Curzon, George Nathaniel, Lord
1859 Kedleston Hall
1925 Londra
Lozan Konferans›’na ‹ngilteye’yi
temsilen kat›lan ve konferansa bafl-
kanl›k eden ‹ngiliz devlet adam›. Eton
Koleji’ni bitirdi. Muhafazakâr Par-
ti’den milletvekili seçildi (1885). Hin-
distan Bakanl›¤› müsteflar› (1891), D›-
fliflleri bakan yard›mc›s› oldu (1895).
Hindistan genel valili¤ine getirilince
(1898) yönetimde yeni düzenlemeler
yapt›. Tibet’e karfl› yapt›¤› seferle,
Rus Çarl›¤›’n›n Afganistan ve ‹ran’da
genifllemesini önledi (1903). Sert yö-
netimi Hintliler aras›nda tepki yaratt›.
Hindistan’daki ‹ngiliz ordusu baflko-
mutan› Lord Kitchener’le anlaflmazl›-
¤a düflünce valilikten çekildi (1905).
Muhafazakâr Parti baflkanl›¤›na geti-
rildi. I.Dünya Savafl›’nda hükûmette
etkin görev yapt›. 1919’da D›fliflleri
Bakan› oldu. Baflbakan Llyod Geor-
ge’un Türk-Yunan çat›flmas›ndaki tu-
tumuna karfl› ç›kt›. Türklerin Avru-
pa’dan, Yunanl›lar›n ise Asya’dan çe-
kilmesi ve Küçük Asya’n›n iflgaline
son verilmesi tezini savundu. Türklere
yönelik yeni bir politika oluflturmak
ve Yunanl›lar›n yenilgisi üzerine atefl-
kes sa¤lamak zorunda kald›. Lozan
Bar›fl Antlaflmas›’nda ‹ngiltere’yi
temsil etti (1923). Sovyetler’in Orta
Do¤u’da etkinlik kazanmas›n› önle-
meye çal›flt›. Avrupa’daki dengeyi ‹n-
giltere yarar›na korumak için Frans›z-
lar›n, Ruhr bölgesini iflgal etmesine
karfl› ç›kt›. 1924’te bakanl›ktan ayr›l-
d›.
Bafll›ca eserleri:
Orta Asya’da
Rusya
(1889),
‹ran ve ‹ran Sorunu
(1892),
Gezi Öyküleri
(1923),
Hindis-
tan’da ‹ngiliz Yönetimi
(1925).
248
Curzon, George Nathaniel, Lord
Efendiler, seçimin hemen arkas›ndan Meclis’te yapt›¤›m konuflmay› tutanaklarda oku-
muflsunuzdur. Ancak, tarihî bir hat›ran›n canland›r›lmas› için, müsaade ederseniz, o
konuflmam› burada aynen tekrar edeyim :
“Sayg›de¤er arkadafllar, dünya çap›nda önemli ve ola¤anüstü olaylar karfl›s›nda,
sayg›de¤er milletimizin gerçek uyan›kl›¤›na ve fluurlulu¤una de¤erli bir belge olan
Teflkilât-› Esasiye Kanunu’nun baz› maddelerini aç›kl›¤a kavuflturmak için kurulmufl
olan özel komisyon taraf›ndan yüksek heyetinize teklif edilen kanun tasar›s›n›n ka-
bulü dolay›s›yla, Türkiye Devleti’nin zaten bütün dünyaca bilinen, bilinmesi gereken
mahiyeti, milletleraras› ad›yla adland›r›ld›. Bunun tabiî bir gere¤i olmak üzere bugü-
ne kadar do¤rudan do¤ruya Meclis Baflkanl›¤›’nda bulundurdu¤unuz arkadafl›n›za,
yapt›rd›¤›n›z bu görevi, Cumhurbaflkan› unvan›yla yine ayn› arkadafl›n›z, bu âciz ar-
kadafl›n›za tevcih ediyorsunuz. Bu münasebetle flimdiye kadar hakk›mda gösterdi¤i-
niz sevgi, samimiyet ve güveni bir defa daha göstermekle, yüksek de¤erbilirli¤inizi
ispat etmifl oluyorsunuz. Bundan dolay› yüce heyetinize gönlümün bütün samimiye-
ti ile teflekkürlerimi arz ederim.”
“Efendiler, as›rlardan beri Do¤uda haks›zl›¤a ve zulme u¤ram›fl olan milletimiz, Türk
milleti, gerçekte soydan sahip bulundu¤u yüksek kabiliyetlerden yoksun zannedili-
yordu.”
“Son y›llarda milletimizin fiilî olarak gösterdi¤i kabiliyet, istidat ve kavray›fl, kendi
hakk›nda kötü düflünenlerin ne kadar gafil ve ne kadar gerçe¤i görmekten uzak, gö-
rünüfle aldanan insanlar oldu¤unu pek güzel ispat etti. Milletimiz kendisinde var olan
vas›flar› ve de¤eri, hükûmetin yeni ad›yla, medeniyet dünyas›na çok daha kolayl›kla
gösterebilecektir. Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri aras›nda tuttu¤u yere lây›k
oldu¤unu eserleriyle ispat edecektir.”
“Arkadafllar, bu yüksek rejimi yaratan Türk milletinin son dört y›l içinde kazand›¤›
zafer, bundan sonra da birkaç misli olmak üzere kendini gösterecektir. Bendeniz, ka-
zand›¤›m bu güven ve itimada lây›k olmak için, pek önemli gördü¤üm bir noktadaki
ihtiyac› arz etmek mecburiyetindeyim. O ihtiyaç, yüce heyetinizin flahs›ma karfl›
gösterdi¤i sevgi, güven ve deste¤in devam›d›r. Ancak bu sayede ve Tanr›’n›n yard›-
m›yla, bana verdi¤iniz ve verece¤iniz görevleri en iyi flekilde yapabilece¤imi ümit
ediyorum.”
“Daima say›n arkadafllar›m›n ellerine çok samimî ve s›k› bir flekilde yap›flarak, ken-
dimi onlar›n flah›slar›ndan bir an bile uzak görmeyerek çal›flaca¤›m. Daima milletin
sevgi ve güvenine dayanarak hep birlikte ileri gidece¤iz. Türkiye Cumhuriyeti
mes’ut, muvaffak ve muzaffer olacakt›r.”
Efendiler, Meclis’çe Cumhuriyet karar› 29/30 Ekim 1923 gecesi saat 20.30’da verildi.
On befl dakika sonra, yani 20.45’te Cumhurbaflkan› seçildi. Durum, ayn› gece bütün
memlekete bildirildi ve her tarafta gece yar›s›ndan sonra yüz bir pâre top at›larak
ilân edildi.
‹lk kabinenin ‹smet Pafla taraf›ndan kuruldu¤unu ve Meclis Baflkanl›¤›’na Fethi Bey’in
seçildi¤ini biliyorsunuz.
Cumhuriyet’in ‹lân› Üzerine Milletin Duydu¤u Genel ve Samimî Sevince
Kat›lmaktan Çekinenler
Efendiler, Cumhuriyet’in ilân›, bütün milletçe sevinçle karfl›land›. Her tarafta parlak
sevinç gösterileri yap›ld›. Yaln›z ‹stanbul’da iki-üç gazete ve yaln›z ‹stanbul’da topla-
nan baz› kimseler, milletin genel ve samimî olan bu sevincine kat›lmaktan çekindiler.
Endifleye düfltüler. Cumhuriyet’in ilân›na önayak olanlar› elefltirmeye bafllad›lar.
‹flaret etti¤im gazetelerin ve flah›slar›n Cumhuriyet’in ilân›n› nas›l karfl›lad›klar›n› ha-
t›rlamak için sadece o günlerdeki yay›nlar› gözden geçirmek yeterlidir.
(………)
Nutuk : s.542, 549.
Vatan gazetesinde Cumhuriyet’in ilân›yla ilgili haber (30 Ekim 1923)
Lord Curzon
CUMHUR‹YET’‹N ‹LÂNI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
