747
Sivas Kongresi
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Sivas’ta 4-11
Eylül 1919 aras› toplanan ulusal kongre.
Yunanl›lar›n 15 May›s 1919’da girifltik-
leri iflgalin ard›ndan Anadolu’ya geçen
Mustafa Kemal Pafla, 21 Haziran
1919’da, Anadolu ve Trakya’daki aske-
rî ve mülkî erkâna yollad›¤›, Amasya
Tamimi olarak bilinen genelgede,
Mondros Mütarekesi’nden (30 Ekim
1918) sonra ‹stanbul Hükûmeti’nin, ‹ti-
lâf Devletleri’nin denetimine girdi¤ini,
ülkenin bütünlük ve ba¤›ms›zl›¤›n›n
tehlikede oldu¤unu, bu sorunlar› ulusla-
raras› kamuoyuna duyuracak ve çöze-
cek ulusal bir organ›n oluflturulmas› ge-
rekti¤ini belirterek bu amaçla Sivas’ta
ulusal bir kongrenin toplanmas› için
ça¤r›da bulundu. Osmanl› vilâyetlerinin
her livas›ndan parti ayr›m› yap›lmaks›-
z›n seçilecek üçer kifliyle toplanacak
olan kongre, 23 Temmuz-7 A¤ustos
1929 aras›ndaki Erzurum Kongresi’nde
oluflturulan Heyet-i Temsiliye üyeleri-
nin yan› s›ra yeni seçilen delegelerin de
kat›l›m›yla 4 Eylül 1919’da Sivas’ta
topland›. Bu arada ‹stanbul Hükûme-
ti’nin kongreyi engellemek, kat›lanlar›
tutuklamak için yöreye gönderdi¤i Elâ-
z›¤ Valisi Ali Galip etkisiz duruma geti-
rildi. Mustafa Kemal’in yapt›¤› bir ko-
nuflmayla aç›lan ve oldukça tart›flmal›
Sivas Kongresi
S‹VAS KOMUTANLAR TOPLANTISI
16-29 Kas›m 1919 Toplant›s›ndan Ç›kan Neticeler ve Kararlar Zapt›
(30 Kas›m 1919)
Sivas
30 Teflrinisani 1335
(30 Kas›m 1919)
«1. Meclis-i Mebusan’›n toplanma mahalli.
2. Topland›ktan sonra Heyet-i Temsiliye ve millî teflkilât›n alaca¤› flekil ve
faaliyet tarz›.
3. Paris Sulh Konferans›’n›n hakk›m›zda olumlu veya olumsuz bir karar ver-
mesi hâline karfl› hareket tarz›.
gibi mühim maddeleri görüflerek karar alt›na almak üzere 12., 15., 20., 3.Kolor-
du Kumandanlar›yla 13.Kolordu Kumandan› veya Erkân-› Harbiye Reisi 29.10.335
(1919) tarihinde Sivas’a davet olundu. 20.Kolordu Kumandan› Ali Fuat Pafla ve 15.Ko-
lordu Kumandan› Miralay Kâz›m Karabekir Pafla Hazretleri Sivas’a geldiler. 3.Kolor-
du Kumandan› Miralay Selâhattin Beyefendi zaten Sivas’ta bulunuyordu. 12.Kolordu
Kumandan›, bölgesinin fevkalâde ahvali ve kendisinin vazifeyi yeni üstlenmifl bulun-
mas› hasebiyle memuriyet mahallinden ayr›lmay› sak›ncal› görerek Erkân-› Harbiye
Reisi Binbafl› fiemsettin Bey’i gönderdi. 13.Kolordu, vaziyeti itibariyle pek nazik ol-
du¤undan ve Heyet-i Temsiliyece verilecek kararlara itimad› bulundu¤undan bahis-
le, mahallinden ayr›lmamas› münasip görüldü.
16.11.35’ten (1919) 29.11.35 (1919) tarihine kadar kolordu Kumandanlar›n›n kat›l-
mas›yla Heyet-i Temsiliyece icra olunan görüflmelerden yukar›daki maddelerle ala-
kal› kararlar afla¤›dad›r:
1) Millî Meclis’in ‹stanbul’da toplanmas›ndaki sak›ncalara ve tehlikelere ra¤-
men, hükûmet-i seniyenin hariçte toplanmaya olur vermemesi yüzünden
ve memleketi buhrana düflürmekten kaç›narak, ‹stanbul’da toplanmas› za-
rureti kabul edildi. Ancak afla¤›daki tedbirlerin al›nmas› lüzumu kararlafl-
t›r›ld›:
a) Bütün mebuslar› vaziyet hakk›nda ayd›nlatarak tek tek görüfllerini ta-
lep etmek.
b) Mebuslar, ‹stanbul’a gitmeden evvel, Trabzon, Samsun, ‹nebolu, Eski-
flehir, Edirne gibi mahallerde k›s›m k›s›m toplanarak, Millî Meclis’in ‹s-
tanbul’da toplanmas›na göre, gerek ‹stanbul’da ve gerekse hariçte
al›nmas› lâz›m gelen emniyet tedbirlerini ve program›m›z›n esaslar›n›
müdafaa edecek kuvvetli bir grubun vücuda getirilmesi vas›talar›n›
konuflmas› ve irdelemesi.
c) Cemiyet teflkilât›n› süratle yayg›nlaflt›rmak ve sa¤lamlaflt›rmak için,
kolordu kumandanlar›, m›nt›ka kumandanlar› ve ahz› asker reisleri
(askerlik flubesi baflkanlar›) vas›tas›yla süratle fiilen yol göstermeleri.
d) Bütün mülkî memur reislerinden her ihtimale karfl›, millî teflkilâta sa-
dakatte bulunacaklar›na dair söz almak ve kendilerinin mevcut vas›-
talar› ile Cemiyet teflkilât›n› tamamlamaya süratle giriflmelerini talep
etmek.
2) Millî Meclis, ‹stanbul’da topland›ktan sonra, mebuslar, tam emniyet ve
serbesti ile kanun yapma vazifelerini yerine getirmekte olduklar›n› teyit
edecekleri güne kadar, Heyet-i Temsiliye, flimdiye kadar oldu¤u gibi hariç-
te kalarak millî vazifesine devam edecektir. Ancak bütün livalardan ve me-
bus olan zevattan seçilmek üzere birer ve vilâyet ve ba¤›ms›z livalardan
ikifler zat›n, Nizamname’nin 8.maddesine dayanarak Heyet-i Temsiliye
üyesi olarak Eskiflehir yak›n›nda bir araya getirilerek, vaziyetin aç›klan-
mas› ve Meclis-i Mebusan’da hareket fleklinin kararlaflt›r›lmas› konuflula-
cakt›r. Bu sebeple Heyet-i Temsiliye dahi belirtilen mahalle intikal edecek-
tir ve toplanman›n ard›ndan Heyet-i Temsiliye münasip flekilde takviye
olunduktan sonra, di¤er zevat ‹stanbul’a, Millî Meclis’e gidecektir. Heyet-
i Temsiliye’nin, vazifeye devam etti¤i müddetçe, millî teflkilât›n flekil ve
faaliyet tarz›, Nizamname’de yer ald›¤› gibi olacakt›r. Meclis-i Mebusan,
mutlak emniyet içinde bulundu¤unu teyit etti¤i zaman, Heyet-i Temsiliye,
Nizamname’de mevcut salâhiyetine dayanarak, genel kongreyi toplant›ya
davet ederek, 11.madde icab›nca Cemiyetin alaca¤› gelecekteki vaziyetin
kararlaflt›r›lmas›n›, kongrenin karar›na terk edecektir. Kongrenin toplan-
ma mahalli ve toplant› flekli, o zamanki ahval ve icaplara tâbi olacakt›r.
Kongreye davet olundu¤u zaman ile toplanmas› aras›nda geçecek müddet
zarf›nda Heyet-i Temsiliye, merkezî hükûmet ve Meclis-i Mebusan riyase-
ti ile, kati mecburiyet görmedikçe resmî münasebette bulunmaz.
3) Paris Sulh Konferans›, hakk›m›zda olumsuz bir karar verdi¤i ve hükûmet
ve Millî Meclis’çe kabul ve tasdik edildi¤i hâlde, münasip seri vas›talar ile
millî irade yoklanarak, Nizamname’de aç›klanm›fl olan esaslar›n elde edil-
mesine çal›fl›lacakt›r.
Mustafa Kemal
Rüstem Mazhar Müfit Ali Fuat
Hüsrev Hüseyin Rauf Kâz›m Karabekir Hakk› Behiç
Hüseyin Selâhattin ‹brahim Süreyya Bekir Sami Ömer Mümtaz
Vâs›f
12’nci Kolordu Kurmay Baflkan›
fiemsettin
Asl›na uygundur.
Yaver
(‹mza)
Kaynak : Naflit Hakk› Ulu¤, “Milletin Gelece¤ini Düflünmek ‹çin Bir Millî Meclis’in Kurulmas› Lâz›md›”
I, Belgelerle Türk Tarihi, s.31, Nisan 1970.
