830
Türk Tarih Kurumu
TÜRK TAR‹H KURUMU
yetin teflkiline karar verilmesini ve bu heyetin azas›n› seçmek se-
lâhiyetinin Merkez Heyeti’ne b›rak›lmas›n› teklif ederiz.” biçimin-
de 40 imzal› bir önerge verdi. Bu önerge “Yasa Yar Kurulu”na ha-
vale edilerek Türk Ocaklar› Yasas›’na “Merkez Heyeti, Türk tarih
ve medeniyetini ilmî bir surette tetkik ve tetebbü eylemek vazife-
siyle mükellef olmak üzere bir Türk Tarih Heyeti teflkil eder.” biçi-
minde bir madde eklendi.
‹flte Türk Tarih Kurumu’nun çekirde¤i olan “Türk Oca¤› Türk
Tarihi Tetkik Heyeti” Türkocaklar› Yasas›’n›n bu maddesi gere¤in-
ce kuruldu.
16 üyeden oluflan bu heyet bir y›l çal›flarak “Türk Tarihinin Ana
Hatlar›” ad›yla 606 sayfal›k bir yap›t haz›rlad›. Bu yap›ttan yaln›z
100 nüsha bas›larak tarihle u¤raflan Türk profesör ve ayd›nlar›na
gönderildi ve elefltirmeleri istendi.
Bu kitab›n ilk bölümü flöyle bafllar:
“Bu kitap muayyen bir maksat gözetilerek yaz›lm›flt›r.”
“fiimdiye kadar memleketimizde neflrolunan tarih kitaplar›n›n
ço¤unda ve onlara me’haz (kaynak) olan Frans›zca tarih kitapla-
r›nda Türklerin dünya tarihindeki rolleri fluurlu veya fluursuz ola-
rak küçültülmüfltür. Türklerin, ecdad hakk›nda böyle bir yanl›fl ma-
lûmat almas›, Türklü¤ün kendini tan›mas›nda, benli¤ini inkiflaf et-
tirmesinde zararl› olmufltur. Bu kitapla istihdaf (amaç) olunan as›l
gaye, bugün bütün dünyada tabili mevkiini istirdad eden (geri is-
teyen) ve bu fluurla yaflayan milletimiz için zararl› olan bu hatala-
r›n tashihine çal›flmakt›r. Ayn› zamanda bu, son büyük hadiselerle
ruhunda benlik ve birlik duygusu uyanan Türk milleti için millî bir
tarih yazmak ihtiyac› önünde at›lm›fl bir ad›md›r.”
(………)
1931 Nisan›nda Türk Ocaklar›’n›n kapanmas› üzerine “Türk
Oca¤› Türk Tarihi Tetkik Heyeti”nin türesel niteli¤i kalmam›fl oldu-
¤undan ayn› kurul, o zamanki Dernekler Kanunu’na göre ‹çiflleri
Bakanl›¤›na baflvurarak 15 Nisan 1931’de “Türk Tarihi Tetkik Cemi-
yeti”ni kurdu; Dil Devrimi’nden sonra cemiyetin ad›, 1935 y›l›nda
Atatürk taraf›ndan “Türk Tarih Kurumu”na çevrildi.
Türk Tarih Kurumu ilk ifl olarak 1931 yaz›nda liseler için 4 cilt-
lik bir tarih kitab› yazd›.
Atatürk bu kitaplarla çok yak›ndan ilgileniyor ve zaman za-
man Dolmabahçe Saray›’nda çal›flan kuruma, Yalova’dan direktif-
ler veriyordu. ‹slâm tarihinin bir bölümünü de kendisi yazm›flt›. Bu
kitaplar›n üç ay gibi k›sa bir süre içinde yaz›labilmesi ancak Ata-
türk’ün çal›flma yöntemleriyle olabilirdi. Gerçekten kurum, gecesi-
ni gündüzüne katarak bu kitaplar›n o y›l liselerde okunabilmesini
sa¤lam›flt›r.
(………)
Türk Tarih Kurumu’nun amac› Tüzü¤ünün 4. maddesinde flöy-
le belirtilmifltir:
“MADDE 4 – Kurum’un amac› Türk tarihi ile Türkiye tarihini ve
bunlarla ilgili konular› incelemek ve elde edilen sonuçlar› her tür-
lü yollarla yaymakt›r. Kurum, bu amac›na eriflmek için afla¤›daki
yolda çal›fl›r:
a) Türk ve Türkiye tarihi kaynaklar›n› araflt›r›r ve inceler;
bunlar› ve bunlarla ilgili bilimsel de¤erde monografileri,
çeflitli eserleri ve dergileri yay›mlar.
b) Türk ve Türkiye tarihine dair kaynak ve tetkikleri Türkçe-
ye çevirir ve yay›mlar.
c) Yeni bulufllar› ve bilimsel konular› tart›flmak üzere top-
lant›lar yapar ve kongreler düzenler.
d) Türk ve Türkiye tarihini ayd›nlatmaya yarayacak belge ve
malzemeyi elde etmek için gereken yerlere inceleme, ka-
z› ve bunlarla ilgili araflt›rma yapmak üzere gereken kifli-
leri tek olarak veya heyet halinde gönderir.”
Bu amaca göre kurumun yapt›¤› ve yapmay› planlad›¤› iflleri
flöyle s›ralayabiliriz:
1) Türk tarihi kaynaklar›n›n araflt›r›lmas›, incelenmesi ve
yay›mlanmas›.
2) Türkiye tarihinin araflt›r›lmas›.
3) Türk ve Türkiye tarihine dair çeflitli monografilerin ya-
y›mlanmas›.
4) Türk ve Türkiye tarihine dair kaynak ve incelemelerin
Türkçeye çevrilerek yay›mlamas›.
5) Kongreler ve dizi konferanslar düzenlenmesi.
6) Kaz›lar.
7) Arfliv araflt›rmalar›.
8) Türk-‹slâm devri yaz›tlar›n›n derlenmesi.
9) Etnografya ve folklor araflt›rmalar›.
10) Uluslararas› kongrelere kat›lma.
11) Türk tarihinin büyük olaylar›yla Türk büyüklerinin an›lma-
s›.»
Kaynak : Ulu¤ ‹¤demir, “Türk Tarih Kurumu”, Ulusal Kültür, Say› 2, Ekim 1978,
s.114.
Türk Tarih Kurumu’nun ‹lk Kurucu Heyeti
Türk Tarih Kurumu’nun çekirde¤i olan “Türk Oca¤› Türk Tarihi
Tetkik Heyeti”, Türk Ocaklar› Yasas›’n›n bu maddesi gere¤ince ku-
ruldu. Bu Heyet 16 üyeden olufluyordu. Heyet, ilk toplant›s›n› 4 ha-
ziran 1930’da Türk Ocaklar› Merkez Heyeti binas›nda, Türk Ocakla-
r› Merkez Heyeti Baflkan› Hamdullah Suphi’nin (Tanr›över) baflkan-
l›¤›nda yaparak Yönetim Kurulunu seçti. Yönetim Kurulu flu kifliler-
den oluflmufltu: Baflkan: Cumhurbaflkanl›¤› Genel Sekreteri Meh-
met Tevfik (B›y›kl›o¤lu); Baflkan Vekili: Hukuk Fakültesi Siyasî Ta-
rih Profesörü ve ‹stanbul Milletvekili Yusuf Akçura; Baflkan Vekili:
Çanakkale Milletvekili Samih Rifat; Genel Sekreter: Ayd›n Milletve-
kili Doktor Reflit Galip.
Heyetin öteki üyeleri de flunlard›: Ankara Müzik Ö¤retmen
Okulu Tarih Ö¤retmeni Afet (Prof. Dr. Afet ‹nan), Vas›f Ç›nar (Millî
E¤itim Bakan›, sonra Moskova Büyükelçisi), ‹stanbul Müzeleri Ge-
nel Müdürü Halil Ethem (Eldem), ‹stanbul Hukuk Fakültesi profe-
sörlerinden Yusuf Ziya (Özer), Ankara Hukuk Fakültesi profesörle-
rinden Sadri Maksudi (Arsal), Kocaeli Milletvekili Reflit Safvet (Ata-
binen), Ankara Etnografya Müzesi Uzman› Mesarofl, Bal›kesir Mil-
letvekili ‹smail Hakk› (Uzunçarfl›l›), Dil Encümeni Üyesi Rag›p Hulû-
si (Özden), Tarih Ö¤retmeni Mükrimin Halil (Yinanç), Millî E¤itim
Bakanl›¤› Telif ve Tercüme Heyeti’nden Zakir Kadirî (Ugan), Etnog-
rafya Müzesi Müdürü Hamit Zübeyr (Koflay).
Kaynak : Ulu¤ ‹¤demir, “Cumhuriyetin 50. Y›l›nda Türk Tarih Kurumu”, Uluslara-
ras› Dördüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri 4-7 Kas›m 1997 Anka-
ra, 4. Cilt, Atatürk Kültür Merkezi Yay›nlar›, Ankara 2000, s.4.
Atatürk’ün, “Türk Tarihinin Ana
Hatlar›” adl› eser üzerinde yapt›¤›
düzeltmeler.
