YAZI
659
den kokuculukta yararlan›l›r. Bafll›ca türleri a¤aç yasemini, sar›
yasemin, zambak yasemini vb.dir.
YASSIADA,
Marmara Denizi’nde küçük bir ada. Yüzölçümü
0,12 km
2’
dir. Adada Bizansl›lardan kalma baz› yap› temelleri bu-
lunmaktad›r. Cumhuriyet döneminde buraya deniz kuvvetleri ta-
raf›ndan birçok tesis kurulmufltur. 27 May›s 1960’tan sonra De-
mokrat Parti mensuplar› bu adada yarg›land›. 12 Eylül 1980’den
sonra Adalet Bakanl›¤›’na devredilen adadan hapishane olarak
yararlan›lmas› plânlanmaktad›r.
YAfiAR KEMAL
(1922 Hemite Köyü/Osmaniye), öykü ve
roman yazar›. Kadirli Cumhuriyet ‹lkokulu’nu bitirdikten sonra
girdi¤i Adana I. Ortaokulu’nun son s›n›f›ndan ayr›ld› (1941).
Uzun süre beden ve fikir ayr›m› yapmadan çeflitli ifllerde çal›flt›.
Irgatl›k, amelebafl›l›k, kundurac› ç›rakl›¤›, ö¤retmen vekilli¤i, ar-
zuhalcilik vb. ifllerle yaflam›n› sürdürdü. Güney Anadolu Bölge-
si’nin köy, kasaba, kent koflullar›n›, bu koflullar içindeki her s›-
n›f ve tabakadan insan›, onlar›n birbirleriyle ve do¤ayla iliflkile-
rini gördü, gözleme olana¤› buldu. Uzun süre folklorla u¤rafla-
rak halk sanat›n›n kaynaklar›na indi. CHP iktidar›n›n son aylar›n-
da Ceza Yasas›’n›n 142. maddesine ayk›r› eylemde bulunma sa-
v›yla Kozan Cezaevi’nde tutuklu kald›. Ç›k›nca ‹stanbul’a gelerek
Cumhuriyet gazetesinin yurt haberleri servisinde gazetecili¤e
bafllad› (1951). Kemal Sad›k Gö¤çeli imzas›yla Ülkü, Kovan,
Millet, Baflp›nar (1942-1943) dergilerinde yay›mlad›¤› fliirlerle
yaz›n hayat›na giren Yaflar Kemal, ilkin Çukurova bölgesinden
yapt›¤› röportajlarla tan›nd›. Gözlem gücünü öykülerinde kullan-
mas›n› bildi. Roman düzeyindeki ilk çal›flmas› “Teneke”de kasa-
ba eflraf›n›n yasad›fl› eylemlerine boyun e¤meyen bir kaymaka-
m›n halkla birlikte verdi¤i savafl›m› iflledi. Sonra, gücünü sözlü
halk anlat›lar›ndan alan büyük soluklu romanlar yazd›. K›rsal ke-
simde yaflayan insanlar› de¤iflik konumlar› içinde yans›tarak on-
lar›n do¤ayla, birbirleriyle ve egemen güçlerle iliflkilerini öykü-
lefltirdi. Güncel gerçeklerle tarihî gerçekleri birlikte gözledi. Ki-
flilerini, yaflad›klar› çevrenin somut koflullar› içinde vermeyi ba-
flard›. Özellikle do¤a betimlemeleriyle edebiyat›m›za büyük öz-
günlükler kazand›rd›. ilk romanlar›ndan “‹nce Memed” Varl›k
Roman Ödülü’nü ald› (1955). Özellikle bu yap›t› birçok Do¤u ve
Bat› diline çevrildi. ‹sveç’te yirmiye yak›n bas›m› oldu. Fran-
sa’da, Sovyetler Birli¤i’nde defalarca yay›mland›. Kimi romanla-
r›, öyküleri oyunlaflt›r›larak sahneye konuldu. “Yer Demir, Gök
Bak›r” oyunu Uluslararas› Nancy Festivali’nde birincilik kazand›.
Kimi romanlar› filme de al›nd›. Birkaç kez Nobel Edebiyat Ödü-
lü’ne de aday gösterilen Yaflar Kemal’in bu aflamada ülke d›fl›n-
daki en büyük baflar›s› Uluslararas› Del Duca Ödülü’dür (1982).
YATAK,
hareketli parçalar› az bir sürtünmeyle sararak yükü
alan ve yönelten makine eleman›. ‹ki tip yatak vard›r: Rulmanl›
yatak ve burçlu yatak. Burçlu yatak malzemede aç›lm›fl ve içinde
bir mil çal›flan silindirik bir deliktir. Bu delik, sürtünmeyi azalt-
mak ve milin afl›nmas›n› önlemek amac›yla genellikle milden
daha yumuflak bir metalle kaplan›r. “Burç” ad› verilen bu malze-
me, örne¤in çelik mil için genellikle tunç ya da sar›dan seçilir.
Milin rahat çal›flmas› için burçta çarp› iflareti biçiminde ya¤ ka-
nallar› aç›l›r ve bu kanallar sürekli olarak ya da arada bir ya¤la
beslenir. Yataklama malzemesi son derece çeflitlidir. Genellikle
alafl›mlar ve günümüzde kimi plastikler de bu amaçla kullan›l-
maktad›r.
YAVUZ, Hilmi
(1936 ‹stanbul), flair, yazar. Ortaö¤renimini
Kabatafl Lisesi’nde tamamlad› (1954). Hukuk Fakültesi’ndeki
ö¤renimini yar›da b›rakarak Londra Üniversitesi Edebiyat Fakül-
tesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi. BBC’de çal›flt›. Ülkeye dönüflün-
de gazetecili¤e bafllad›. Vatan gazetesinde muhabirlik, yazarl›k
yapt›. Varl›k, Geliflim yay›nevlerinde çal›flt›. Devlet Güzel Sanat-
lar Akademisi ve Bo¤aziçi Üniversitesi’nde ö¤retim üyeli¤i yap-
t›. ‹lk fliirlerini lisedeyken Demir Özlü ve Hasan Pulur ile birlik-
te yönetimine kat›ld›¤› Dönüm dergisinde (1953-1954) yay›mla-
m›flt›. Bu tür çal›flmalar› daha sonra Yeditepe, a, Varl›k, fiiir Sa-
nat›, Papirüs dergilerinde ç›kt›. Eylem, Yeni Ufuklar, Yeni a, Ye-
ni Ortam, Miliyet-Sanat, Politika dergi ve gazetelerinde ça¤dafl
düflün ve sanat sorunlar›na iliflkin inceleme yaz›lar›, Cumhuriyet
gazetesinde kitap elefltirileri yazd›. Yap›tlar›: “Bak›fl Kuflu” (fliir-
ler, 1969), “Bedrettin Üzerine fiiirler” (1975), “Felsefe ve Ulusal
Kültür” (1975), “Roman Kavram› ve Türk Roman›” (1977), “Do-
¤u fiiirleri” (1979), “Yaz fiiirleri” (1981), “Gizemli fiiirler”
(1984), “Zaman fiiirleri” (1987; Sedat Simavi Vakf› Ödülü),
“Kültür Üzerine” (1987), “Felsefe Üzerine” (1987), “Yaz›n Üzeri-
ne” (1987), “Denemeler Karfl›-Denemeler” (1988), “Söylem fii-
irleri” (1989), “Ayna fiiirleri” (1992), “Çöl fiiirleri” (1996), “Ak-
flam fiiirleri” (1998), “Ceviz Sand›ktaki Anahtar” (2001), “Buda-
lal›¤›n Keflfi” (2002).
YAVUZ SULTAN SEL‹M
→
SEL‹M I
YAY,
matematikte, e¤rinin iki ayr›k noktas› aras›ndaki parças›.
Yay, daha çok özel bir e¤ri olan çember için kullan›lan bir kav-
ramd›r. Yay›n iki ucunu birlefltiren do¤ru “kirifl” ad›yla an›l›r.
Çemberde eflit yaylar›n (kirifllerin) kiriflleri (yaylar›) de eflittir; bir
yay›n ortas›n› merkeze birlefltiren do¤ru, kirifli dik ortalar; ayn›
yay› gören çevre (veya merkez) aç›lar eflittir; uzun yay›n kirifli de
uzundur; paralel iki kirifl aras›ndaki yaylar birbirine eflittir.
YAYLA,
da¤ tepelerindeki düz ve yüksek alanlara verilen ad.
Yaylalar, genellikle deniz yüzeyinden 500 m. yükseklikte bulunur.
Ancak yükseklikleri de¤iflebilir. Örne¤in Türkiye’de, 4.000 m.
yükseklikte yaylalara rastlan›r. Yaylalar volkanik etkenlerle, çökme
ve yükselmeyle ya da afl›nmayla oluflur. Yaylalar yaz›n serin oldu-
¤undan, genellikle hayvanc›l›kla u¤raflan göçebelerin ve s›cak
kentlerde yaflayanlar›n dinlenme amac›yla u¤rad›klar› yerlerdir.
YAZI,
dilin sesli göstergelerini karfl›lamay› amaçlayan, görün-
tüsel ögelerden ya da harflerden oluflan sistem. Yaz›, insanlar›n
yerleflik bir toplum düzenine geçmeleriyle birlikte ortaya ç›kt›.
‹nsanlar, do¤ada yaflad›klar› ve gördükleri olaylar› ve nesneleri,
görmemifl olanlara anlatmak, al›flverifllerde verilen ya da al›nan
mallar›n say›s›n› belirtmek, yapt›klar› savafllarda gösterdikleri
kahramanl›klar› kal›c› bir belge olarak korumak gibi düflünceler-
le resim yaparak, yaz›n›n temellerini att›lar. Bu bak›mdan yaz›n›n
‹.Ö. 4. biny›lda yontmatafl (paleolitik) devrinde ortaya ç›kt›¤› sa-
n›lmaktad›r. Giderek bilgi ve ihtiyaç ço¤ald›kça eflya ve kavram-
lar› ifade eden resimyaz›lar (ideogramlar) da pratikleflmeye bafl-
