321
Enver Pafla
1881 ‹stanbul
4 A¤ustos 1922 Balcuvan/Tacikistan
‹ttihat ve Terakki liderlerinden, Osman-
l› Harbiye Nâz›r›. 1894’te Manast›r As-
kerî Rüfltiyesi’ni, 1897’de So¤ukçeflme
Askerî ‹dadîsi’ni, 1899’da Harp Oku-
lu’nu ve 1902’de Harp Akademisi’ni bi-
tirdikten sonra kurmay yüzbafl› rütbesiy-
le merkezi Selânik’te bulunan Üçüncü
Ordu’ya atand› (1903). Makedonya’n›n
çeflitli bölgelerinde eflk›ya takibiyle gö-
revlendirildi. Selânik’teki gizli siyasî
ak›mlara kar›flt›. Bu arada merkezi Pa-
ris’te bulunan Jön Türkler hareketinin
bir kolu olan Selânik’teki Osmanl› Hür-
riyet Cemiyeti’ne (sonradan ‹ttihat ve
Terakki Cemiyeti) girdi. 29 May›s
1908’de Selânik Merkez Komutan› olan
enifltesi Albay Nâz›m Bey’in öldürül-
mesinden sorumlu tutulunca, kendine
ba¤l› birliklerle da¤a ç›k›p II.Abdülha-
mid’e karfl› ayakland›. Bir süre sonra
Resneli Niyazi ve Ohrili Eyüp Sabri’nin
(Akgöl) de kendisine kat›lmas› ve ayak-
lanman›n giderek yay›lmas› üzerine
II.Abdülhamid, Meflrutiyet’i yeniden
ilân etmek zorunda kald›. Bu hareketi
üzerine “Hürriyet Kahraman›” ilân edil-
di. 1909’da Berlin askerî atafleli¤i s›ra-
s›nda Alman ‹mparatoru II.Wilhelm
kendisine büyük iltifat gösterdi. Meflru-
tiyet yönetimine karfl› bir hareket olan
“31 Mart Olay›”n›n ç›kmas› üzerine
yurda dönerek Yeflilköy’de Hareket Or-
dusu’na kat›ld›. 1911’de Trablusgarp
Savafl›’nda, Bingazi Cephesi Komutan›
olarak ‹talyanlara karfl› gösterdi¤i baflar›
sonras› rütbesi yarbayl›¤a yükseltildi
(1912). Balkan Savafl›’n›n bafllamas›
üzerine, gönüllü subay arkadafllar›yla
birlikte yurda döndü ve Bulgarlar›n Ça-
talca’da durdurulmas›nda önemli rol oy-
nad›. Osmanl› Devleti’nin Balkanlar’da-
ki egemenli¤ini sona erdiren Londra
Konferans›’ndan sonra, bir grup subayla
birlikte “Bab›âli Bask›-
n›”n› düzenledi; Sad-
razam Kâmil Pafla
istifa ettirilerek
yerine ‹ttihat ve
Terakki yanl›s›
Mahmut fievket
Pafla getirildi (23
Ocak 1913). Bu
olay sonras› ‹ttihat
ve Terakki, iktidarda
söz sahibi oldu. II. Balkan
Savafl›’nda, çeflitli cephelerde savaflt›.
Hiçbir direniflle karfl›laflmadan Edir-
ne’ye girmesi (23 Temmuz 1913) üzeri-
ne “Hürriyet Kahraman›” unvan›na bir
de “Edirne Fatihi” unvan›n› ekledi. ‹tti-
hat ve Terakki F›rkas›’n›n deste¤iyle as-
kerlik alan›nda oldu¤u kadar siyasî alan-
da da h›zla yükselmeye bafllad›. 18 Ara-
l›k 1913’te albay, 5 Ocak 1914’te mirli-
va (general) oldu. Bir süre sonra istifa
etmek zorunda kalan Ahmed ‹zzet Pa-
fla’n›n yerine Harbiye Nâz›rl›¤›’na geti-
rildi. Bu görevi s›ras›nda ordunun genç-
lefltirilmesine ve yeni silâhlarla donat›l-
mas›na çal›flt›. Ordudaki önemli görev-
lere kendine yak›n arkadafllar›n› ve genç
subaylar› getirdi ve birçok Alman suba-
y›n› Osmanl› ordusunda dan›flman ola-
rak görevlendirdi. Cemal Pafla’n›n Pa-
ris’te, Talât Bey’in Bükrefl’te ‹tilâf Dev-
letleri grubuna kat›lmak amac›yla yap-
t›klar› görüflmeler olumlu sonuçlanma-
y›nca, Almanya ile iflbirli¤i siyaseti do¤-
rultusunda gizli Türk-Alman ‹ttifak
Antlaflmas›’n›n imzalanmas›nda önemli
rol oynad› (2 A¤ustos 1914). Osmanl›
Devleti’nin I.Dünya Sava-
fl›’na girmesi üzerine,
Harbiye Nâz›rl›¤›
görevinin yan› s›ra
“Baflkomutan
Vekili” s›fat›yla,
Baflkomutanl›¤›
da üstlendi. Üçün-
cü Ordu’nun, Do¤u
Cephesi’nde
Rus
kuvvetlerine karfl› girifl-
ti¤i Sar›kam›fl Harekât›’n›n
(Ocak 1915) bozgunla sonuçlanmas›
üzerine, Üçüncü Ordu’nun komutanl›¤›-
n› Haf›z Hakk› Pafla’ya devrederek ‹s-
tanbul’a döndü. Almanya’n›n iste¤i
do¤rultusunda düzenlenen Süveyfl Ka-
nal Harekât›’nda da baflar›l› olamay›nca
durumu sars›ld›. Buna ra¤men rütbesi
“ferik”li¤e (korgeneral) yükseltildi. Ça-
nakkale Savafllar›’nda kazan›lan baflar›,
Irak’ta bir ‹ngiliz ordusunun, baflta Ko-
mutan General Townshend olmak üzere
tutsak edilmesi üzerine konumu yeniden
güçlendi ve 1917’de rütbesi “birinci fe-
rik”li¤e (orgeneral) yükseltildi. 1917
sonlar›na do¤ru savafl›n gidifli Osmanl›
Devleti’nin aleyhine dönüp 1918 sonba-
har›nda askerî durum kurtar›lamaz bo-
yutlara ulafl›nca, Talât Pafla Hükûmeti
istifa etmek zorunda kald› (14 Ekim
1918). Mondros Ateflkes Antlaflma-
s›’n›n imzalanmas›ndan k›sa bir süre ön-
ce, ‹ttihat ve Terakki’nin önde gelenle-
rinden Talât Pafla ve Cemal Pafla’yla
birlikte bir Alman denizalt›s›yla ülkeden
kaçt›. Önce Odesa’ya, oradan da Ber-
lin’e gitti. Kimli¤ini gizleyerek Ali Bey
Enver Pafla
Enver Pafla. Tablo: Zonaro (24 Nisan 1909)
Harbiye Nâz›r› Enver Pafla, Mustafa Kemal’in (sa¤da) emrindeki subaylardan birine madalya
takarken.
