821
Tunaboylu, ‹smail Hakk›
1895 Rahova/Bulgaristan
1958 Ankara
Kurtulufl Savafl›’nda yer alan asker ve
siyaset adam›. 1914’te Topçu Okulu’nu
bitirdikten sonra I.Dünya ve Kurtulufl
Savafllar›na kat›ld›. 1927’de Harp Aka-
demisi’ni bitirerek kurmay oldu. Kara
Kuvvetleri Kurmay Baflkanl›¤›, Birinci
Ordu Komutanl›¤›, Kara Kuvvetleri Ko-
mutanl›¤› ve Genelkurmay Baflkanl›¤›
(1955-1957) görevlerinde bulundu.
Emekliye ayr›ld›ktan sonra Demokrat
Parti’den Yozgat milletvekili seçilerek
parlamentoya girdi (1957).
Tunal› Hilmi
1871 Eskicuma/Bulgaristan
26 Temmuz 1928 ‹stanbul
Birinci TBMM Bolu milletvekili, gaze-
teci, yazar. Türk-Yunan savafl› s›ras›nda
ailesiyle birlikte ‹stanbul’a geldi. Orta-
ö¤renimini, babas›n›n memuriyeti gere-
¤i Adana, Kastamonu ve ‹stanbul’da ta-
mamlad›ktan sonra Kuleli Askerî T›bbi-
ye ‹dadîsi’ne girdi. Okuldayken gizli
olarak “Teflvik” adl› gazeteyi ç›kard›-
¤›ndan ihbar edilerek tutukland›. Daha
sonra devam etti¤i Gülhane T›bbiye-
si’nde “Gizli Mektepliler” adl› bir der-
nek kurdu. Buradaki ö¤renimini yar›m
b›rakarak ‹sviçre’ye kaçt› (1895). Ce-
nevre’de ‹ttihat ve Terakki Cemiyeti’ne
girdi ve bir süre burada yay›mlanan
“Osmanl›” gazetesini yönetti. Cenevre
Üniversitesi’nde hukuk ve pedagoji ö¤-
renimi gördü. M›s›r’a gitti (1904) ve
Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra ‹stanbul’a
döndü (1909). Çeflitli yerlerde kayma-
kaml›k yapt›. Son Osmanl› Meclis-i Me-
busan›’na Bolu mebusu seçildi. ‹stan-
bul’un iflgali üzerine Anadolu’ya geçe-
rek 27 Nisan 1920’de Bolu milletvekili
olarak Birinci TBMM’ye kat›ld›. Ko-
nuflma yetene¤iyle Meclis’te sivrildi.
Bolu Ayaklanmas› s›ras›nda bölgede in-
celemelerde bulundu; Karadeniz Ere¤li-
si’nde bölgede savunmayla ilgili örgüt-
leme çal›flmalar›na kat›ld›. 1923’te Zon-
guldak milletvekili olarak yeniden
TBMM’ye seçildi ve ölümüne dek par-
lamentoda yer ald›. Cumhuriyet’in ku-
ruluflunu ve yenilik hareketlerini olanca
gücüyle destekledi. Meclis’teki konufl-
malar›nda ve yay›mlad›¤› çeflitli yap›t-
larda Türk dilinin özlefltirilmesi, kad›n
haklar›, köy kalk›nmas› gibi konularda
çaba gösterdi.
Bafll›ca eserleri:
Evvel ve
Âhir
(1899),
Murad
(1902),
Makedon-
ya: Mazisi, Hâli, ‹stikbali
(1912),
Me-
buslar Meclisi Karfl›s›nda
(1921),
Köylü
Memifl Ankara’da
(1923).
Tunceli
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ve Cumhuri-
yet’in ilk y›llar› çeflitli ayaklanmalara
sahne olan Do¤u Do¤u Anadolu Bölge-
si’nde il. 1473’te Fatih Sultan Mehmed
taraf›ndan Osmanl› topraklar›na kat›ld›.
Osmanl›-Safevî savafllar›nda birçok kez
el de¤ifltiren kentte 1514 Çald›ran Sava-
fl›’ndan sonra Osmanl› egemenli¤i güç-
lendi. I.Dünya Savafl› y›llar›nda Mamu-
retülaziz vilâyetinin iki sanca¤›ndan biri
olup Dersim ad›yla tan›n›yordu. Mond-
ros Mütarekesi sonras› Anadolu’nun ‹ti-
lâf Devletlerince iflgali s›ras›nda ayr›l›k-
ç› Kürt hareketi, yörede etkili oldu. Kürt
Teali Cemiyeti’nin faaliyet alan› içinde-
ki yörenin Ulusal Kurtulufl Savafl› y›lla-
r›nda tan›k oldu¤u en önemli olay, 6
Mart 1921’de patlak veren Koçgiri
Ayaklanmas›’d›r. A¤›rl›k noktas› Si-
vas’›n Zara (Koçgiri) ilçesi olan ayak-
lanma, k›sa sürede Dersim yöresine de
yay›ld›. Ayaklanma, Topal Osman ko-
mutas›ndaki Giresun Müfrezesince bas-
t›r›ld› ve Koçgiri Aflireti yöneticilerin-
den Aliflan Bey’in 17 Haziran’da hükû-
met güçlerine teslim olmas› üzerine son
buldu. Daha sonra Cumhuriyet’in ilk
y›llar› meydana gelen fieyh Said Ayak-
lanmas› askerî harekâtla bast›r›ld› ve ba-
z› afliretler zorunlu olarak baflka illere
yerlefltirildi, baz›lar› da Dersim’den gö-
çe zorland›. Cumhuriyet’ten sonra il ol-
du. 1926’da ilçe yap›larak Elâz›¤’a ba¤-
land›. 1935’te tekrar il yap›larak, Tunce-
li ad›n› ald› ve 1938’de Erzincan iline
ba¤l› Pülümür de Tunceli iline dahil
edildi.
Tunceli
Tunal› Hilmi
Tunceli’den bir görünüm (1966).
Atatürk, Tunceli-Pertek’teki Singeç köprüsünün aç›l›fl› s›ras›nda; sa¤›nda Baflbakan Celâl Bayar, solunda Sabiha Gökçen.
