749
Sivas Kongresi
Amasya’dan 18 Haziran 1919 tarihinde, Edirne’de 1’inci Kolordu
Komutan› Cafer Tayyar Bey’e flifre ile verdi¤im direktifte bafll›ca flu
hususlar› belirttim: “Millî istiklâlimizi bo¤an ve vatan›m›z›n parçalan-
mas› tehlikelerini haz›rlayan ‹tilâf Devletleri’nin yapt›klar›, ‹stanbul
hükûmetinin esir ve güçsüz durumu sizce de bilinmektedir.”
“Milletin kaderini böyle bir hükûmetin eline teslim etmek, y›k›lmaya
mahkûm olmakt›r.”
“Trakya ve Anadolu’daki millî teflkilâtlar›n birlefltirilmesi ve milletin
sesini bütün gürlü¤ü ile dünyaya duyurabilmesi için, güvenli bir yer
olan Sivas’ta ortak ve güçlü bir heyet kurulmas› kararlaflt›r›lm›flt›r.”
“Trakya Paflaeli Cemiyeti, yetki sahibi olmamak üzere ‹stanbul’da
bir heyet bulundurabilir.”
(………)
Sivas’ta Genel Bir Millî Kongre Toplama Karar›
Bu sebeple, 18 Haziran 1919 tarihinde, Trakya’ya verdi¤im direktifte
iflaret etti¤im bir noktan›n uygulanma zaman› gelmifl bulunuyordu.
Hat›r›n›zdad›r ki, o nokta, Anadolu ve Rumeli’deki millî teflkilâtlar›
birlefltirerek, bir merkezden temsil ve idare etmek üzere, Sivas’ta
genel bir millî kongre toplamakt›.
(………)
Sivas Kongresi Haz›rl›klar›
Efendiler, Sivas’ta toplanmas›n› sa¤lamaya çal›flt›¤›m›z kongreye
her taraftan temsilci seçtirmek ve onlar›n Sivas’a gelmelerini sa¤-
lamak üzere, daha Amasya’da iken bafllam›fl olan çal›flma ve yaz›fl-
malar devam ediyordu. Bütün komutanlar ve birçok vatansever her
yerde ola¤anüstü bir çaba harc›yorlard›. Ne var ki, yine her tarafta
olumsuz ve aleyhte propagandalar ve özellikle ‹stanbul
Hükûmeti’nin engelleyici tedbirleri ifli güçlefltiriyordu.
Baz› yerlerden hem temsilci seçmiyorlar hem de maneviyat k›racak
ve herkesi ümitsizli¤e düflürecek cevaplar veriyorlard›. Örnek
olarak, 20’nci Kolordu Komutan› ad›na Kurmay Baflkan› Ömer Halis
Bey’in ‹stanbul’dan gelen bilgileri içine alan 9 A¤ustos 1919 tarihli flif-
resinde, flu maddeler dikkate de¤er görüldü:
“1- ‹stanbul temsilci göndermiyor. Oradaki iflleri uygun bulmakla
birlikte, cür’etli bir duruma girmeyi de istemiyor.
2 - ‹stanbul’dan temsilci göndermek imkâns›zd›r. Gönderilmek is-
tenen kimseler, orada verimli, baflar›l› ifl göreceklerine emin ol-
mad›klar›ndan dolay›, bofluna masraf etmemek ve yolculuk s›k›n-
t›lar›na katlanmamak için hareket etmiyorlar. (Bilindi¤i üzere,
baz› kimseleri özel birer mektupla da davet etmifltik.)”
Biz, her yerden temsilci seçtirmek ve göndertmekte karfl›lafl›lan güç-
lükleri yenmeye çal›fl›rken, öte yandan kongrenin toplanmas› için en
güvenli bir yer olarak seçti¤imiz Sivas’ta da bir telâfl ve heyecan
bafllad›.
Efendiler, burada, s›ras› gelmiflken arz edeyim ki, ben Sivas’› gerçek-
ten de her bak›mdan güvenli bir yer saym›fl olmakla birlikte, daha
Amasya’da iken Sivas’a gelen bütün yollar üzerinde uzaktan ve
yak›ndan her türlü askerî tedbir ve tertipleri ald›rmay› da ihtiyatl› ol-
man›n gere¤i saym›flt›m.
Sivas Valisinin Endifleleri
Sivas’›n heyecan› flöyle ö¤renildi. 20 A¤ustos günü ö¤leyin, Sivas
Valisi Reflit Pafla taraf›ndan telgraf bafl›na davet olundu¤um zaman,
Pafla’n›n uzun bir telgraf› veriliyordu. O telgraf fludur:
Erzurum’da Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne
Önce, rahats›z etti¤im için beni ba¤›fllaman›z› diler
ve zat›devletlerinin sa¤l›¤›n› sorar›m. Neden rahat-
s›z etti¤imi afla¤›da arz ediyor ve aç›kl›yorum efen-
dim. Görünüflte, Frans›zlara ait kurulufllar› teslim al-
mak, gerçekte buralar›n durumu konusunda in-
celemelerde bulunmak üzere, Cizvit papazlar›yla bir-
likte ‹stanbul’dan önceki gün Sivas’a gelerek valilik
makam›n› ziyaret eden Frans›z subaylar›n›n ziyaret-
lerini iade için dün sabah yanlar›na gitmifltim.
Ziyaret ve görüflmenin sonunda orada haz›r bulunan
Frans›z binbafl›lar›ndan Jandarma Müfettifli Mösyö
Brunot (Brüno) biraz özel görüflmek iste¤inde
bulunarak bendenizi baflka bir odaya ald›. Söyledi¤i
sözleri oldu¤u gibi aktar›yorum:
“Mustafa Kemal Pafla ile Kongre Heyetinin Sivas’a
gelerek burada da bir kongre yapacaklar›n› iflittim.
Bunu ‹stanbul’dan gelen Frans›z subaylar› söylediler.
Sizinle bu kadar samimî görüflüp flahs›n›za karfl› pek
çok sayg› duyarken bu konuyu benden saklaman›za
çok üzüldüm” dedi. Bendeniz de gereken cevab›
vererek kendisini inand›rmaya çal›flt›msa da son söz
olarak:
“E¤er Mustafa Kemal Pafla Sivas’a gelir ve burada
kongre yapmaya kalk›fl›rlarsa, befl on gün içinde
buralar›, iflgal etme karar›n›n verildi¤ini kesin olarak
biliyorum. ‹nanmazsan›z, gerçekleflti¤inde görür-
sünüz. O zaman vatan›n›z›n felâketini haz›rlayanlar
aras›na siz de girmifl olursunuz” sözlerini söyledi.
Dahiliye Nezareti’nden ald›¤›m flifreli telgraf da bafl-
ka flekilde yaz›lm›fl olmakla birlikte ayn› kanaati
verecek nitelikte idi. Yeni gelen Frans›z subaylar›n-
dan biri de dün kolordu komutan› ile uzun uzad›ya
görüflerek, kongre hakk›nda komutan beyefendi’nin
düflüncesini anlamaya çal›flt›¤› gibi, bu sabah da
Mösyö Brunot, bendenize gelerek saat 15.00’te öteki
Frans›z subaylar›yla birlikte kongre hakk›nda
görüflülece¤ini, ancak kendisinin aradaki samimiyet
dolay›siyle daha önce ayr›ca görüflmek istedi¤ini bil-
dirdi. Bir süre konuflulduktan sonra sonuç olarak
flunu da ekledi: “Ben dünden beri bu mesele üzerin-
de çok düflündüm. Sonunda fluna karar verdim ki,
e¤er Mustafa Kemal Pafla ile Kongre Heyeti, Sivas
Kongresi’nde ‹tilâf Devletleri aleyhine k›flk›rtmalarda
bulunmazlar ve onlar hakk›nda sald›rgan bir dil kul-
lanmazlarsa, kongrenin toplanmas›nda hiçbir sak›n-
ca yoktur. Bizzat ben General Franchet d’Esperey.
(Franfle Despere)’ye yazar, Mustafa Kemal Pafla hak-
k›ndaki tutuklama emrini geri ald›r›r ve kongrenin
toplanmas›na engel olunmamas› için Dahiliye
Nezareti’nden size emir verdiririm. Ancak, flu flartla
ki, siz de benden hiçbir fleyi saklamayacaks›n›z ve
samimî dostlu¤umuzdan dolay› birbirimize karfl›
daima aç›k bir dil kullanaca¤›z. Yaln›z, kongrenin
toplanma tarihini ö¤renmek gerekir” dedi. Bendeniz
de kendisine bu konuda bir fley bilmedi¤imi, ö¤ren-
di¤imde kendisine bildirece¤imi ve aradaki dostlu¤a
dayanarak hiçbir fleyi saklamayaca¤›m› söyledim.
Binbafl›n›n iflgal konusunda dünkü kesin ifadesine
ra¤men bugünkü yumuflakl›¤›n›n sebebini, bütün in-
celikleri gören yüksek dikkatinize arz etmeyi görev
▲
S‹VAS KONGRES‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
