söz ve kurallarla gelifltirme. 16.yüzy›l
bafllar›nda Fransa’da ve daha sonra
özellikle Kuzey ve Do¤u Avrupa ülkele-
rinde ortaya ç›kt›. Ulusçuluk hareketle-
riyle s›k› bir iliflki içinde olan dil devri-
mine en iyi örnek, Türk Dil Devrimi’dir.
Osmanl› Devleti döneminde ‹slâm kül-
türünün etkisiyle birçok Arapça, Farsça
sözcük ve bu dillere özgü kimi dilbilgisi
kurallar› Türkçeye girmiflti. Osmanl›ca
denilen bu dil, yaln›zca Türkçenin yap›-
s›n› bozmakla kalmam›fl, halk ile ayd›n-
lar aras›nda iletiflimsizlik de yaratm›flt›.
19.yüzy›l sonlar›nda, Türkçülük ve Ba-
t›l›laflma gibi ak›mlar›n etkisiyle dilde
ar›laflma hareketi bafllad›. ‹lk kez
1912’de Selânik’te yay›mlanan Genç
Kalemler adl› dergide, Yeni Lisan ad›y-
la Türkçenin özlefltirilmesi için ad›mlar
at›lm›fl; konuflma diliyle yaz› dili aras›n-
daki ayr›l›¤›n ortadan kald›r›lmas›na ça-
l›fl›lm›fl; Arapça ve Farsça tamlamalar
Türkçe kurallara göre düzeltilmifl ve
Türkçede karfl›l›¤› olan Arapça, Farsça
sözcükler dilden at›lm›flt›. Ancak, ger-
çek anlamda dil devrimi, Atatürk öncü-
lü¤ünde Harf Devrimi’nin gerçekleflti-
rildi¤i 1928’de gündeme geldi. Yeni
Türk Alfabesini düzenlemekle görev-
lendirilen kurul, dilin özlefltirilmesi ve
gelifltirilmesi için çal›flmalar bafllatt› ve
12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik
Cemiyeti (Türk Dil Kurumu) kuruldu.
Atatürk’ün önderli¤inde yap›lan I.Türk
Dil Kurultay›’nda kimi yazar ve bilim
adamlar› dilde do¤al evrim’i, kimileri
ise dilde devrim’i savundu. Kurul-
tay’dan sonra Türk Dil Devrimi’nin
amaçlar›, “1) Türk dilini ulusal kültürü-
müzün eksiksiz bir anlat›m arac› duru-
muna getirmek; Türkçeyi ça¤dafl uygar-
l›¤›m›z›n önümüze koydu¤u tüm gerek-
sinimleri karfl›layacak bir yetkinli¤e ka-
vuflturmak. 2) Bunun için yaz› dilinden,
Türkçeye yabanc› kalm›fl ögeleri atmak,
halkç› bir yönetimin istedi¤i biçimde,
halk ile ayd›nlar aras›ndaki nitelikçe ay-
r› iki dil varl›¤›n› ortadan kald›rmak ve
ana ögeleri Öz Türkçe olan ulusal bir dil
yaratmak.” fleklinde belirlendi. Anadolu
a¤z›ndan derlemeler yap›ld›, eski kay-
naklardaki Türkçe sözcükler tarand›, ya-
banc› sözcüklere karfl›l›klar bulunup
Türkçenin sözlük ve dilbilgisi yeniden
haz›rland›. Kimi zaman Günefl Dil Te-
orisi gibi yanl›fll›¤› çabuk anlafl›lan gö-
rüfller (1936); kimi zaman ise özleflmeye
karfl› olan tutucu kesimler Türk Dil
Devrimi’nin geliflmesinde engelleyici
oldularsa da Dil Devrimi halk taraf›ndan
büyük ölçüde benimsendi ve 1970’ten
sonra dilimizdeki Türkçe sözcükler %
70’i aflt›. Dil Devrimi, günümüzde özel-
likle Bat› dillerinden gelen yabanc› söz-
cük ve terimlere Türkçe karfl›l›klar bul-
maya; Türkçeyi zengin bir bilim ve kül-
tür dili durumuna getirmeye yöneldi. bk.
Günefl Dil Teorisi, Türk Dil Kurumu
Dil Kurumu
bk.
Türk Dil Kurumu (TDK)
Dil ve Tarih-Co¤rafya Fakültesi
(DTCF)
Ad›n› Atatürk’ün koydu¤u ve özel bir
misyon yükledi¤i, Ankara Üniversite-
si’ne ba¤l› fakülte. 9 Ocak 1936’da
Ankara Tarih ve Dil Fakültesi ad›yla ve
195 ö¤renci ile ö¤retime bafllad›; 13 Ha-
ziran 1946’ya kadar Maarif Vekâleti’ne
292
Dil Devrimi
Atatürk’ün kendi el yaz›s›yla, dil devriminin gereklili¤ini vurgulayan aç›klamalar›ndan bir bölüm.
Cumhuriyet’ten sonra kültür de¤iflimiyle ilgili yeniliklerde bas›n›n rolünü öne ç›karan 26
Eylül 1932 tarihli Cumhuriyet gazetesinin manfleti.
9 Ocak 1936’da Ankara Tarih ve Dil Fakültesi ad›yla faaliyete geçen Dil ve Tarih-Co¤rafya
Fakültesi’nin aç›l›fl haberi (üstte). 1940’ta yap›lan ve halen kullan›lan yeni binas› inflaat
halinde.
