589
Mandac›l›k
tu olarak gelen birçok hat›r› say›l› Amerikal›, Türk dostu
ve Türk propagandac›s› olarak döndüler.
Bu ak›m› temsil eden resmî ve gayriresmî Amerikan gö-
rüflünün alt›nda yatan gizli düflünce fludur: Türkiye’yi
parçalamamak, eski s›n›rlar› içinde, bir bütün hâlinde ol-
du¤u gibi korumak flart›yla genel ve tek bir mandaya
ba¤lamak. Suriye, Amerikan Komisyonu orada iken, ge-
nel bir kongre toplayarak Amerika’y› istemifltir. Suri-
ye’nin bu iste¤i Amerika’da çok iyi karfl›lanm›flt›r.
Amerika, bizim topraklar›m›z üzerinde Ermenistan kur-
maya niyetli görünmüyor. E¤er manday› al›rlarsa, bütün
milletleri eflit flartlar alt›nda bir memleket evdâd› (ger-
çek dost) olarak kabul edip alacaklar›n›, önemli çevreler-
den haber ald›m.
Ne var ki, Avrupa, mutlaka bir Ermenistan meselesi orta-
ya ç›karmak -özellikle ‹ngiltere- Ermenilere tavizler ver-
mek istiyor. Amerikan kamuoyunda zulüm görmüfl Erme-
niler ad›na bir oyun oynamaya çal›fl›yor. Avrupa korkusu
bizim fikir adamlar›n› düflündürüyor. Reflat Hikmet Bey
gibi, Câmi Bey gibi, hatta millî birli¤e flekil veren diplo-
matlar›m›z›n, Ermeni meselesi için bir çözüm yolu tavsi-
yeleri var. Resmen size yaz›l›yor.
Çok tehlikeli anlar geçiriyoruz. Anadolu’daki mücadeleyi
dikkat ve sevgiyle izleyen bir Amerika var. Hükûmet ve
‹ngilizler, bunun Hristiyanlar› öldürmek, ‹ttihatç›lar› ge-
tirmek için yap›lan bir hareket oldu¤u düflüncesini Ame-
rika’ya elbirli¤i ile benimsetmeye çal›fl›yorlar.
Her an, bu Millî Mücadele’yi durdurmak için kuvvet gön-
derilmesi tasarlan›yor; bunun için ‹ngilizleri kand›rmaya
çal›fl›yorlar. Millî Mücadele süratle ve olumlu isteklerle
kendini ortaya koyarsa ve Hristiyan düflmanl›¤› gibi bir
rengi de olmazsa, Amerika’da hemen destek bulaca¤›n›
yine çok önemli çevreler garanti ediyorlar.
Sivas Kongresi toplan›ncaya kadar, Amerikan komisyo-
nunu al›koymaya çal›fl›yoruz. Hatta, kongreye Amerikal›
bir gazeteci göndermeyi de belki baflarabilece¤iz.
‹flte bütün bunlar karfl›s›nda, davam›zda bize yard›mc›
olabilmesi için, bu f›rsat dakikalar›n› kaybetmeden, bölü-
flülme ve çözülme korkusu karfl›s›nda, kendimizi Ameri-
ka’ya baflvurmaya mecbur görüyoruz. Vâs›f Bey kardefli-
mizle bu hususta birleflti¤imiz noktalar› kendisi de ayr›-
ca yazacakt›r.
Türkiye’yi azim ve irade sahibi genifl görüfllü bir-iki kifli
belki kurtarabilir.
Macera ve bo¤uflma devri art›k geç-
mifltir. Gelecek için kalk›nma ve birlik savafl› açmaya
mecburuz. S›n›rlar›nda bu kadar çok evlâd› ölen zavall›
memleketimizin düflünce ve medeniyet savafl›nda kaç
tane flehidi var. Biz Türkiye’nin hay›rl› evlâtlar›ndan,
yar›n›n kurucular› olmalar›n› istiyoruz. Sizin, Rauf Bey
kardeflimizle birlikte, temelleri bile çöken zavall› mem-
leketimiz için uzaklar› görerek düflünüp çal›flman›z›
bekliyoruz.
Sayg›lar›m› gönderir, baflar›n›za dua ederim. Millî davada
can›yla bafl›yla çal›flanlar aras›nda, sade bir Türk askeri-
nin alçakgönüllülü¤ü ile, sizinle birlikte oldu¤umu ifade
ederim.
10.8.1919
Halide Edip
Afyonkarahisar 13.8.1919
15’inci Kolordu Komutanl›¤›’na
Mustafa Kemal Pafla’ya özel: ‹stanbul’daki çeflitli partile-
rin birleflerek Amerika heyetine verilmek üzere ald›klar›
kararlar afla¤›da arz olunur:
1- Ermenistan için Türkiye’nin do¤u s›n›rlar› üzerinde Er-
menilerin ifline yarayacak bir toprak parças› vermeye
Do¤u illerindeki Türklerin ve orada ifl bafl›nda bulunan
büyüklerin, bu bölgenin gelecekteki refah›n› ve serbest-
çe geliflmesini düflünerek raz› olabilecekleri görüflünde
olduklar›n›, yaln›z bu görüfllerini, oradaki Kürtlerle iflbir-
li¤i yapm›fl olmalar› ve Kürtlerin de Ermenilere toprak
verme düflüncelerine kesinlikle karfl› bulunmalar› dolay›-
s›yla a盤a vurmak istemediklerini ve hatta a盤a vursa-
lar bile, oradaki Türk ço¤unlu¤unun, afla¤›daki flartlar›n
yerine getirilece¤i konusunda kendilerine güvence veril-
medikçe bu düflüncede Kürtlerden ayr›lmayacaklar›n›
zannettiklerini tespit etmifltir. fiöyle ki: Birincisi, Türk ve
Kürt ço¤unlu¤unun ve aralar›ndaki di¤er az›nl›klar›n ya-
flad›klar› topraklar›n bütünlü¤ü; ikincisi, Türk ba¤›ms›zl›-
¤›n›n tam olarak tan›nmas› ve fiilen garanti edilmesi;
üçüncüsü, Türkiye’nin ça¤dafl medeniyete ulaflabilmesi
için serbestçe geliflmesine engel olan kay›tlar›n kald›r›l-
mas›yla Wilson prensiplerinde vadedildi¤i üzere, ba¤›m-
s›zl›klar›ndan ve haklar›ndan en güvenli bir flekilde ya-
rarlanmas›na imkân verilmesi; dördüncüsü, bu hususlar-
da ve Türklerin geliflmelerinin çabuklaflt›r›lmas›nda
Amerika’n›n bize yard›mc› olaca¤›n›, Cemiyet-i Akvam’a
(Milletler Cemiyeti) karfl› üstlenmesi.
2- Boflalt›lacak topraklardan ç›kar›lacak olan Türk ve
Kürtlerin gönderildikleri yeni topraklarda derhal yerlefl-
tirilmeleri ve bu topraklardan hemen yararlanmalar›n›
sa¤lamak için Amerika’n›n yard›m etmesi.
3- O çevrede ve özellikle Erzincan ve Sivas aras›nda yo-
¤un olarak bulunan Ermeniler’in yine Ermenistan s›n›rla-
r› içine gönderilmelerinin sa¤lanmas›.
4- Ermenistan ad›na ve hesab›na gerçekleflmesini muh-
temel gördü¤ümüz toprak verme durumu, ba¤›ms›z bir
Ermenistan ad›na de¤il, ancak büyük ve medenî bir dev-
letin mandas› alt›nda geliflecek ça¤dafl bir devlet ad›na
olacakt›r. Çünkü, bugünkü Ermenistan’a toprak b›rak-
mak, Türkiye’nin bafl›na ikinci bir Makedonya derdi aç-
mak demek oldu¤u gibi, Kafkasya için de bir gaile ç›kar-
mak demektir.
5- Bütün bunlar tart›fl›labilir bir “teklif” niteli¤indedir.
Ancak, bunlar›n kesin bir flekil alabilmesi, memleketteki
heyetlerle temas kurmaya ba¤l› ise, oraya Amerikan he-
yetinden birinin gönderilmesi flartt›r.
6- Ve en son olarak konunun kanunî ve meflru bir flekle
sokulmas› için Osmanl› Millî Meclisi’ne götürülmesi tabi-
îdir.
12’nci Kolordu Komutan›
Salâhattin
▲
