›rtt›¤› Ermenile-
rin eylemleri üzerine 1895’te bölgede
Osmanl› Hükûmeti’nin giriflimiyle yap›-
lan; ‹ngiltere, Fransa ve Rusya’n›n Er-
zurum’daki diplomatlar›n›n da dan›fl-
man olarak kat›ld›¤› görüflmelerde soru-
na kal›c› bir çözüm getirilemedi¤inden
Ermeni çetecilerinin eylemleri devam
etti. 20.yüzy›lda yörede çetecilerin yan›
s›ra, Kürt afliretlerinin etkinlikleri de yo-
¤unlaflt›. I.Dünya Savafl› s›ras›nda 18
fiubat 1916’da Rus ordular›nca iflgal
edildi. 1917 Ekim Devrimi’nden sonra
Rus birlikleri Do¤u Anadolu’dan çekil-
diler. 30 Ekim 1918 Mondros Mütare-
kesi sonras› gerek Paris, gerekse Londra
Konferanslar›nda, Do¤u Anadolu’da
Mufl’un da yer ald›¤› bölgede bir Erme-
ni Devleti kurma konusu gündeme gel-
diyse de, bu giriflimler sonuçsuz kald›.
Kurtulufl Savafl› y›llar›nda yöredeki
Kürt afliretlerinin ayaklanmalar›, Kâz›m
Karabekir Pafla komutas›ndaki Türk bir-
liklerince bast›r›ld›. 1921’de Türkiye ile
Trans-Kafkasya Cumhuriyetleri aras›n-
da imzalanan antlaflmayla Türkiye
Cumhuriyeti’nin do¤u s›n›rlar› belirlen-
di. Daha sonra Cumhuriyet’in ilân›na
dek, Hallo Ayaklanmas› (Haziran 1920)
diye bilinen ve Cibranl› Halit Bey’in ne-
den oldu¤u kargafla d›fl›nda bölgede cid-
dî bir olay kaydedilmedi. 1924’te muta-
sarr›fl›ktan il durumuna getirilen Mufl,
fieyh Said Ayaklanmas›’n›n bast›r›lma-
s›ndan (15 Nisan 1925) bir süre sonra il-
çe yap›larak Bitlis’e ba¤land›. 1929 or-
talar›nda yeniden il oldu.
Mufl, ‹lyas Sami
1879 Mufl
27 Aral›k 1945 ‹stanbul
Birinci TBMM Mufl milletvekili. ‹lk ve
ortaö¤renimini Mufl’ta tamamlad›. M›-
s›r’da medrese ö¤renimi gördü. Genç
yaflta ‹ttihat ve Terakki F›rkas›’na girdi.
II.Meflrutiyet’in ilân› sonras› Osmanl›
Meclis-i Mebusan›’na Mufl milletvekili
seçildi (1908-1912, 1914-1919). Mond-
ros Ateflkes Antlaflmas›’ndan sonra 16
Mart 1920’de ‹stanbul’u iflgal eden ‹ngi-
lizler taraf›ndan tutuklanarak Malta’ya
sürgüne gönderildi. Bu arada Birinci
TBMM’ye Mufl milletvekili seçildi; ser-
best b›rak›l›nca Ankara’ya gelerek
TBMM’ye kat›ld› (1921); daha sonra s›-
ras›yla Mufl (1923-1927), Bitlis (1927-
1931) ve Çoruh (1936-1939) milletveki-
li seçildi. 1939’dan sonra politikadan çe-
kildi.
Mutasarr›f
Tanzimat’tan sonra, bir sanca¤›n (liva)
en büyük mülkî amirine verilen san. Os-
manl› Devleti’nde ülke, vilâyet, sancak,
kaza, nahiye olmak üzere idarî birimlere
ayr›lm›flt›. “Vilâyet”in bafl›nda “vali”,
“sancak”›n “mutasarr›f”, “kaza”n›n
“kaymakam”, “nahiye”nin ise “nahiye
müdürü” bulunuyordu. Mutasarr›f›n rüt-
besi kaymakamdan büyük, validen kü-
çüktü. Bu yönetim flekli Cumhuriyet’ten
sonra kald›r›ld›.
Muvahhit, Bedia
16 Ocak 1897 ‹stanbul
20 Ocak 1994 ‹stanbul
Cumhuriyet döneminde sahneye ç›kan
ilk Müslüman kad›n oyuncu. Küçük
yaflta özel ders alarak Rumca ve Fran-
s›zca ö¤rendi. Kad›köy’deki Notre Da-
me de Sion ve Terakki okullar›nda ö¤re-
nim gördü. Bir süre Frans›zca ö¤ret-
menli¤i yapt›. 1918’de oyuncu Ahmet
Muvahhit ile evlenince, Bedia fiekip
olan ad›, Bedia Muvahhit olarak de¤iflti.
Sanat yaflam›na “Ateflten Gömlek”
(1922) filmiyle bafllad›. Cumhuriyet dö-
neminde sahneye ç›kan ilk Müslüman
kad›n oldu. 1923’ten sonra sürekli ola-
rak çal›flt›¤› Dârülbedâyi’den emekli ol-
du. Birçok filmde oynad›. “Han›mlar
Terzihanesi”, “Hamlet”, “Deli Sarayl›”,
“Bir Kavuk Devrildi”, “Lüküs Hayat”,
“Ceza Kanunu”, “‹htiras Tramvay›”,
“Mum Söndü”, “Hisse-i fiayia”, “‹pekçi
Merhum” gibi oyunlarda önemli roller
ald›. Hemen hepsi sahnelenen 100’ü afl-
k›n çeviri ve 10 kadar operet yazd›.
1981’de Atatürk Sanat Arma¤an› ile
ödüllendirildi. 1987’de Devlet Sanatç›s›
seçildi. 1988’de Uluslararas› ‹stanbul
Sinema Günleri jürisi taraf›ndan kendi-
sine Alt›n Lâle Onur Ödülü verildi.
646
Mufl
Mufl’tan bir görünüm.
Bedia Muvahhit’in (sa¤da) rol ald›¤› “Devlet Kuflu” adl› oyundan bir sahne. (Soldan sa¤a)
Raflit R›za, Vasfi R›za Zobu, R›za Faz›l.
‹lyas Sami Mufl
Bedia Muvahhit
