255
Çanakkale
Türk savafl tarihinde “Çanakkale Geçil-
mez” destan›n›n yarat›ld›¤›, Kurtulufl
Savafl› s›ras›nda Yunan iflgali alt›nda ka-
lan, büyük bölümü Marmara Bölge-
si’nin güneybat›s›nda, güney kesimi ise
Ege Bölgesi’nin kuzeyinde yer alan
kent. 1345’te Osmanl› Devleti toprakla-
r›na kat›ld›. Osmanl› Devleti’nin ilk dö-
nemlerinde idarî bak›mdan Anadolu
eyaleti içindeki Biga sanca¤›na ba¤l›yd›.
Daha sonra 1533’te kurulan ve merkezi
Gelibolu olan Cezâir-i Bahr-i Sefîd vilâ-
yeti içinde yer ald› ve bu vilâyetin mer-
kezi oldu. 1876’dan sonra müstakil Biga
sanca¤›n›n merkezi hâline geldi. 20.yüz-
y›l bafllar›nda 18 Mart 1915’te büyük
deniz savafllar›na sahne oldu. Türk ordu-
sunun büyük kay›plar verdi¤i, baflar›l›
bir savunma sonunda Müttefik Kuvvet-
ler donanmas›n›n Çanakkale Bo¤az›’n›
geçemedi¤i bu savaflta kent, büyük öl-
çüde zarar gördü. 18 Mart sabah› bo¤a-
za giren on alt› savafl gemisinin açt›¤›
bombard›manda kent, atefller içinde kal-
d›; tahliye edildi¤inden nüfus oldukça
azald›, ticaret geriledi. Kurtulufl Savafl›
s›ras›nda tüm kazalar› Yunan iflgali al-
t›nda kald›. Eylül 1922’de iflgalden kur-
tuldu.
Çanakkale Cephesi
‹ngiliz ve Frans›z donanmalar›n›n Ça-
nakkale Bo¤az›’n› açmak için 18 Mart
1915’te denizden yapt›klar› sald›r›n›n
baflar›s›z kalmas› üzerine Ar›burnu ve
Seddülbahir bölgelerine asker ç›karma-
lar›yla oluflan, I.Dünya Savafl›’n›n sonu-
cunu etkileyen en büyük cephe. I.Dünya
Savafl›’nda Osmanl› Devleti’nin en ba-
flar›l› oldu¤u bu cephede, savafl›n en
kanl› çat›flmalar› yafland›. Müttefikleri
Rusya’yla birleflerek savafltan galip ç›k-
mak isteyen ‹ngiliz ve Frans›z savafl ge-
milerinin Çanakkale Bo¤az›’ndan geçifl-
lerine 18 Mart 1915’te baflar›yla karfl›
koyan Türk ordusunun, düflman donan-
mas›na a¤›r kay›plar verdirmesi üzerine
Gelibolu Yar›madas›’na asker ç›karan
‹tilâf Devletleri kara muharebelerini
bafllatt›. 25 Nisan 1915’te, Ar›burnu’na
ç›kan düflman kuvvetleri, Mustafa Ke-
mal’in komuta etti¤i birlik taraf›ndan
Conkbay›r›’nda durduruldu. Bu baflar›
üzerine, Mustafa Kemal’in rütbesi al-
bayl›¤a yükseltildi. 6-7 A¤ustos 1915’te
tekrar taarruza geçen ‹ngiliz birliklerine
karfl› Anafartalar Grubu Komutan› Mus-
tafa Kemal, 9-10 A¤ustos 1915’te Birin-
ci Anafartalar Zaferi’ni kazand›; bunu
17 A¤ustos’ta Kireçtepe, 21 A¤ustos’ta
‹kinci Anafartalar Zaferi takip etti. Ça-
nakkale muharebelerinde ço¤u yedeksu-
bay olan 253.000 asker flehit oldu. Ça-
nakkale’nin geçilemeyece¤ini anlayan
‹ngiliz ve Frans›zlar, en az Türkler kadar
kay›p vererek 19-20 Aral›k 1915’te
Anafartalar ve Ar›burnu’ndan, 8-9 Ocak
1916’da da Seddülbahir’den kesin ola-
rak çekildiler.
Çanakkale Cephesi
Çanakkale Bo¤az› ve çevresinin yüzey flekillerini gösteren ya¤l›boya tablo.
Çanakkale Yal› Caddesi (1905).
20. yüzy›l bafllar›nda Çanakkale Bo¤az›’ndan bir görünüm.
