707
ve Askerî T›bbiye’yi bitirdi (1901). Gül-
hane Askerî Hastanesi’nde ihtisas›n› ta-
mamlad›; 1905’te sünnetle ilgi-
li “Fenn-i H›tan” adl› kitab›-
n›n yay›mlanmas›yla tan›n-
d›. 1907’de cerrahî profe-
sörü, 1908’de binbafl›
oldu. ‹ttihat ve Terak-
ki Cemiyeti’ne gir-
diyse de gidiflat›n›
be¤enmeyip ay-
r›ld› ve Ahrar
F›rkas›’na
kat›ld›, Hür-
riyet ve ‹tilâf F›rkas›’n›n kurucular› ara-
s›nda yer ald›. Bab›âli bask›n› sonras›
yurt d›fl›na gönderildi; Paris’te kald›, da-
ha sonra M›s›r’a gitti. Mütareke sonras›
‹stanbul’a döndü. Sinop mebu-
su olarak girdi¤i son
Osmanl› Meclis-i
Mebusan›’n›n da¤›-
t›lmas› üzerine Anka-
ra’da toplanan Birinci
TBMM’ye Sinop millet-
vekili olarak kat›ld›. TBMM
Hükûmeti’nde Maarif Vekili,
S›hh›ye ve Muavenet-i ‹çtima-
iye Vekili olarak görev yapt›. Lo-
zan Konferans›’na ikinci delege
olarak kat›ld›. 1923’te yap›lan seçim-
lerde Sinop mebusu olarak yeniden
TBMM’ye girdi. 1926’da Atatürk’e su-
ikast giriflimi olay›ndan sonra yurt d›fl›-
na gitti; yedi y›l Paris’te ve befl y›l ‹sken-
deriye’de yaflad›; bu süre içinde Türk ta-
rihi ve Türkoloji alan›nda çal›flt›; Türk-
bilik Revüsü adl› dergiyi ç›kard›; eserle-
rinin büyük bölümünü bu dönemde yaz-
d›. Türkçülük ak›m›n›n önde gelen adla-
r› aras›nda yer ald›. Paris’te bulundu¤u
y›llar yaz›p Londra’da British Muse-
um’a teslim etti¤i ve 1960’a dek yay›m-
lanmamas›n› vasiyet etti¤i “Hayat ve
Hat›rat›m” ve di¤er baz› eserleri
(1964’te Cavit Orhan Tütengil taraf›n-
dan ortaya ç›kar›lan bu eserler, Atatürk
ve çevresindekilere a¤›r elefltiriler getir-
di¤inden yay›mlanmas› yasaklanm›flt›.)
d›fl›nda yine bu dönemde “Garb Ocakla-
r›”na mensup flairlerin fliirlerini yay›m-
lad›; m›sra›n naz›m birimi oldu¤unu ile-
ri sürerek “Kantik” diye adland›rd›¤›
“millî ilâhî” türünde fliirler yazd›; Türk
operas›n›n kurulmas›n› amaçlad›¤›ndan,
tercüme ve telif, baz› operalar kaleme
ald›. 1938’de yurda döndükten sonra
“Tanr›da¤” dergisini ç›kard›. 70’ten faz-
la olan eserlerinden bafll›calar›, “Hayat
ve Hat›rat›m” (4 cilt, 1967), “Türk Tari-
hi” (12 cilt, 1924-1926), “O¤uznâ-
me”dir (1928). Bu eserleri d›fl›nda Tev-
fik Fikret, Ali fiîr Nevâî, Nam›k Kemal
üzerine çal›flmalar› vard›r. Ebülgazi Ba-
had›r Han’›n “fiecere-i Türk”ünü çevir-
di; fiehnâme’yi özet olarak yay›mlad›.
T›bba iliflkin eserlerinden baflka “Türk
Mant›kas›” (1928), “Hilâlin Tarihi”
(1933), “Hücumlara Cevaplar” (1941)
ad›yla yay›mlanan kitaplar› vard›r.
R›za Pafla, Ali (Topçu)
bk.
Ali R›za Pafla (Topçu)
R›za fiah (Pehlevi)
1878 Alacaht/Mazanderan
1944 Johannesburg/Güney Afrika
Atatürk’ün uygulad›¤› reformlar›n etki-
siyle, kendi ülkesinde de bir dizi ekono-
mik, anayasal ve kültürel de¤iflim yapan
‹ran flah›. Bir subay›n o¤luydu. 23 yafl›n-
da ‹ran Kazak birliklerine yaz›ld›.
1921’de ‹ran Hükûmeti’ne karfl› ayakla-
narak Tahran’› ele geçirdi ve yeni reji-
min Savafl Bakan› oldu. 1923’te Kaçar
Hanedan›’n›n son flah› Ahmet Mirza
fiah’› ülkeyi terke zorlayarak baflbakanl›-
¤›n› ilân etti. 1925’te kendini flah ilân
ederek Pehlevi Hanedanl›¤›’n› kurdu. 10
Haziran 1934’te Türkiye’yi ziyaretinde
onuruna pek çok etkinlikler, ‹stanbul’da
fener alaylar› düzenlendi. Ankara’da,
konusunu ‹ran mitolojisinden alan Öz-
soy Operas› sahnelendi. Bu ziyarete bü-
yük önem veren Atatürk, onunla birlikte
R›za fiah (Pehlevi)
R›za Nur, Avrupa’da bulundu¤u y›llarda.
R›za Nur’un ç›kard›¤›
“Tanr›da¤” dergisinin kapa¤›
‹smet ‹nönü ve R›za Nur’un, Lozan Konferans›’nda Venizelos’a karfl› kazand›¤› zaferi betim-
leyen, Derso’nin bir karikatürü.
R›za fiah, Atatürk’le birlikte. Tablo: Yaflar Çall›.
