metleri oldu. Köstence’den ‹stanbul Bo-
¤az›’na gelmekte olan Urania adl› Yu-
nan flilebini yakalay›p Trabzon’a gönde-
ren ve Ankara Hükûmeti emrine veren
(7 Ekim 1922) yine Gazal gemisi müret-
tebat› oldu.
Gazi
Düflmanla savaflan Müslümanlara ya da
savaflta büyük yararl›klar göstermifl ko-
mutanlara verilen unvan. Gazi sözcü¤ü,
Hz.Muhammed döneminde kullan›lma-
ya baflland›. Bu dönemde Hz.Muham-
med’in, ‹slâm dininin yay›lmas›n› önle-
meye çal›flanlara karfl› yapt›¤› savafllara
“gazve”; bu savafla kat›lan, savaflta yara-
lanan veya savaflta orduyu yönetene
“gazi” dendi. ‹slâm ülkelerinde ilk dö-
nemlerde her Müslüman gibi hükümdar
da savafla girdi¤inden gazi unvan›n› al›-
yordu. Sonralar› bu unvan ancak sava-
flan asker veya kumandanlara verilmeye
baflland›. Savafla kat›lmayan ‹slâm hü-
kümdarlar› da savafl karar›n› vermeleri
nedeniyle gazi unvan›n› ald›lar. Osman-
l› Devleti’nin yükselifl döneminde, padi-
flahlar savafla kat›l›r, düflmanla vuruflup
gazi unvan›n› al›rlard›. fieyhülislâm›n
fetvas›yla verilen gazilik unvan›, son
yüzy›llarda savafla kat›lmayan Osmanl›
padiflahlar›na da verilir oldu. Osmanl›
Devleti’nde savafla girmedi¤i halde fley-
hülislâm›n fetvas›yla gazi unvan›n› alan
son padiflah II.Abdülhamid’dir. Bafllan-
g›çta yaln›z din için savaflanlara veril-
diyse de, daha sonralar› vatan u¤runa sa-
vaflan, yaralanan her er ve kumandan›n
savafltaki kahramanl›klar›n› gösteren ge-
nel bir unvan niteli¤i kazand›.
Gazi E¤itim Enstitüsü
Atatürk döneminde Konya’da, ö¤ret-
men yetifltirmek amac›yla kurulan ve
daha sonra Ankara’ya tafl›nan yüksek-
okul. Ortaokul ö¤retmeni ve ilkokul
müfettifli yetifltirmek, e¤itim alan›yla
ilgili araflt›rmalar ve belgeleme çal›fl-
malar› yapmak amac›yla 1926’da
Konya’da kuruldu; iki y›l sonra An-
kara’daki tarihî binas›na tafl›nd›. Ad›
“Gazi Orta Muallim Mektebi ve Ter-
biye Enstitüsü” oldu ve 1946’da bu-
günkü ad›n› ald›. Sosyal ve Fen Ders-
leri, Yabanc› Dil, Müzik, Resim-‹fl
ö¤retmenleri yan› s›ra ilkö¤retim mü-
fettiflleri yetifltiren bir Pedagoji Bölü-
mü vard›r. Laboratuvarlar, atölyeler,
hayvan ve bitki koleksiyonlar› ile on
bini aflk›n kitab› kapsayan bir kütüp-
hanesi bulunan kurum, 1982’de ç›ka-
r›lan YÖK yasas›yla Gazi Üniversite-
si’ne ba¤land›.
Gazi Koflusu
Türkiye Jokey Kulübü taraf›ndan dü-
zenlenen ve Türkiye’nin en önemli at
yar›fl› olarak kabul edilen 2.400 metrelik
koflu. 1927’den bu yana düzenlenen ya-
r›fla üç yafl›nda yerli safkan ‹ngiliz atlar›
kat›l›r. Yar›fl dünyas›n›n en büyük klasi-
¤i say›lan Gazi Koflusu’nun arma¤an›,
Atatürk’ün at üzerindeki gümüfl heyke-
lidir. Ünlü heykelt›rafl fiadi Çal›k’›n ese-
ri olan heykel, 1970’ten beri Gazi Koflu-
su galiplerine verilmektedir. Koflu 1927-
1968 aras› Ankara’da, 1968’den sonra
‹stanbul’da
yap›lmaya
baflland›.
1958’de ise “Atatürk Koflusu” ad› alt›n-
da düzenlendi.
Gazi’nin Dört Süvarisi
Romanc› Burhan Cahit Morkaya’n›n
1932’de yay›mlanan, Kurtulufl Sava-
fl›’yla ilgili ikinci yap›t›. Yazar›n ifadesi-
ne göre, Ermeni çetelerine ve Frans›z
ordular›na indirilen kanl› pençenin ma-
ceras›n›n anlat›ld›¤› yap›tta foto¤raflar›
verilen kahramanlar, Marafl’ta Beybaba
lâkab›yla maruf Abafll›zâde ‹smail Hak-
k› Efendi, Urfa’da büyük yararl›k göste-
ren Ali Saip (Ursavafl) Beyefendi, Ma-
rafl harekât› s›ras›nda mutasarr›f vekili
bulunan merhum Cevdet Bey, Antep
Müdafaa-i Hukuk Reisi Ferit Bey, Gazi-
antep mücahitlerinden Hac› Halil A¤a-
zâde Ahmet Bey ve Özdemir Bey’dir.
Gaziantep
Mondros Mütarekesi sonras› ‹ngilizlerin
ve ard›ndan Frans›zlar›n iflgalinde kalan,
Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’ndeki
kent. 1921-1928 aras›ndaki ad› Ay›n-
tab’d›. 1516’da Osmanl› egemenli¤ine
geçen kent, önce Marafl eyaletine san-
cak merkezi olarak ba¤land›. 1839 Ni-
zip Savafl›’ndan sonra bir süre M›s›r H›-
divli¤i’nin elinde kald›. 1918’de Halep
eyaletine ba¤l› bir kaza merkezi oldu. 15
Ocak 1919’da, Mondros Mütareke-
si’nden sonra önce ‹ngilizler, 25 Ekim
1919’da da Frans›zlar taraf›ndan iflgal
edildi. Antepliler, iflgalci emperyalist
kuvvetlere karfl› kahramanca direndiler.
Kenti koruyan fiahin Bey (üste¤men Sa-
id Efendi) 25 Mart 1920’de öldürüldü.
Daha sonra K›l›ç Ali Bey, onun ard›n-
dan Yarbay ‹rfan Bey’in komutas›ndaki
birlikler ve Antep halk› Frans›z emper-
yalistlerine karfl› direnifli sürdürdüler. 20
Kas›m 1920’de Frans›zlar 20.000 kiflilik
büyük bir kuvvetle ulusal direniflçilere
sald›rd›. Tüm olanaks›zl›klara karfl›n
kent 10 ay 9 gün direndi ve 7.000 flehit
verdi. Ancak bundan sonra iflgal birlik-
leri kente girebildiler (8 fiubat 1921). Bu
364
Gazi
Atatürk döneminde, ortaokul ö¤retmeni ve ilkokul müfettifli yetifltirmek amac›yla Ankara’da aç›lan Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü’nün tarihî binas›.
