753
Sivas Kongresi
“Osmanl› Hükûmeti’nin yabanc› devletlerin bask›s› karfl›s›nda,
buralar› (yani Do¤u illerini) b›rakmak ve ilgilenmemek zorunda kal-
d›¤› anlafl›l›rsa, al›nacak idarî, siyasî, askerî tedbirlerin tayin ve tes-
piti” yani geçici bir idare kurma konusu.
Sivas Kongresi Tüzü¤ü’nün bu maddesindeki, “buralar› yerine, yur-
dumuzun herhangi bir parças›n› b›rakmak ve ilgilenmemek…” fleklin-
de daha genifl ve genel bir kay›t kondu.
Amerikan Mandas› ‹çin Propagandalar
Bundan sonra, 8 Eylül toplant›s›nda sözünü etti¤im muht›ra ele al›n-
d›. Bu muht›rada bafll›ca Amerikan mandas› üzerinde duruluyordu.
(.........)
Sivas Kongresi’ni Baltalama Teflebbüsleri
Efendiler, Kongre 11 Eylül’de sona erdi, 12 Eylül’de Sivas halk›n›n da
haz›r bulundu¤u aç›k bir toplant› yap›larak baz› nutuklar söylendi.
Kongre görüflmeleri s›ras›nda, önemli olarak Meclis-i Mebusan
seçimlerinin çabuklaflt›r›lmas› ve Meclis’in nerede toplanmas› gerek-
ti¤i konular›na dokunuldu. Ancak, simdi aç›klamaya bafllayaca¤›m
meseleler, Kongre görüflmelerini k›sa kesmeyi gerektiriyordu. Bu
son noktalarla daha sonra Heyet-i Temsiliye meflgul oldu. 9 Eylül 1919
günü, toplanm›fl olan baz› bilgiler Kongre’ye flu flekilde aç›kland› “Es-
kiflehir ve Afyonkarahisar’daki ‹ngiliz Kuvvetleri bir kat daha art›r›l-
d›. General Miller, Konya’ya geldi. Konya Valisi Cemal Bey ve Ankara
Valisi Muhittin Pafla karfl› koymaya çekiniyorlar. Yeni Kastamonu
Valisi Ali R›za Bey de t›pk› Cemal Bey türünden bir adamm›fl. Pek
say›n arkadafllar›n böyle durumlar karfl›s›nda fliddetli davranma
tarafl›s› olduklar›n› bildi¤imden, hemen sert tedbirler al›nmas›n›
Fuat Pafla’dan rica etmifltim. Fuat Pafla da Kongre’nin kendisine olan
güvenine dayanarak, Kongre ad›na gereken tebligat ve teflebbüsler-
de bulunmufltur. Bu davran›fl tarz›n›n yüce heyetinizce kabul edil-
mesini rica ediyor. Fuat Pasa, valilere sert uyar›larda bulunuyor. Böl-
gelere yüksek rütbeli subaylardan millî komutanlar tayin ediyor ve
bu komutanlara millet ad›na her türlü yetki verilmifltir” diyor.
Kongre, teklifi kabul etti. Bundan sonra ben aç›klamalara söyle
devam ettim:
“Buraya Galip Bey ad›nda bir vali tayin edilmifl, geliyormufl. Ancak,
bunun Harput Valisi Ali Galip Bey mi, yoksa Trabzon Valisi Mehmet
Galip Bey mi oldu¤u anlafl›lamad›. Fakat biz baflka bir bilgi elde ettik.
Mister Nowil ad›nda bir ‹ngiliz binbafl›s›, Bedirhanl›lar’dan Kâmuran
Celâdet ve Cemil Bey’lerle birlikte, yan›nda on befl kadar Kürt atl›s›
oldu¤u halde Malatya’ya gelmifl ve mutasarr›f Bedirhanl› Halil Bey
taraf›ndan karfl›lanm›fllard›r. Harput Valisi de görünüflte bir posta
h›rs›z›n›n pefline düflme bahanesiyle otomobille Malatya’ya gelmifl-
tir. Bu maksatla bunlara Ad›yaman’daki müfreze de verilmifltir. Mak-
satlar›n›n Kürtleri, Kürdistan kurulaca¤› vaadiyle aleyhimize
çevirerek, bize karfl› suikast yap›lmas›na yöneltmek oldu¤u anlafl›l-
m›fl ve karfl› tedbirlere de baflvurulmufltur. Diyelim ki, valiyi ve di¤er-
lerini tutuklatmak istiyoruz. Malatya Mutasarr›f› da Kürt afliretlerini
Malatya’ya ça¤›rm›flt›r. Bu durum üzerine 13’üncü Kolordu bölgesin-
de faaliyete geçtik. Gereken tedbirler al›nm›flt›r. Yar›n akflam Har-
put’tan gönderilecek bir askerî birlik bozguncular› tepeleyecektir.
Buradaki Kolordu Komutan› da gereken tedbirleri alm›flt›r. Malat-
ya’ya ve öteki yerlere de gereken emirler verilmifltir.”
Efendiler, Sivas Kongresi’nin hemen hemen bütün toplant› süresin-
ce, sinirlere gerginlik verecek nitelikte haberler almaktan geri kal-
m›yordum. Ancak, ald›¤›m bütün bilgileri oldu¤u gibi Kongre
heyetine sunmakta yarardan çok sak›nca buluyordum. Gördünüz ki,
simdi aç›klad›¤›m üzere, gerçekten tehlikeli say›labilecek nitelikte
olan Ali Galip meselesinden de söz ederken ihtiyatl› bir dil kullan-
may› tercih etmifltim. Bence en önemli mesele, her türlü güçlük ve
tehlikelere ra¤men, Sivas Kongresi’nin sonuca ulaflan kararlarla,
görüflmelerini bir an önce tamamlam›fl olmak ve al›nan bu kararlar›
memlekette uygulamaya giriflmekti. Bu iste¤im yerine geldi. Bütün
memleketi içine alan millî teflkilât tüzü¤ünün ve genel kongre bil-
dirisinin hemen bast›r›larak her yere da¤›t›lmas› yoluna gidildi. An-
cak, beklenenlerin d›fl›nda yeni olaylar karfl›s›nda kal›nd›¤›ndan,
kongre sona erdi¤i halde, kongre üyelerinin, yeni geliflmeler kendini
gösterinceye kadar Sivas’ta kalmalar›n› uygun gördüm ve gerekirse
daha etkili ola¤anüstü bir kongre toplamak için de haz›rl›k yapt›m.
Ali Galip’in kaçmas› üzerine, kongre üyelerini Sivas’ta bekletmekten
vazgeçildi¤i gibi, Ferit Pafla Kabinesi’nin düflmesi üzerine ola¤anüs-
tü kongre toplanmas›na da gerek görülmedi.
Nutuk : s.14, 21, 53, 80.
Sivas Kongresi üyeleri, onurlar›na verilen yemekte.
