819
Troçki, Lev
1879 ‹vanovka/Ukrayna
1940 Coyoacan/Meksika
Cumhuriyet’in ilk y›llar›nda sürgün ola-
rak geldi¤i Türkiye’de 4,5 y›l kalan Rus
devrimcisi ve siyaset adam›. As›l ad› Lev
Davidoviç Bronfltayn’d›r. Ortaö¤renimi-
ni Odessa’da yapt› ve devrimci hareket-
le ilgilendi. 1898’de tehlikeli bir ajitatör
oldu¤u gerekçesiyle tutukland› ve daha
sonra Sibirya’ya sürgün edildi. Sürgün
s›ras›nda Sosyal Demokrat Parti’ye gir-
di. 1902’de kaçt›¤› ‹sviçre’de di¤er Sos-
yal Demokrat liderlerle bulufltu. 1903’te-
ki ayr›l›kta, Menfleviklerin yan›nda yer
ald›; görüfllerini, yazd›¤› çeflitli yaz›larla
dile getirdi. 1905 Devrimi s›ras›nda Rus-
ya’ya döndü ve Kas›m-Aral›k genel
grevleri s›ras›nda St. Petersburg Sovye-
ti’nin yöneticisi olarak ulusal ün kazand›.
Devrimin baflar›s›zl›¤a u¤ramas›ndan
sonra tutuklanarak yeniden Sibirya’ya
sürüldüyse de ikinci kez yurt d›fl›na kaç-
t›. 1917 fiubat Devrimi’nden sonra Rus-
ya’ya dönüp Bolflevik Parti’ye kat›ld›.
Petrograd Sovyeti’nin baflkanl›¤›na se-
çildi. 1917 Kas›m (Ekim) ay›nda iktida-
r›n ele geçirilmesinde önemli rol oynad›.
Devrimden hemen sonra kurulan Sovyet
Hükûmeti’nde D›fliflleri Komiserli¤i’ne
getirildi. Brest-Litovsk Bar›fl Görüflme-
leri’nde ülkesini temsil eti. Antlaflma ko-
flullar›na karfl› ç›karak görevinden ayr›l-
d›ysa da savafl komiserli¤i görevini sür-
dürdü. Bu görevi s›ras›nda, K›z›l Or-
du’yu oluflturdu. ‹ç Savafl s›ras›nda
(1918-1920), askerî konularda tam yet-
kili oldu. 1924’te rakipleri taraf›ndan
“Leninizm”den bir sapma olarak nitele-
nen Troçkizmi getirmekle suçland›;
1925’te askerî komiserlik görevinden
al›nd›. 1926-1927 y›llar›nda Zinovyev
ve Kamenev ile birleflerek parti içindeki
eski gücünü kazanmaya çal›flt›ysa da,
Stalin karfl›s›nda baflar›l› olamad›. 1927
sonbahar›nda Troçkistlerin Komünist
Parti’den at›lmalar› üzerine Ocak
1928’de Alma Ata’ya sürgüne gönderil-
di. 1929’da SSCB’den kovuldu ve Tür-
kiye’nin onay›yla 12 fiubat 1929’da ‹s-
tanbul’a geldi. Büyükada’da otobiyogra-
fisini ve “Rus Devrim Tarihi”ni yazd›.
1933’te Fransa’ya gitti. Gerek SSCB
içinde, gerekse Avrupa’daki komünist
partilerde, Stalin’e ve politikalar›na karfl›
bir muhalefet oluflmas› için çaba göster-
di. 1934’te, Avrupa’n›n birçok ülkesinde
Troçkist partiler kuruldu. Dördüncü En-
ternasyonal oluflturuldu. Sovyet Hükû-
meti taraf›ndan 1935’te Fransa’dan Nor-
veç’e, 1936’da da Meksika’ya gitmeye
zorland› ve anti-Sovyet bir komplonun
düzenleyicisi olarak suçland›. SSCB’de-
ki yandafllar› 1936-1938 Moskova Mah-
kemeleri’nde yarg›land› ve ço¤u ölüme
mahkûm edildi. 1940’ta ajan oldu¤u tah-
min edilen Ramon Mercader adl› bir ‹s-
panyol taraf›ndan öldürüldü.
Troçki
TROÇK‹’N‹N ‹STANBUL GÜNLER‹
“‹stanbul’un kap›s›nda, size flunu bildirmekle fleref duyar›m
ki, Türkiye s›n›rlar›na kendi iste¤imle gelmifl de¤ilim ve bu s›n›rdan
içeriye zorla sokulmaktay›m. En iyi duygular›m› kabul buyurunuz
bay baflkan. L.Troçki, 12 fiubat 1929” Cevaps›z kalan bu mektubun
muhatab› ile yazar› aras›nda savafl y›llar›nda dolayl› bir iliflki var-
d›. Troçki, “Savafl Komiseri” olarak ‹stiklâl Harbi’nde Ankara hükû-
metine silâh verilmesine arac›l›k etmiflti. Nitekim Tevfik Rüfltü
Aras, “‹stiklâl Harbi”nde, Türk ordusuna silâh sevki iflinde Troç-
ki’nin Türkiye’ye yard›mc› oldu¤u muhakkakt›r. Kendisinin Türki-
ye’ye kabulünde ve korunmas›nda bu husus göz önünde bulundu-
rulmufltur”, demifltir.
Mustafa Kemal’in Emriyle
Troçki arflivine göre, vas›l oluflundan yaklafl›k bir hafta sonra,
Mustafa Kemal Pafla’n›n emriyle ‹stanbul Valisi, Troçki’nin Türki-
ye’den istedi¤i zaman ayr›labilece¤ine, kald›¤› takdirde de kendi-
sine her türlü konukseverli¤in gösterilece¤ine dair bir mektup
gönderdi.
Mustafa Kemal Pafla, Sovyet elçisine, D›fliflleri Bakan› Tevfik
Rüfltü Aras arac›l›¤›yla aç›kça ayn› içerikte bir bildirimde bulun-
mufltu.
Troçki, henüz ‹stanbul’a gelmeden ‹çiflleri Bakanl›¤›nca, “Ken-
disinin bir suikaste vukuunu mâni tedbirler al›nmal›d›r” diye valili-
¤e gerekli yaz› da gönderilmiflti. Ne de olsa kentte devrimden ka-
çan yüz binlerce Beyaz Rus’tan iki-üç bini hâlâ kalm›flt›. Arflivler
son zamanlarda aç›klan›nca da Stalin’in 1932’de Troçki’yi öldürt-
meye karar verdi¤i anlafl›lacakt›r.
Bat›l› “demokrasi” ülkelerinin ihtilâl ç›kar›r diye vize vermek-
ten kaç›nd›¤› Troçki’nin dört buçuk y›l sürecek ve k›sa aral›klar d›-
fl›nda Büyükada’da geçecek ‹stanbul maceras› bafllam›flt›.
Sükûnetin ve Unutman›n Adas›
Bizans döneminde gözden düflenlerin sürgün yeri olan Büyü-
kada’da hayat, yüzlerce y›l sonra bile çok fazla de¤iflmemiflti.
Troçki güncesine “Prinkipo’ya Elveda” bafll›¤› ile yazd›¤› ayr›l›fl
yaz›s›nda, “sükûnetin ve unutman›n adas›” diye niteliyor aday›.
Adada sinema, tiyatro bulunmad›¤› gibi evlerinde telefon da yok-
tu: “Efleklerin an›rmas› sinirleri sakinlefltiriyor”du.
Büyükada ne kadar büyük olursa olsun, bir an bile ada oldu¤u
ak›ldan ç›kar›lam›yor… “Deniz hemen pencerelerin alt›nda ve ada-
n›n neresinde olursan›z olun denizi görüyorsunuz. Evin duvarlar›n-
Troçki, Büyükada’daki evinde çal›fl›rken.
Troçki’nin ‹stanbul Büyükada’da kald›¤› ev.
▲
