291
lar› aras›nda yer ald› (1946). Partinin s›-
k›yönetimce kapat›lmas› üzerine befl y›l
hüküm giydi; hapisten ç›kt›¤›nda faali-
yetleri yüzünden yeniden tutukland›
(1951) ve cezas›n›n bitiminde (1956)
ikâmete mecbur edildi¤i Manisa’da gö-
zetim alt›ndayken öldü.
D›fliflleri Bakanl›¤›
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni d›flar›da
temsil etmek, yabanc› devletlerin ve
uluslararas› kurulufllar›n çal›flma ve ilifl-
kilerini izleyerek saptanan d›fl politikay›
yürütmek amac›yla kurulan devlet örgü-
tü. 1946’ya dek ad›, Hariciye Vekâle-
ti’ydi. Tanzimat dönemine de¤in d›fliflle-
rine, “Reisülküttap”lar bak›yordu. Bu
tarihten sonra Umur-› Hariciye Nezare-
ti’ne ba¤land›, 1920’de Hariciye Vekâ-
leti kuruldu, 1938’de 3312 say›l› yasay-
la D›fliflleri Bakanl›¤› ad›n› ald›. Devle-
tin d›fl politikas› yan› s›ra yabanc› ülke-
lerdeki Türk yurttafllar›n›n durumlar›yla
ilgilenen D›fliflleri Bakanl›¤›, yasalar›-
m›z›n yurt d›fl›ndaki uygulamalar›yla il-
gili çal›flmalar› yürütür ve yabanc›lar›n
Türkiye’ye gelme ve oturma ifllemlerini
yapar. D›fliflleri bakan›n›n temsil etti¤i
bakanl›¤›n merkez örgütünde bir müste-
flar ve biri sözcü olmak üzere befl müste-
flar yard›mc›s› görev al›r. 6 Kas›m 1983
seçimlerinden sonra ç›kar›lan 177 say›l›
kanun hükmünde kararname ile ana hiz-
met birimlerinin yedi genel müdürlük ve
dört ba¤›ms›z daire baflkanl›¤›ndan
olufltu¤u ve bunlar›n ad ve görevlerinin
bakanl›kça ç›kar›lacak yönetmelikle dü-
zenlenece¤i hükme ba¤land›. Atatürk
döneminde ‹smet ‹nönü (30 Ekim 1923-
6 Mart 1924, 6 Mart 1924-22 Kas›m
1924, ayn› zamanda Baflvekil olarak
da), fiükrü Kaya (22 Kas›m 1924-3 Mart
1925), Dr.Tevfik Rüfltü Aras (4 Mart
1925-11 Kas›m 1938) D›fliflleri Bakanl›-
¤› yapt›. Dr.Tevfik Rüfltü Aras, onbefl
y›ll›k Atatürk döneminin 13 y›l›nda D›-
fliflleri Bakanl›¤› görevini yürüttü¤ünden
Cumhuriyet tarihinde “Atatürk’ün Hari-
ciye Vekili” ad›yla an›ld›.
Diken
Kurtulufl Savafl› y›llar›nda ‹stanbul’da
yay›mlanan haftal›k mizah dergisi. 30
Ekim 1918-19 Eylül 1920 aras› toplam
104 say› ç›kt›. Kurtulufl Savafl›’n› des-
tekleyen yaz›lar›nda iflbirlikçilere karfl›
etkin bir mücadele sürdürdü. Sedat Si-
mavi yönetiminde yay›mlanan dergi,
Faz›l Ahmet (Aykaç), Yusuf Ziya (Or-
taç), Ahmet Rasim, Reflat Nuri (Günte-
kin), Selâhattin Enis, Ömer Seyfettin,
R›za Tevfik (Bölükbafl›), Aka Gündüz,
Abdullah Cevdet, Hüseyin Rifat gibi ya-
zarlara sayfalar›nda yer verdi.
Dikmen Y›ld›z›
Aka Gündüz’ün Kurtulufl Savafl›’n› ko-
nu alan roman› (1928).
Kurtulufl Savafl› y›llar› içinde geçen ro-
man›n konusu özetle flöyledir: «‹zmir’in
tan›nm›fl ailelerinden birinin k›z› olan
Y›ld›z, hava yüzbafl›s› Murat’la niflanl›-
d›r. Niflanl›s› gibi, Y›ld›z da orduya ka-
t›l›r. “Dikmen Y›ld›z›” olarak tan›n›r.
Cephe gerisinde çok yararl› ifller gör-
mektedir. Afl›r› duyarl› oldu¤undan ruh-
sal bir bunal›m geçirir. Ankara savc›s›na
baflvurarak, Murat’la gizli bir aflk gece-
sinden ikiz çocuk do¤urdu¤unu, flimdi
ailesinin kendisini akrabalar›ndan Ne-
dim’le evlendirmek istedi¤ini, çocukla-
r›ndan birini babas› Kamil Bey’le aile
doktorlar›n›n birlik olup öldürdüklerini
ve kuca¤›ndaki tek çocu¤unu da öldür-
meyi tasarlad›klar›n› ileri sürer. Y›l-
d›z’›n kuca¤›ndaki çocu¤un yüzü aç›l›n-
ca bunun bir taflbebek oldu¤u görülür.
Durum anlafl›lm›flt›r. Murat’›n cephede
öldü¤ü haberi Y›ld›z’da flok etkisi yap-
m›flt›r. Gerçekte ise Murat sa¤d›r. Y›l-
d›z’›n babas› Kamil Bey’le Y›ld›z’›n
“Beybaba” dedi¤i Murat’›n babas›, genç
k›z› tedavi için elden gelen ihtimam›
gösterirler. Y›ld›z, ilk tedbir olarak An-
kara’dan uzaklaflt›r›l›r. Çank›r›, ‹nebolu
yörelerini dolaflmas› Y›ld›z üzerinde
olumlu bir etki b›rak›r ve tekrar Anka-
ra’ya ailesinin yan›na döner.
Büyük Taarruz bafllam›fl, kahraman
Türk Ordusu ‹zmir’e girmifltir. Murat
gizli bir emirle gönderildi¤i düflman saf-
lar›ndan dönmüfltür. Bütün bunlardan
habersiz, Murat’›n babas›yla Y›ld›z, giz-
li emri veren baflkomutana ç›k›p Mu-
rat’›n sa¤l›¤› konusunda bilgi almak is-
tediklerinde komutan, Murat’›n gerçek-
ten ölüp ölmedi¤inin anlafl›labilmesi
için kendilerine bir paket uzat›r. Y›ld›z,
elleri titreyerek “Murat’tan kalan fley-
ler” zannederek paketi aç›nca, içinden
dü¤ün davetiyeleri saç›l›r. Y›ld›z se-
vinçten ç›lg›na döner. “Baflkomutan”
yan odada beklemekte olan Murat’› ça-
¤›rt›p iki sevgiliyi kavuflturur (Seyit Ke-
mal Karaalio¤lu, Özetli-Örnekli Türk
Romanlar›, ‹nk›lâp Kitabevi, ‹stanbul
1989, s.174) ».
Dil Bayram›
Türkçenin güzelli¤ini ortaya koymak ve
onu gelifltirmek amac›na yönelik olarak
bafllat›lan çal›flmalar›n y›ldönümlerinde
kutlanan bayram. Atatürk’ün buyru¤uy-
la 12 Temmuz 1932’de kurulan Türk
Dili Tetkik Cemiyeti’nin Birinci Kurul-
tay› 26 Eylül 1932’de topland›. Kurultay
çal›flmalar› s›ras›nda Halit Fahri Ozan-
soy’un önerisiyle 26 Eylül’ün, kurum
üyeleri aras›nda Dil Bayram› olarak kut-
lanmas› karara ba¤land›. Bu karar sonra-
dan Türk Dil Kurumu tüzü¤ünde de yer
ald›. 18 Temmuz 1954’te toplanan
VII.Türk Dil Kurultay›’nda, her y›l Dil
Bayram›’nda bilim ve sanat dallar›nda
dil devriminin amaçlar›na uygun bir dil-
le yaz›lm›fl iki esere ödül verilmesi ka-
rarlaflt›r›ld›. bk. Türk Dil Kurumu
Dil Devrimi
Bir dili yabanc› ögelerden ar›nd›r›p ye-
niden üretme ya da eski dilden al›nan
Dil Bayram›
‹smet ‹nönü’nün, Dil Bayram› nedeniyle Cumhurbaflkan› Atatürk’e gönderdi¤i 26 Eylül 1938
tarihli kutlama telgraf›.
Sedat Simavi yönetiminde ‹stanbul’da ya-
y›mlanan Diken dergisinin kapa¤›.
26 Eylül 1938 tarihli Vakit gazetesinin Dil
Bayram›’yla ilgili manfleti.
