590
Mandac›l›k
fiifre
Erzurum, 21.8.1919
Kifliye özel
339
12’nci Kolordu Komutanl›¤›’na
20’nci Kolordu Komutanl›¤›’na
(Yaln›z 12’nci Kolordu). ‹lgi: 13.8.1919.
‹stanbul’da çeflitli partilerin Amerikan Komisyonu’na ve-
rilmek üzere ald›klar› kararlar, burada Heyet-i Temsili-
ye’mizce son derece üzüntü ve esefle karfl›land›. Çünkü,
birinci maddede Ermenistan’a Do¤u illerimizden toprak
verilmesi söz konusu olmaktad›r. Oysa, ezici ço¤unlu¤u
Türk ve Kürt olan bu illerden bir kar›fl topra¤›n bile Erme-
niler hesab›na yaz›lmas›n›n, bugün için uygulamada
mümkün olamayaca¤› flöyle dursun, unsurlar aras›ndaki
nefret ve öç alma duygusunun dehflet ve fliddeti, Osman-
l› Ermenilerinin dönmeleri hâlinde bile iller içinde yo¤un
olarak yerlefltirilmelerini tehlikeli göstermektedir. Bu
bak›mdan, suçlu olmayan Osmanl› Ermenilerine gösteri-
lecek en büyük kolayl›k, adaletli ve eflit flartlar alt›nda
vatanlar›na dönmelerini kabulden baflka bir fley olama-
yacakt›r. Üçüncü maddede, Erzurum ve Sivas aras›nda
yo¤un bir Ermeni toplulu¤u bulundu¤u hayali, bilgisizlik
ve vukufsuzluktan baflka bir fley de¤ildir; harpten önce
bile, buralarda oturanlar›n büyük ço¤unlu¤u Türk, biraz›
Zaza denilen Kürtlerden ve pek az› da Ermenilerden iba-
retti. Bugün art›k varl›¤›ndan söz edilecek say›da Ermeni
yoktur. O halde, bu gibi dernekler yetkilerini bilmeli ve
bir ifl yapmak isterlerse, hiç olmazsa Harbiye ve Hariciye
Nezaretleri’nin bar›fl haz›rl›klar› dolay›s›yla yapt›klar›
resmî istatistik ve grafiklere olsun baflvurmak zahmetin-
den kaç›nmamal›d›rlar. Bu telgraf›n aynen ‹stanbul’a
gönderilmesini rica ederiz.
Mustafa Kemal
Güvenlikle ilgili
Ankara, 14.8.1919
3’üncü Ordu Müfettiflli¤i Kurmay Baflkanl›¤›’na
1- Mustafa Kemal Pafla’ya (özel): ‹stanbul’a gönderilmek
üzere yazm›fl oldu¤unuz son cevaplar›n›z, yerine ulaflt›-
r›lm›fl ve buna cevap olarak bas›l› bir raporla, Ahmet R›-
za Bey, Ahmet ‹zzet, Cevat, Çürüksulu Mahmut Paflalar,
Reflat Hikmet, Câmi, Reflit Sadi Beyler, Esat Paflalar gibi
pek çok flahsiyetin düflüncelerine uygun olan Kara Va-
s›f’›n yani Cengiz’in ve Halide Edip Han›m’›n görüfllerinin
yer ald›¤› uzun mektuplar geldi. Bunlar s›ra ile özetlene-
rek arz edilece¤i gibi, as›llar› da Sivas’a gönderilecektir.
Bunlar›n hepsinde bir yard›ma ihtiyaç duyuldu¤u ve bu
yard›m›n Amerika taraf›ndan yap›lmas›n›n en az zararl›
yol olarak kabul ve uygun bulundu¤u fleklinde bir gerek-
çe ileri sürülmektedir. Bas›l› rapor, Câmi, Rauf, Ahmet, Re-
flit Hikmet, Reflit Sadi Bey’ler ile Halide Han›m, Kara Vas›f,
Esat Pafla, bütün parti ve derneklerin düflünceleri yoklan-
d›ktan sonra büyük ço¤unlu¤un görüflüne göre düzenlen-
mifltir. Vakit varm›fl. Kongrede bir an önce ifl görmek,
Amerikal›lar gitmeden tebligat yap›lmak gerekirmifl.
Amerikal›lar› oyalayarak hareketleri geciktirilmeye çal›fl›-
l›yormufl. “Kongre hemen kesin bir karar verebilir mi?”
sorusuyla Amerikal›lar bu düflünceyi benimsediklerini
hissettiriyorlarm›fl. Kongrenin toplanmas›n› çabuklaflt›r-
man›z rica olunur.
20’nci Kolordu Komutan›
Ali Fuat
Bu telgrafta sözü edilen uzun mektuplar günlerce telleri iflgal eden
flifrelerle verildi. Birbirine ekli olan o flifrelerden biri de fluydu:
Güvenlikle ilgili
Kifliye özel
Ankara, 17.8.1919
3’üncü Ordu Müfettiflli¤i Kurmay Baflkan› Kâz›m
Beyefendi’ye
Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne (özel): 16.7.1919 tarih
ve 880 say›l› flifrenin dokuzuncu maddesinin ekidir:
Kara Vas›f’›n 10 numaral› madde hakk›nda ek olarak ver-
di¤i bilgi:
1- Bir yard›m fleklinde Amerika’ya taraftar olursak ve bu-
nu Do¤u ‹lleri Kongresi, Millî Kongre, bir istek gibi telg-
rafla hükûmetimize bildirirse, Wilson’un Amerikan Kong-
resi’ne karfl› güzel bir dayanak noktas› olacakt›r. ‹stan-
bul’da pek çok ayd›n bu görüflten yanad›r ve böyle bir
fley haz›rl›yorlar. “E¤er Anadolu da yaparsa yararl› olur”
diyorlar. Böyle olursa, Amerika’n›n mandas›ndan yarar-
lanarak öteki alçak düflmanlar› memleketimizden ç›kar-
mak ve sonra yaln›zca Amerikal›larla karfl›laflmak müm-
kün olur ve u¤raflmak da kolay olur. Bir de Amerikal›lar
bizi fliddetle suçluyorlar. Yani hükûmeti afla¤›lay›p mille-
timizi de horluyorlar. Temsilcilerine ‹stanbul’dan ç›k›fl›n›,
Paris’e gidiflini, muht›ralar› ……… sonra diyorlar ki, Avru-
pa’n›n yapmaya cesaret edemedi¤ini siz kabul ediyorsu-
nuz. Söz gelifli, Avrupa büyük bir Ermenistan kurulmas›-
n› düflünmüyor. Sizin sadrazam, Toros’tan s›n›r veriyor,
Ermenistan istiyor. Oysa, flimdiye kadar Amerikan komis-
yonlar›ndan hiçbirisi bile, buna olabilir demedi. Bütün ra-
porlara göre, Anadolu’da, Türkiye’de bir Ermenistan kur-
mak flöyle dursun, muhtar ve bölgesel idareler bile olufl-
turmak mümkün de¤ildir. Nüfuslar› yok, topraklar› yok.
Bu yönetim müthifl bir askerî kuvvete dayand›r›lmazsa
olmaz. Ermenilerde bu kuvvet olamaz, Amerika bu lütfu
yapamaz. Öteki devletler de buna tahammül edemez.
Me¤er ki, oralar› zaptetsinler ve “…… bar›fl” yaps›nlar. Bu
da mümkün de¤il. Rekabet bunu engeller. ‹flte ‹stan-
bul’un haberleri. Orada iyice düflünülsün: Epeyce zaman
vard›r. Amerikan Kongresi hemen hemen Wilson’u dinle-
mek üzeredir.
2- ‹stanbul’da büyük çapta temaslar var. Onun için Mus-
tafa Kemal Pafla genel bir emir verir mi? Yoksa ‹stan-
bul’un karar ve çal›flmalar›n› benimser mi? Bu çal›flmala-
r›n amac›, milletin birli¤i, vatan›n bütünlü¤ü, istiklâl ve
hâkimiyetin elde edilmesi! E¤er Mustafa Kemal Pafla bu-
raya genel bir emir vermezse ve kendisi hemen oradan
Amerikal›lar, ‹ngilizler ve di¤er yabanc›larla temasa geç-
mezse, tabiî burada faaliyet devam edecektir. Belki; ters
bir sonuç ortaya ç›kabilir. Buna dikkati çekerim. Bu rolü,
siyaseti çok daha iyi yürüten bir ...... (okunamayan söz-
cükler) Mustafa Kemal Pafla’n›n mücadelesine ve kuvve-
tine dayanmak ise ...... (okunamayan sözcükler) onun
sözleri, demeçleri, tav›r ve hareketleriyle tutum ve söz
olarak yalanlanm›fl.
3- Çolak Hüseyin Salâhattin, ikiyüzlü davran›fl›n› sürdü-
rüyor. Sad›k Bey’in en gözde bendelerinden olan bu flah-
s›n bir mevki sahibi olmamas› için ne yap›laca¤› düflünü-
lüyor.
20’nci Kolordu Komutan›
Ali Fuat
▲
MANDACILIK
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
