Refet Pafla (Bele)
bk.
Bele, Refet
Refi Cevat Bey (Ulunay)
bk.
Ulunay, Refi Cevat
Refik Halid Bey (Karay)
bk.
Karay, Refik Halid
Refik Nevzad
31 A¤ustos 1873 ‹zmir
13 A¤ustos 1953 ‹stanbul
Osmanl› Hürriyet ve ‹tilâf F›rkas› kuru-
cular›ndan, hâkim, gazeteci ve siyaset
adam›. Kuleli Askerî ‹dadîsi’nde okur-
ken s›n›f arkadafllar›yla birlikte taflbask›
olarak “‹stikbal” adl› bir gazete ç›kard›.
Kuleli’den sonra girdi¤i Gülhane T›p
Fakültesi ikinci s›n›f ö¤rencisiyken
II.Abdülhamid yönetimine karfl› ç›kt›-
¤›ndan 1894’te Paris’e kaçt› ve t›p ö¤re-
nimini orada tamamlad› (1904). Hizmet,
Meflveret, Osmanl› gazetelerinin yay›m-
lanmas›nda eme¤i geçti. 1908’de
II.Meflrutiyet’in ilân› sonras› ‹zmir’e ge-
lip seçimlere kat›ld›ysa da kazanamad›;
‹ttihat ve Terakki’nin de bask›s›yla dön-
dü¤ü Paris’te fierif Pafla taraf›ndan kuru-
lan Islâhat-› Esasiye F›rkas› içinde yer
ald›. Daha sonra 1911’de Osmanl› Sos-
yalist F›rkas›’n›n Paris flubesini açt›.
1912 seçimlerinde Hürriyet ve ‹tilâf F›r-
kas›’ndan ba¤›ms›z aday olarak seçime
girdiyse de kazanamad› ve ikinci kez
Paris’e gitti. 1951’de Türkiye’ye döndü.
‹leri Jön Türkler örgütüyle iliflkisi oldu-
¤u gerekçesiyle yarg›land›ysa da aklan-
d›. Paris’te yaflad›¤› y›llarda Frans›z sos-
yalistlerinden etkilendi. Jean Jaurés,
Emile Vendervelde gibi dönemin önde
gelen sosyalistleriyle yak›n iliflki kurdu.
Türkiye’de ç›kan “Ahenk”, “‹fham”,
“Ayd›nl›k” ve “Yeni Adam” gibi yay›n
organlar›nda yaz›lar› yay›mland›. Fran-
s›zca ve Türkçe çok say›da eser yazd›.
Yaz›lar›ndan baz›lar› ölümünden sonra
“Yirminci As›r” (1953) dergisinde ya-
y›mland›.
Refik SaydamMerkez H›fz›ss›hha
Enstitüsü
Atatürk döneminde 17 May›s 1928 tarih
ve 1267 say›l› yasayla Türkiye Cumhu-
riyeti H›fz›ss›hha Müessesesi ad›yla, ko-
ruyucu sa¤l›k hizmetleri vermek ama-
c›yla kurulan kurum. 14 A¤ustos
1942’de ç›kar›lan 4288 say›l› yasayla
ad›, Türkiye Cumhuriyeti Refik Saydam
Merkez H›fz›ss›hha Müessesesi,
1951’de de Refik Saydam Merkez H›f-
z›ss›hha Enstitüsü oldu. Günümüzde
enstitünün hizmetleri, koruyucu sa¤l›k
hizmetleri kontrol, teflhis ile e¤itim,
araflt›rma, standardizasyon, dan›flma ve
yay›n gruplar›nda toplanmaktad›r. Afl›-
serum ve ilâç kontrolü, g›da kontrolü,
adlî t›bba da yard›mc› olan toksikolojik
çal›flmalar, kan ürünleri üretimi, halk›n
sa¤l›¤›na hizmet eden rutin mikrobiyo-
lojik, biyokimyasal ve hematolojik tah-
liller yan› s›ra mikrobiyoloji, biyokim-
ya, farmakoloji bilim dallar›nda asistan
e¤itimi de kurumun etkinlikleri aras›n-
dad›r.
Reji ‹daresi
Atatürk döneminde ortadan kald›r›lan
(1929), Osmanl› döneminde tuz ve tütün
tekelini yöneten kurulufl. 1884’te kurul-
du. 1887’de yap›lan bir antlaflmayla y›l-
l›k kâr›n›n belli bir oran›n›n Düyûn-›
Umumiye’ye aktar›lmas› karar› al›nd›.
O zamana kadar, Türkiye’de, tütün iflle-
me ve ticareti serbestçe yap›l›yor, devlet
yaln›zca “bandrol” yöntemiyle vergi al›-
yordu. Tütün iflleme ve ticareti tekelini
alan Reji ‹daresi, kurulduktan sonra,
üreticinin karfl›s›nda tek al›c› oldu ve tü-
tün al›m fiyatlar›n› kendisi saptad›¤› gi-
bi yine kendisi iflleyerek satmaya baflla-
d›. Ancak Reji ‹daresi’nin tütün al›m fi-
yatlar›n› çok düflük, sat›fl fiyatlar›n› da
yüksek tutmas›, tütün kaçakç›l›¤›na yol
açt›. Reji ‹daresi, kaçakç›l›¤› önlemek
için ç›kar›lan bir yasaya dayanarak ken-
di “jandarma örgütü”nü kurdu. Reji kol-
cular›yla üreticiler aras›nda çat›flmalar
bafllad› ve bu çat›flmalarda ölenlerin sa-
y›s› önemli boyutlara ulaflt›. Reji ‹dare-
si’ne karfl› bafllayan tepkilerin giderek
artmas› üzerine, Reji’nin kald›r›lmas›
konusunda baz› giriflimlerde bulunul-
daysa da 30 y›ll›k ayr›cal›k süresi henüz
dolmad›¤›ndan ertelendi. Ayr›cal›k sü-
resini uzatmak için çareler aramaya bafl-
layan Reji ‹daresi, Balkan Savafl› s›ra-
s›nda, ‹ttihat ve Terakki’nin Edirne’yi
geri almak için para arad›¤›n› ö¤renince,
hükûmete 1,5 milyon lira borç vererek,
karfl›l›¤›nda ayr›cal›k süresinin 15 y›l
daha uzat›lmas›n› sa¤lad› (1913). Cum-
huriyet’in ilân›ndan sonra 1929’da kal-
d›r›labildi.
Renda, Mustafa Abdülhalik
1881 Yanya
1 Ekim 1957 ‹stanbul
‹kinci TBMM Çank›r› milletvekili.
Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten (1903)
sonra çeflitli yerlerde kaymakaml›k, mu-
702
Refet Pafla (Bele)
‹zmir’in iflgal edilece¤i konusunda May›s›n on üçünden beri aç›ktan
belirtiler görmüfl olan ‹zmir’deki baz› genç vatanseverler, ay›n
14/15’inci gecesi, kendi aralar›nda bu ac›kl› durumla ilgili görüflmeler
yapm›fllar; bir oldu-bittiye geldi¤ine flüphe kalmayan Yunan iflgalinin
ilhakla sonuçlanmas›na engel olma karar›nda birleflerek Redd-i ‹lhak
ilkesini ortaya atm›fllard›r. Ayn› gece, bu ilkenin yayg›nlaflt›r›lmas›n›
sa¤lamak üzere ‹zmir’de Yahudi Maflatl›¤›na toplanabilen halk tara-
f›ndan bir gösteri toplant›s› yap›lm›flsa da, ertesi gün sabahleyin Yu-
nan askerlerinin r›ht›mda görülmesiyle, bu teflebbüsten beklendi¤i
ölçüde sonuç al›namam›flt›r.
(.........)
Efeler taraf›ndan idare edilen Ayd›n cephesindeki kuvvetlere bir ko-
mutan gönderme konusu düflünülmeye baflland›. ‹flgal alt›ndaki yer-
lerde gizli millî teflkilât kurulmas› için 14 Ekim’de Ali Fuat Pafla’ya ve
Afyonkarahisar’daki 23’üncü Tümen Komutan› Ömer Lütfü Bey’e ya-
z›ld›. Bununla birlikte, bu tarihlerde, daha baz› yerlerden amac›n iyi-
ce anlafl›lamad›¤› görülüyordu. Örnek olarak, Redd-i ‹lhak Cemiyetle-
ri’nin kendi adlar›na tebli¤ler yay›mlad›klar› oluyordu. 10 Ekim 1919
tarihinde Redd-i ‹lhak Cemiyeti Baflkan›’n›n imzas› ile gönderilen bir
yaz›da, 20 Ekim’de büyük bir kongrenin toplanaca¤›, bu kongreye iki
temsilci gönderilmesi illerden isteniyor ve birtak›m tedbirler al›nma-
s› bildiriliyordu.
Nutuk : s.2, 165.
Mustafa Abdülhalik Renda (ortada, gözlüklü), ‹smet ‹nönü ve Hasan Âli Yücel’le (sa¤da)
birlikte, Ankara Devlet Konservatuvar›’n›n ilk mezuniyet töreninde.
REDD-‹ ‹LHAK CEM‹YET‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
