y›ldan uzun bir süre Suriye’yi yönettik-
ten sonra, ‹ngiltere’nin dolays›z müda-
halesi üzerine M›s›r’a dönmek duru-
munda kald› (1840) ve bu dönemde Sü-
veyfl Kanal›’n›n aç›lmas›yla birlikte ti-
caret yollar› de¤iflti. II.Abdülhamid dö-
neminde (1876-1909) Müslümanlarla
Hristiyanlar aras›nda kanl› çat›flmalar
oldu; Frans›zlar bölgeye asker ç›karta-
rak müdahalede bulundu. 1908’de
II.Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra Arap
ulusçuluk hareketinde belirgin bir yük-
selifl görüldü; Kahire, ‹stanbul ve Pa-
ris’te oldu¤u gibi, Suriye’de de aç›k ve
gizli siyasî partiler kuruldu. ‹stekleri ara-
s›nda öncelikle Osmanl› Devleti içinde
yer almakla birlikte yerel özerklik veril-
mesiydi; bu istek giderek ba¤›ms›zl›¤›n
kazan›lmas› ve bir Suriye ya da Arap
devletinin kurulmas›na dönüfltü. I.Dün-
ya Savafl› s›ras›nda Cemal Pafla’n›n yö-
netimine verildi ve Osmanl› ordular›n›n
askerî bir üssü durumuna getirildi. Al-
man Genelkurmay›n›n komutas›nda
1915’te Kanal Harekât›’n› bafllatarak
Süveyfl Kanal›’na sald›r›ya geçen Os-
manl› ordusu, 1916’dan bafllayarak ‹n-
giliz-Frans›z karfl› sald›r›s› üzerine geri
çekilmek durumunda kald›. 1917 sonla-
r›nda Kudüs’ü iflgal eden Allenby ko-
mutas›ndaki ‹ngiliz birlikleri, Kas›m
1918’de Suriye’nin di¤er bölgelerini de
denetimlerine ald›lar. Bu durumu yaln›z
Hristiyan ve Yahudiler de¤il, Arap ulus-
çusu kimi örgütler de olumlu karfl›lad›.
I.Dünya Savafl› sonunda Allenby, fiam
ve çevresinin yönetimini fierif Hüse-
yin’in o¤lu Faysal baflkanl›¤›nda bir
Arap Komitesi’ne devretti. Frans›zlar,
Beyrut merkez olmak üzere k›y› kesimi-
ni; ‹ngilizler ise, Filistin’i denetimleri al-
t›na ald›lar. 1920 Mart›’nda fiam’da top-
lanan bir Suriyeliler Kongresi, Faysal’›,
Filistin de içinde olmak üzere Suriye
kral› ilân ettiler; ancak Nisan’da Mütte-
fikler’in San Remo Konferans›’nda, ye-
ni bir manda sistemi gündeme getirile-
rek, Suriye’nin Frans›z mandas›na veril-
mesi kabul edildi. Bu ba¤lamda Haziran
1920’de Fransa, Suriye’ye manda yöne-
timini kabul etmesi için bir ültimatom
verdi ve ard›ndan Frans›z birlikleri ülke-
yi iflgal ederek Temmuz 1920’de Kral
Faysal’› sürgüne gönderdi. Daha sonra
Milletler Cemiyetince de al›nan karar
uyar›nca Suriye ve Lübnan üzerinde
Frans›z; Filistin ve Bat› fieria’da ‹ngiliz
manda yönetimleri kuruldu. Bu arada
A¤ustos 1920’de yap›lan bir aç›klamay-
la Beyrut, Trablus ve savafl öncesi kimi
özerk yönetim bölgeleri de içinde Lüb-
nan’›n ayr› bir devlet oldu¤u ilân edildi.
Kuzeybat›daki Türk az›nl›¤› destekle-
mek için önce Halep’e, sonra da Suri-
ye’ye ba¤›ml› olan ‹skenderun sanca¤›-
na, s›n›rl› bir özerklik tan›nd› (1922-
1923). Frans›z manda yönetimi döne-
minde ilk ayaklanma, 1925’te patlak
verdi. Ayaklanmac›lar, Kas›m 1925’te
fiam’a girdiler. Bunun üzerine Frans›z
uçaklar› iki gün süreyle fiam’› bombala-
d›. Ayaklanma 1927’ye dek sürdü. Bu
arada 1925 sonlar›ndan bafllayarak
Frans›z manda yönetimi, yerel siyasî ön-
derlerle uzlaflma siyasetine yöneldi. Bu
çerçevede 1928’de Kurucu Meclis için
seçime gidildi. Seçimleri kazanan ulus-
çular, yeni hükûmette de yer ald›lar. Bu
arada Fransa’n›n, nüfusunun ço¤unlu-
¤unu Türklerin oluflturdu¤u ‹skende-
run’un (Hatay), Türkiye’nin istemi do¤-
rultusunda 1937’de özerk statüde bir il
durumuna gelmesini ve 1939’da Türki-
ye’ye kat›lmas›n› kabul etmesi, Suriyeli-
lerin büyük tepkisine yol açt›¤›ndan
Temmuz 1939’da cumhurbaflkan› ve
hükûmet istifa etti. 1946’da BMGüven-
lik Konseyi’nin ald›¤› karar sonras› ‹n-
giliz ve Frans›z güçlerinin bölgeden çe-
kilmesi üzerine ba¤›ms›zl›¤a kavufltu.
Suriye-Filistin Cephesi
Halep’te kurulan ve fiam kentinin düfl-
mesiyle sonuçlanan cephe. 1917 baflla-
r›nda Ba¤dat’› geri almak amac›yla
oluflturulan bu cephede, ordunun ihti-
yaçlar› için Almanlardan yard›m sa¤la-
narak Alt›nc› ve Mustafa Kemal’in ko-
muta etti¤i Yedinci
Y›ld›r›m Ordular› Gru
mutanl›¤›na Alman Ge
getirildi. 1918’de Falk
General Liman von
Dördüncü ve Sekizinc
ba dahil edildi. 460.0
kuvvetlerinin 19 Eylü
t›klar› taarruz Filistin’
y›nca ‹ngilizler Suriye
Ekim 1918’de fiam dü
ne Y›ld›r›m Ordular›
lep’te savunma düzen
Mustafa Kemal Pafla’
na’ya gidince Mustafa
yandan ‹ngilizlerle, di
lâhl› Arap çeteleriyle
zorunda kald›. 25-26 E
lep’in kuzeyinde bir sa
rak ‹ngilizleri durdurm
tafa Kemal, 31 Ekim
Mütarekesi’nin imzal
gün sonra Y›ld›r›m Or
mutanl›¤›’na atand›.
Suruç
Mondros Mütarekesi s›
rin ve Frans›zlar›n iflg
neydo¤u Anadolu’da
ba¤l› ilçe. 1517’de Os
kat›ld›. 19.yüzy›l sonla
yetinin Urfa sanca¤›n
olarak yönetiliyordu.
kesi’nin imzalanmas›
1918) sonra ‹ngilizleri
Frans›zlar›n iflgaline u
1920’de iflgalden kurtu
yap›ld› ve 1924’te kuru
ne ba¤land›.
Y›ld›r›m Ordular› Komutan› Mustafa Kemal
Atatürk
Hicaz’da Kâbe’yi korumakla görevli Medine Alay›’n›n devir-teslim töreninden
Türk askeri, Suriye-Filistin Cephesi’nde düflman mevzilerine karfl›.
