773
fiapka Devrimi
Cumhuriyet’in ilân› sonras›, kalpak ve
serpuflun giyilmesinin yasaklan›p kamu
görevlileri için flapka giyme zorunlulu-
¤unu getiren, ça¤dafllaflma yolunda ger-
çeklefltirilen at›l›mlardan biri. Cumhuri-
yet’in ilân›ndan (1923) sonra Mustafa
Kemal’in, Osmanl› döneminin simgele-
rini ortadan kald›rmaya, dinî kökenli gi-
yim farkl›l›klar›n›n yurttafllar aras›nda
ayr›m yaratmas›n› önlemeye ve ça¤dafl
bir toplum oluflturmaya yönelik ad›mla-
r›n›n ilki, fiapka Devrimi oldu. Fakat,
Hristiyanlar›n simgesi kabul edilen flap-
kan›n halka benimsetilmesi kolay olma-
d›. Mustafa Kemal, A¤ustos 1925’te
Kastamonu’ya yapt›¤› gezide, flapkay›
tan›t›p k›yafeti bir uygarl›k, bir ça¤dafl-
l›k ve topluma millî bir kimlik kazand›r-
ma konusu olarak ele ald›¤›n› bir konufl-
mayla halka anlatmaya çal›flt›. Mustafa
Kemal’in Ankara’ya dönmesinden son-
ra ç›kar›lan bir hükûmet karar›yla bütün
memurlara flapka giyme zorunlulu¤u
getirildi. 25 Kas›m 1925’te 671 say›l›
“fiapka ‹ktisas› Hakk›nda Kanun” kabul
edildi. Bu yasa ile TBMM üyelerinin,
memur ve müstahdemlerin flapka giy-
meleri zorunlu oldu; flapka d›fl›nda bafl-
l›k giyilmesi yasakland›. Yasa, “Türkiye
halk›n›n umumî serpuflu flapkad›r” hük-
münü getiriyor ve hükûmeti, buna ayk›-
r› uygulamalar› yasaklamaya yetkili k›l›-
yordu. fiapka Kanunu, ülkede yer yer di-
reniflle karfl›laflt›. Yasa, TBMM’de ka-
bul edildi¤i gün Erzurum ve daha sonra
Rize, Sivas, Marafl, Giresun, K›rflehir,
Kayseri, Tokat, Amasya, Samsun, Trab-
zon ve Gümüflhane’de protesto gösteri-
leri yap›ld›. Bu eylemlere kat›lanlar irti-
ca yanl›s› olarak ‹stiklâl Mahkemelerin-
de yarg›land›lar. 1939’da Türk Ceza
Kanunu’nun 526. maddesiyle, flapkadan
baflka bafll›k giymeyi al›flkanl›k hâline
getirmenin cezas› üç aya kadar hapis
olarak belirlendi. 1961 ve 1982 Anaya-
salar› da di¤er devrim yasalar› gibi 671
say›l› yasan›n da Anasaya’ya ayk›r›l›¤›-
n›n ileri sürülemeyece¤ini hükme ba¤la-
d›. fiapka Devrimi, gerçekte bir bafll›k
taklidi olmay›p, fikir ve düflünce devri-
minin bir sembolü olarak kabul edildi.
fiark Cephesi
bk.
Do¤u Cephesi (fiark Cephesi)
fiark ‹stiklâl Mahkemesi
fieyh Said Ayaklanmas› s›ras›nda isyan
bölgesi Diyarbak›r’da kurulan ‹stiklâl
Mahkemesi. 13 fiubat 1925’te patlak
veren fieyh Said ‹syan› s›ras›nda hükû-
met, zorunlu olarak Takrir-i Sükûn Ka-
nunu’nu ç›kararak (4 Mart 1925) ayn›
gün biri Ankara’da, di¤eri ayaklanma
bölgesinde olmak üzere iki ‹stiklâl
Mahkemesi kurulmas›na karar verdi; 7
Mart 1925’te yap›lan seçimler sonucu
mahkeme üyeleri belirlenip Diyarba-
k›r’a gönderildi. fiark ‹stiklâl Mahke-
mesi ad› verilen, Denizli Milletvekili
Mazhar Müfit (Kansu) baflkanl›¤›ndaki
mahkeme heyetinde savc›l›¤a Karesi
milletvekili Süreyya Bey (Örgeevren);
asil üyeli¤e Urfa milletvekili Ali Saip
fiark ‹stiklâl Mahkemesi
Efendiler, milletimizin bafl›na giymekte oldu¤u, cahillik, gaflet, taassup, yenilik ve
medeniyet düflmanl›¤›n›n belirgin iflareti gibi görünen fesi atarak, onun yerine
bütün medenî dünyaca bafll›k olarak kullan›lan flapkay› giymek ve böylece, Türk
milletinin medenî toplumlardan zihniyet bak›m›ndan da hiçbir ayr›l›¤› bulun-
mad›¤›n› göstermek kaç›n›lmaz oluyordu. Bunu, Takrir-i Sükûn Kanunu yürürlükte
iken yapt›k.
Nutuk : s.605.
Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra ça¤dafl bir toplum oluflturmaya yönelik ad›mlardan ilki, fiapka
Devrimi’dir. (Ayval›k, 15 Haziran 1925).
Mazhar Müfit Bey (Kansu) baflkanl›¤›nda Diyarbak›r’da kurulan fiark ‹stiklâl Mahkemesi
üyeleri, duruflma s›ras›nda.
Mustafa Kemal, flapkay› tan›tmak amac›yla gitti¤i Kastamonu’da ziyaret etti¤i askerî garni-
zonda, Fuat Bulca (solda), Nuri Conker (sa¤da) ve subaylarla birlikte (30 A¤ustos 1925).
fiAPKA KANUNU
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
