461
haberini yaymaya bafllad›lar. Bu bask›-
lar karfl›s›nda Ali R›za Pafla Hükûmeti
istifa etmek zorunda kald› (3 Mart
1920). Yeni hükûmeti kurmakla Salih
Pafla görevlendirildi. Padiflah Vahded-
din’in iste¤iyle, hükûmet üyelerinin ço-
¤u Meclis-i Mebusan d›fl›ndan seçilmifl-
lerdi. Bu de¤iflikli¤e ra¤men, ‹tilâf Dev-
letleri yine de durumdan memnun kal-
may›p ‹stanbul’u resmen iflgal etmeye
ve Meclis-i Mebusan’› da¤›tmaya karar
verdiler. Bu arada, Akbafl Cephaneli¤i
Bask›n› ve Rusya’n›n gönderdi¤i silâh-
lar›n Anadolu’ya kaç›r›lmas› olay›, ‹s-
tanbul’un iflgal karar›n› çabuklaflt›rd›.
16 Mart 1920 sabah› çok say›da ‹ngiliz
askeri karaya ç›karak resmî daireleri ve
karakollar› iflgale bafllad›. Sabah saat
05’te bafllayan iflgal s›ras›nda fiehzade-
bafl› Karakolu’nda bulunan 6 Türk as-
keri flehit edildi; 15 kadar askerimiz ya-
raland›. Daha sonra Meclis-i Mebusan
bask›n›nda Kuvâ-yi Milliye yanl›s› me-
buslar tutuklan›p Malta’ya sürgüne
gönderildi. ‹ngilizler, iflgalin sebebini
duvarlara ast›rd›klar› bildirilerde flöyle
aç›kl›yorlard›.
“‹tilâf Devletleri Osmanl› halk›n›n sa-
adetini sa¤layacak bir bar›fl haz›rlama-
ya çal›fl›rken, memleketten kaçm›fl bulu-
nan ‹ttihat ve Terakki büyüklerinin söz-
cüleri olan baz› kimseler, Teflkilât-›
Milliye perdesi alt›nda bir tertip mey-
dana getirdiler. Bunlar padiflah ile ‹s-
tanbul Hükûmeti’nin emirlerini hiçe sa-
yarak harbin ac› neticelerinden büsbü-
tün takati tükenmifl olan halktan asker-
lik için para toplamak, türlü unsurlar
aras›nda nifak ç›karmak, iane toplamak
bahanesiyle ahaliyi soymak gibi ifllere
girifltiler. Bu suretle bar›fl de¤il, âdeta
yeni bir muharebe devrini açmaya te-
flebbüs ettiler. Bu duruma son vermek
için bugün, ‹stanbul iflgal edilmifltir: ‹fl-
gal geçicidir. ‹tilâf Devletleri’nin ama-
c›, saltanat makam›n›n nüfuzunu k›r-
mak de¤il, aksine, Osmanl› idaresinde
kalacak memleketlerde nüfuzunu kuv-
vetlendirmektir. Taflrada isyan ç›kt›¤›
veya katliam yap›ld›¤› takdirde ‹stan-
bul, Türklerden al›nacakt›r. Herkesin,
saltanat makam› olan ‹stanbul’dan ve-
rilecek emirlere uymas› gereklidir.”
‹flgal olay›, ‹stanbul’daki ço¤u ayd›n›n
Millî Mücadele gerçe¤ini anlamas›na
ve Anadolu’ya geçerek Mustafa Ke-
mal’in yan›nda Millî Mücadele’ye ka-
t›lmas›na neden oldu.
‹stanbul’daki iflgal kuvvetleri komutan-
lar›, Sadrazam Salih Pafla’dan, Kuvâ-yi
Milliye’yi tan›mad›¤›n› ilân etmesini is-
tediler. Bunu kabul etmeyen Salih Pafla,
5 Nisan 1920’de görevinden istifa etti.
Ayn› gün yeniden sadrazaml›¤a getiri-
len Damat Ferit Pafla, Millî Mücadele
hareketini ortadan kald›rmak için her
yola baflvurmaktan çekinmedi. Son top-
lant›s›n› 18 Mart 1920 günü yapan
Meclis-i Mebusan, bir daha toplanama-
d› ve 11 Nisan 1920’de padiflah taraf›n-
dan hukukî olarak da¤›t›ld›. Böylece
Ankara’da yeni bir meclis toplaman›n
yolu da aç›lm›fl oldu. ‹stanbul’un iflgali-
ni, Manast›rl› Hamdi Efendi ad›nda
yurtsever bir telgrafç›, Mustafa Ke-
mal’e çekti¤i flu telgrafla duyurdu:
“Ankara’da Mustafa Kemal Pafla Haz-
retlerine,
‹stanbul, 16.3.1920
Bu sabah fiehzadebafl›’ndaki Muz›ka
Karakolu’nu basan ‹ngilizler, oradaki
askerlerle çarp›flarak, sonunda, flimdi
‹stanbul’u iflgal alt›na al›yorlar. Bilgi-
lerinize sunulur.
Manast›rl› Hamdi”
Mustafa Kemal, bu durumu bütün illere
bildirdi. Ayr›ca, iflgal olay›n› bütün ta-
rafs›z ülkeler ve ‹stanbul’daki ‹tilâf
Devletleri temsilcileri nezdinde protes-
to etti. Bu protestosunda Mustafa Ke-
mal,
“‹stanbul’un iflgali ile devletin hâkimi-
yetine indirilen darbe, biz Türklerden zi-
yade yirminci yüzy›l medeniyet ve insan-
l›¤›n›n kutsal sayd›¤› bütün esaslara,
hürriyet, milliyet, vatan gibi, bugünün
insan cemiyetlerine esas olan bütün il-
kelere ve bu ilkeleri vücuda getiren in-
sanl›k vicdan›na dokunur.
Biz hakk›m›z› ve istiklâlimizi korumak
için giriflti¤imiz kavgan›n kutsall›¤›na
ve hiçbir kuvvetin, bir milleti yaflamak
hakk›ndan mahrum edemeyece¤ine
inanm›fl bulunuyoruz.
‹stanbul’un iflgali olay›nda do¤acak bü-
tün mesuliyete son bir defa olarak, dün-
yan›n nazar-› dikkatini çekeriz. Davam›-
z›n hakl›l›¤› ve kutsall›¤›, bu güç günler-
de, Tanr›’dan sonra en büyük yard›mc›-
m›zd›r.”
diyordu.
Mustafa Kemal, amaca ulaflmada pro-
testolar›n yeterli olmayaca¤›n› biliyor-
du. ‹stanbul’un iflgali ile Türk milletini
sindireceklerini sanan ‹tilâf Devletle-
ri’ne kuvvetle karfl› konulmas› gere¤ine
inanan Mustafa Kemal, ‹stanbul’un ifl-
galine karfl› flu önlemleri ald›:
‹stanbul ile telgraf ve telefon görüflmele-
ri kesildi; Ankara’daki 200 kadar ‹ngiliz
askeri ile Frans›z komutan, 22 Mart
1920 gece yar›s› Ankara’dan ayr›lmak
zorunda b›rak›ld›; Eskiflehir ve Af-
yon’daki ‹ngiliz askerleri, kuvvet kulla-
n›larak ç›kar›ld›; ‹stanbul’daki tutukla-
‹stanbul’un ‹flgali
‹flgal y›llar›nda ‹tilâf Devletleri subaylar› ‹stanbul sokaklar›n› gezerken bir Osmanl› subay›
(solda) kendilerine efllik ediyor.
‹tilâf Devletleri donanmas› ‹stanbul’da…
Franchet d’Esperey komutas›ndaki Frans›z iflgal kuvvetleri ‹stanbul sokaklar›nda (15 fiubat 1919).
‹stanbul’un iflgali s›ras›nda Triod savafl gemisiyle ‹stanbul’a gelen ‹ngiliz komutanlar.
