751
Sivas Kongresi
(Verilen Cevap Üzerine Reflit Pafla’dan Al›nan
‹kinci Telgraft›r)
Bendeniz anlayabildi¤im kadar›n› Efendimize arz et-
mekle vicdanî görevimi yerine getirmifl oluyorum. ‹s-
tanbul’daki Frans›z ordu ve siyaset adamlar›n›n
görüfllerini ve zat›devletlerine karfl› vermifl olduklar›
sözlerin ne dereceye kadar güvenilebilir oldu¤unu
kestirememekte hakl›y›m. fiüphe götürmez olan
vatanseverli¤iniz aç›s›ndan vatan›n kurtuluflu söz
konusu oldu¤una göre, iyice düflünerek tutulmas›
gerekli yolun belirlenmesi Efendimize ve yüksek
kongre heyetinin orada bulunan say›n üyelerine
düfler. Emirlerinizi yerine getirece¤imizi arz ile derin
sayg›lar›m› sunar›m, efendim.
Reflit
Efendiler, Diyarbak›r ve Bitlis dolaylar›ndaki halk› ayd›nlatmak mak-
sad›yla, oralarda ordu komutan› olarak bulundu¤um s›ralarda, bir
k›sm›n› flahsen tan›d›¤›m birtak›m ileri gelenlere özel mektuplar yaz-
d›m. Van, Bayaz›t ve yak›nlar›nda bulunan baz› afliret beyleri ile de
iliflki ve ba¤lant›lar kurdum.
Erzurum’dan Ayr›lma Gere¤i
Nihayet, Efendiler, A¤ustos içinde, her yerden birtak›m temsilcilerin
Sivas’a do¤ru yola ç›kt›klar› ve k›smen Sivas’a gelmeye bafllad›klar›
anlafl›ld›. Sivas’a gelen temsilciler taraf›ndan bizim Sivas’a ne zaman
hareket edece¤imiz sorulmaya baflland›.
Art›k, Erzurum’dan ayr›lmak gerekiyordu. Fakat, flimdiye kadar ver-
di¤im bilgilerden anlafl›lm›flt›r ki, Sivas Kongresi, Do¤u ve Bat› illeri
ile Trakya’n›n yani bütün bir memleketin birli¤ini sa¤lamak gayesini
güdüyordu. Bu sebeple kongrede Do¤u illerinin de temsilcileri bulun-
mak gerekirdi. Bu illerden Sivas Kongresi için temsilciler seçtirmeye
kalk›flmak ise, uygulanmas› bak›m›ndan de¤eri olmayan bir düflün-
ceydi. Erzurum Kongresi’ni yapan temsilcilerin, Sivas’a gönderil-
mesine kalk›flman›n da mümkün olamayaca¤› anlafl›l›yordu. Zaten
Vilâyât-› fiarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ad›na, kendi illerinden
yetki alm›fl olan bu temsilcilerin daha genel bir gayeye yönelen yet-
kileri de yoktu. Bu bak›mdan Erzurum Kongresi’nin, Sivas Kong-
resi’ne, Do¤u’daki seçim bölgeleri ad›na, bir temsilci heyet gönder-
me yetkisini alamayaca¤› da belliydi.
Yeniden temsilci seçtirmeye kalk›flmak pratik bak›mdan ne kadar
geçersiz idiyse, birtak›m teorik fikir çerçevesi içinde s›k›fl›p kalmak
da o kadar geçersiz idi.
En basit ve ç›kar yol, Vilâyât-› fiarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin
Temsil Heyeti’ni Sivas’a götürüp kongreye katmaktan ibarettir.
Üyelerden Mutki afliret reisinin, Mutki da¤lar›ndan ç›kmaktan kork-
tu¤unu bilirdim. Siirt milletvekili Sadullah Bey de ortada yok.
Servet ve ‹zzet Bey’ler kongre biter bitmez birer mazeretle Trab-
zon’a gitmifl bulunuyorlar.
Erzurum’da Rauf Bey ve Raif Efendi var. Raif Efendi de özür diliyor.
Yolumuz üzerinde, Erzincan’da fieyh Fevzi Efendi’yi bulabilece¤iz.
Servet ve ‹zzet Bey’leri davet ettim, gelmediler. Raif Efendi’ye bizim-
le birlikte gelmesi için rica ettik, kabul etti.
Nihayet, Heyet-i Temsiliye üyeleri olarak Erzurum’dan üç kifli, Erzin-
can’dan bir kifli ve Sivas’ta buldu¤um Bekir Sami Bey ile befl kifli ol-
duk. Sivas kongresi’ne kat›lan temsilcilerin ellerindeki kartlar› in-
celeme gere¤i duyuldu¤u zaman, ben, orada flöyle bir belge haz›r-
lad›m ve alt›na Heyeti Temsiliye’nin mührünü bast›m.
“Heyet-i Temsiliye’den:
Mustafa Kemal Pafla
Rauf Bey
Ulemadan (din alimi) Raif Efendi
fieyh Fevzi Efendi
Bekir Sami Bey
Yukar›da adlar› yaz›l› flah›slar, Do¤u Anadolu ad›na Sivas Kong-
resi’nde bulunmak üzere Erzurum Kongresi’nce görevlendirilmifltir.”
(Mühür)
Efendiler, Erzurum’dan ayr›ld›¤›m›z tarih 29 A¤ustos 1919’dur.
Sivas Yolunda
Amasya’dan Erzurum’a gelirken, Sivas’ta küçük bir hikâyeye konu
olan olay hat›rlar›n›zdad›r. Gariptir ki, Erzurum’dan Sivas’a giderken
de buna benzer küçük bir durumla karfl›laflt›k.
Erzincan’dan bat›ya hareket etti¤imiz günün sabah›, Erzincan
Bo¤az›’n›n girifline gelir gelmez, baz› Jandarma erlerinin ve subay-
lar›n›n heyecanl› ve telâfll› bir flekilde otomobillerimizi durdurduk-
lar›n› gördük.
Durumu aç›klad›lar: “Dersim Kürtleri bo¤az› tutmufllard›r. Tehlike
var. Geçilemez.”
Bir subay, merkeze kuvvet gönderilmesini yazm›fl. O kuvvet gelince
tertibat alacak, hücum edecek ve eflk›yay› püskürterek yolu açacak-
m›fl.
Pek iyi ama, bu eflk›yan›n kuvveti nedir? Nereyi, nas›l tutmufl? Ne
kadar kuvvet ve ne vakit gelecek?
Bu sorunlar çözülünceye kadar, geri Erzincan’a dönmek ve kim bilir
nice günler beklemek gerekir. Bizim ise, iflimiz pek aceleydi. Ben Er-
zurum ile Sivas aras›ndaki yolu belli bir zamanda katedip kararlafl-
t›r›lan günde Sivas’ta bulunamazsak, flurada veya burada flu veya bu
sebeple korkup kald›¤›m, Sivas’ta ve baflka yerlerde duyulursa,
panik bafllayabilir, ifller altüst olabilirdi.
O halde karar? Tehlikeyi göze al›p yola devam etmek. Baflka çaremiz
de yoktu. Yaln›z ufak bir tedbir almay› uygun buldum.
Hafif makinal› tüfeklerle silâhlanm›fl olan fedakâr arkadafllar›m›zdan
birkaç›n› -flimdi bir alay komutan› olan Osman Bey ki Tufan Bey ad›y-
la tan›nm›flt›r. Bunlar›n bafl›nda idi- bir otomobille kendi
otomobilimizin önüne geçirdik. Sa¤dan soldan gelecek uzak
mesafedeki atefllere ald›r›fl etmeyerek, otomobiller, flose üzerinde
süratle ilerlemeye devam edecekler. Vurulan, ölen olursa, onlarla
meflgul olunmayacak... Tam flose üzerinde ve yak›n›nda, floseyi
kapam›fl olan eflk›yaya rastlan›rsa, hepimiz otomobillerden at-
layaca¤›z ve bunlara hücum ederek yolu açaca¤›z. Kalanlar tekrar
kullan›labilir durumdaki otomobillere binerek ve süratle uzaklaflarak
yola devam edecekler... ‹flte verilen emir de buydu...
Bu tedbiri ve bu tarzdaki hareketi yerinde ve emniyetli görmeyenler
bulunabilir. Gerçi bu tarihlerde Elâz›¤ Valisi Ali Galip Bey’in Der-
sim’de dolaflt›¤›, baz› propaganda ve tertiplere giriflti¤i bilinmekte
idiyse de, aç›klayay›m ki, ben, önce, bo¤az›n gerçekten tutulmufl ol-
du¤una inanmad›m. Bunu ‹stanbul Hükûmeti’ne hizmet edeceklerini
tahmin etti¤im baz› kimseler taraf›ndan, s›rf beni geri dönmeye
mecbur etmek için kurulmufl bir plan olarak kabul ettim. ‹kincisi,
e¤er Dersim Kürtleri bo¤az› tutmufllarsa, bunlar›n alabilecekleri ter-
tibat›n, uzak tepelerden yola atefl etmekten ibaret kalmas› bence
çok muhtemeldi.
▲
