813
banyosu, yaver odalar› ve çal›flma salo-
nunun yer ald›¤› köflk, günümüzde, çi-
çekli genifl bahçesiyle Trabzon’un en
güzel evlerinden biri olarak tan›nmakta,
Belediyenin yönetiminde Atatürk Mü-
zesi olarak ziyarete aç›k bulundurul-
maktad›r.
Trabzon Muhafaza-i Hukuk-›
Milliye Cemiyeti
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Trabzon’da
kurulan direnifl örgütü (1 fiubat 1919).
Mondros Mütarekesi sonras› Anadolu
ve Trakya’da kurulan örgütlerin en güç-
lüsüydü. Nemlizâde Sabri, Eyübzâde ‹z-
zet, Abanozzâde Hüseyin, Murathanzâ-
de Ziya, Eyübzâde Ömer Fevzi, Hac›
Ali Haf›zzâde, Mehmed Salih, Mollabe-
kirzâde Mehmed, Müftizâde Hac› Meh-
med, cemiyetin kurucu isimleriydi. ‹da-
re heyetinde Nemlizâde fievki, Çulhazâ-
de Hac› Kadir, Haf›z Mehmed, Subafl›-
zâde Münir, Zehirzâde Zühtü, Hocazâde
‹brahim Cudî, Kulaks›zzâde ‹brahim,
Ustazâde Nazmî, Barutçuzâde Faik Ah-
met yer ald›. Cemiyetin amac›, Karade-
niz k›y›lar›ndaki befl ili (Trabzon, Rize,
Gümüflhane, Giresun, Ordu) yabanc› ifl-
gallere karfl› savunmak ve Müdafaa-i
Hukuk ilkelerini gerçeklefltirmekti. Bu
nedenle ad› geçen illerin sancak ve mer-
kezlerinde flubeler aç›ld›. ‹stikbal gaze-
tesi, cemiyetin yay›n organ›yd›. II.Trab-
zon Kongresi’nde (28 May›s 1919)
az›nl›klar›n girifltikleri harekete silâhla
karfl› konulmas› ve silâhl› örgüt kurul-
mas› kararlaflt›r›l›p uyguland›. Daha
sonra cemiyet, fiarkî Anadolu Müdafaa-
i Hukuk Cemiyeti’nin flubesi olarak fa-
aliyetini sürdürdü. Sivas Kongresi’nden
sonra Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i
Hukuk Cemiyeti içinde yer ald›.
Trabzon ve Havalisi Adem-i
Merkeziyyet Cemiyeti
Mondros Mütarekesi sonras› ‹stan-
bul’da kurulan, Kurtulufl Savafl› karfl›t›
siyasî örgüt (Ocak 1919). Cemiyetin ku-
rucular› fiat›rzâde Hasan Hicabi Bey,
Dervifl Kaptanzâde Necati Bey, Muh-
sinpaflazâde Ethem Bey, Süleyman Sudi
Bey, Esad Bey, Mehmed Kamil Bey,
fiükrü Bey, Besim Bey ve Nazmi Nuri
Bey’dir. Cemiyet, ‹ttihat ve Terakki’nin
bask›lar› nedeniyle uzun süre siyaset d›-
fl› kald›ktan sonra Mondros Ateflkes
Antlaflmas›’n› takiben yeniden canlanan
Hürriyet ve ‹tilâf F›rkas›’n›n yan kurulu-
flu gibi çal›flt›. Cemiyetin görüflleri, ku-
ruculardan Sat›rzâde Hasan Hicabi
Bey’in Trabzon’da ç›kard›¤› “Tarik” ga-
zetesinde yay›lmaya çal›fl›ld›. Merkez
olarak ‹stanbul’u seçen cemiyet, Of’ta
ve Rize’de flube açt›ysa da fazla bir et-
kinlik gösteremedi; ‹ttihatç›lar›n daha
etkin oldu¤u Trabzon’da ise örgütlene-
medi ve 26 Eylül 1919’da Hürriyet ve
‹tilâf F›rkas›’na kat›larak varl›¤›n› sona
erdirdi.
Trakya
I.Dünya Savafl› sonras› günümüzdeki s›-
n›rlar› belirlenen, Balkanlar›n güneydo-
¤u kesiminde bölge. 1352-1453 aras›
Osmanl›lar›n eline geçti ve sonraki dört
yüzy›l boyunca Osmanl› Devleti taraf›n-
dan yönetildi. 1828-1829 ve 1877-1878
Osmanl›-Rus Savafl› sonras› bölgede
durumunu güçlendiren Rusya, ele geçir-
di¤i topraklarda Büyük Bulgaristan ya-
ratmaya çal›flt›. Makedonya’da bafllayan
Bulgar Ayaklanmas›’n›n yay›lmas› üze-
rine yöre, kanl› olaylara sahne oldu. Bal-
kan Savafllar› (1912-1913) bölgede bü-
yük hasara yol açt›. I.Dünya Sava-
fl›’ndan sonra Neuilly (1919), Sevres
(1920) ve Lozan antlaflmalar›yla Yuna-
nistan, Bulgaristan ve Türkiye aras›nda-
ki s›n›rlar yeniden belirlendi ve günü-
müze de¤in de¤iflmeden kald›. Lozan
Antlaflmas› uyar›nca 1923’te Türki-
ye’deki Rumlarla Yunanistan’daki
Türklerin büyük bölümü karfl›l›kl› ola-
rak yer de¤ifltirdi. Sonraki y›llarda da
Bulgaristan’da yaflayan Türklerin ço¤u
Do¤u Trakya’ya yerlefltirildi.
Trakya-Paflaeli Müdafaa Heyet-i
Osmaniyyesi
Mondros Mütarekesi’nden sonra Trak-
ya’da yaflayan Türklerin haklar›n› koru-
Trakya-Paflaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyyesi
Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyyet Ce-
miyeti’nin program›ndan bir sayfa (üstte) ve
program›n kapa¤›.
Trabzon Muhafaza-i Hukuk-› Milliye Cemiye-
ti’nin Beyannamesi
Trakya-Paflaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyyesi Cemiyeti kurucular›.
Trakya-Paflaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyye-
si’nin kurulufl beyannamesi (üstte) ve cemi-
yetin mührü.
