829
fla, 8 Temmuz günü Kongre üyelerini
kutlay›p Marmara Köflkü’ne davet etti.
Bu kongrede ortaya at›lan “Türk Tarih
Tezi”nin esas› fluydu: “Türk tarihi, Ba-
t›’da ve Türkiye’de uzun süre, san›ld›¤›
gibi, sadece Osmanl› tarihinden ibaret
görülemez. Osmanl› Devleti de bir ha-
nedan devleti veya bir afliretten do¤an
devlet de¤ildir. Da¤›lan Selçuklu Devle-
ti’nden ve Anadolu Beylikleri’nden son-
ra, Türk milletinin kurdu¤u bir Türk
devletidir. Osmanl›lardan önceki Sel-
çuklular dönemi de, Türk tarihinin son
derece önemli ve parlak bir dönemidir.
Ondan da önce, Orta Asya’da bafllayan
bir Türk tarihi vard›r. Türkler çok eski
bir uygarl›¤›n sahibidirler. Çeflitli k›tala-
ra yay›larak kültür tafl›m›fllard›r. Orta
Asya’dan kaynaklanan Türkler, baz›
Bat›l›lar›n iddialar›n›n aksine beyaz ›rka
mensupturlar. Bugünkü vatan›m›z›n ba-
z› eski kültürlerinin kurucular›n›n kay-
na¤› da Orta Asya’d›r. Dünya uygarl›¤›,
hiçbir kavmin tekelinde de¤ildir ve ol-
mam›flt›r. Tarih sahnesine ç›kan her uy-
garl›k, kendisinden önceki uygarl›klar-
dan etkilenmifl ve kendisinden sonraki-
leri etkilemifltir.”
Türk Tarih Kurumu (TTK)
23 Nisan 1930’da Atatürk’ün teflvikiyle
Ankara’da Türk Ocaklar› Merkez Heye-
ti’ne ba¤l› olarak Türk Tarihi Tetkik He-
yeti ad›yla kurulan kurum. Türk Oca-
¤›’n›n kapat›lmas› üzerine 15 Nisan
1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti
ad›yla dernek hâline getirildi. 3 Ekim
1935’te Türk Tarih Kurumu ad›n› alan
kurumun amac›, Türk tarihini incelemek,
elde edilen bilgileri çeflitli yollardan yay-
mak ve yay›mlamak, Türk tarihi hakk›n-
da yeni veriler elde edebilmek için yur-
dun çeflitli yörelerinde kaz›lar yapmak,
baflka dillerde yaz›lm›fl olan kaynaklar›
Türkçeye çevirmek olarak belirlendi. Ce-
miyetin ilk ifli liseler için tarih kitab› ha-
z›rlamak oldu. Bafllang›çta 16 üyeyle ku-
ruldu; üye say›s› daha sonra 41 olarak s›-
n›rland›. Atatürk, vasiyetnamesinde be-
lirtti¤i bir maddeyle kuruma sa¤lam bir
gelir kayna¤› b›rakt›. 1983’e kadar özerk
bir kurumken, 11 A¤ustos 1983 tarih ve
2876 say›l› yasayla hukuksal yap›s› yeni-
den belirlenerek Atatürk Kültür, Dil ve
Tarih Yüksek Kurumu’na ba¤land›. Ku-
rumun bir merkez binas›, bir bas›mevi ve
çok zengin bir kütüphanesi vard›r.
Türk Tarih Kurumu (TTK)
Birinci Türk Tarih Kongresi üyeleri, davetli olarak gittikleri Marmara Köflkü’nde Atatürk’le birlikte.
TÜRK TAR‹H KURUMU
«Türk Tarih Kurumu, Atatürk’ün, Türk ulusuna en güzel arma¤a-
n›d›r. Türk Tarih Kurumu’nun kuruluflundan önce Türkiye’de düzenli
olarak tarih ve arkeoloji araflt›rmalar› yapan bir kurulufl yoktu.
‹kinci Meflrutiyet’ten sonra kurulan ve Cumhuriyet’ten sonra
ad› “Türk Tarih Encümeni”ne çevrilen “Osmanl› Tarih Encümeni”
Osmanl› tarihini yazmak amac›yla kurulmufl bir kurumdu. Dergisi
ve çeflitli yap›tlar› ile övülmeye de¤er çal›flmalar yapt›; ancak ça-
l›flma alan› s›n›rl›yd›. Yurdumuzda genifl anlamda tarih ve arkeolo-
ji araflt›rmalar› Türk Tarih Kurumu’nun kuruluflu ile bafllar.
Atatürk, Türk ulusunun büyükü¤üne ve üstün uygarl›k yete-
neklerine yürekten inanm›fl bir insand›. Son dönemlerin afla¤›l›k
duygular› içinde kendine olan güven ve inan›n› yitiren Türk ulusu-
na, yaln›z savafl alanlar›nda de¤il, uygarl›k alan›nda da büyük ulus
oldu¤unu anlatarak, onu uygar uluslar›n düzeyine ç›karmak için ilk
önce tarihini bilmesi, onu yabanc›lardan de¤il, ilk kaynaklardan
kendisinin araflt›rarak ö¤renmesi gerekti¤ini biliyordu.
Atatürk gençli¤inden beri tarih okumaya merakl›yd›. 1972’de
Türk Tarih Kurumunca yay›mlanan ve 7 Kas›m 1916 ile 25 Aral›k
1916 tarihleri aras›nda tuttu¤u 48 günlük “günce”sinde, savafl s›-
ras›nda okudu¤u çeflitli yap›tlar aras›nda tarihî eserler de yer al-
maktad›r.
Prof. Dr. Âfet ‹nan, Atatürk’ün sürekli olarak tarih çal›flmala-
r›na bafllad›¤› tarihi flöyle anlat›r:
“1928 y›l›nda, Frans›zca co¤rafya kitaplar›n›n birinde, Türk ›r-
k›n›n sar› ›rka mensup oldu¤u ve Avrupa zihniyetine göre ikinci
(Secondaire) nevi bir insan tipi oldu¤u yaz›l›yd›. Kendisine göster-
dim. Böyle midir? dedim.
– Hay›r, olamaz. Bunun üzerinde meflgul olal›m. Sen çal›fl, de-
diler.
Atatürk, devlet ve ulus iflleri aras›nda zaman›n›n önemli bir
bölümünü tarih araflt›rmalar›na ay›r›yordu. Kitaplar getiriliyor, çe-
viriler yap›l›yor ve onun, çok defa, bir kürsü niteli¤inde olan akflam
sofralar›nda tarih konular› tart›fl›l›yordu.
23 Nisan 1930’da Ankara’da Türk Ocaklar›’n›n yeni binas›nda
toplanan alt›nc› “Türk Ocaklar› Kurultay›”nda kurultay›n Aksaray
delegesi ve Ankara Ö¤retmen Okulu Tarih Ö¤retmeni Bayan Âfet
(Prof. Dr. Âfet ‹nan) Atatürk’ün iste¤i ile onun haz›r bulundu¤u 28
Nisan Pazartesi toplant›s›nda bir konuflma yaparak “Türk Tarih ve
Medeniyetini ilmî surette tetkik etmek için hususî ve daimî bir he-
Atatürk’ün, Türk Tarih Kurumu’nun ad› üzerinde yapt›¤› düzeltmeler.
▲
