775
fierafettin Efendi
?
1920, ?
Kurtulufl Savafl› karfl›t› Kuvâ-yi ‹nziba-
tiye Ordusu subaylar›ndan. Düzce
Ayaklanmas›’n› düzenleyenler aras›nda
yer ald›¤›ndan ‹stiklâl Mahkemesince
yarg›lan›p ölüm cezas›na çarpt›r›ld›.
fieref Bey
bk.
Aykut, fieref
fierefli, Mahmud Murad
1872 ‹stanbul
2 Mart 1945 ‹stanbul
‹kinci TBMM Antalya milletvekili. Hu-
kuk Mektebi’ni bitirdikten sonra aile
mesle¤i olan ticaretle u¤raflt›. ‹stanbul
Ticaret Odas›, ‹stanbul Vilâyet Meclisi
ve Belediye Meclisi üyeliklerinde bu-
lundu. ‹kinci TBMM’ye Antalya’dan
milletvekili seçildi (1923). Milletvekilli-
¤inin sona ermesi üzerine yeniden tica-
rete at›ld›.
fieria Savafl›
Osmanl›larla ‹ngilizler aras›nda Filis-
tin’in fieria Nehri do¤usunda yap›lan sa-
vafl. 26 Mart 1918’de yap›lan ve befl gün
süren savaflta Osmanl› ordusu, çeflitli
zorluklara ra¤men ‹ngiliz hücumlar›n›
zaman zaman durdurduysa da baflar›l›
olamad›.
fieriat Mahkemelerinin
Kald›r›lmas›
Cumhuriyet döneminde hukuk alan›nda
gerçeklefltirilen devrimlerden biri (4
Ekim 1926). Kurtulufl Savafl› sonras›
devleti kuran ve yönetenler, bu devletin
her alanda ça¤dafl bir yap›ya ulaflmas›n›
amaç edindiler; bunun için de öncelikle,
hukuk düzeninde mevcut kurumlar› lâik
bir yap›ya kavuflturmak gerekiyordu. Bu
amaçla haz›rlanan Türk Medenî Kanu-
nu’nun kabulü ve yürürlü¤e girmesiyle
birlikte Osmanl› döneminin fleriat hü-
kümlerini uygulayan fieriat Mahkeme-
leri kald›r›ld› (4 Ekim 1926).
fierif Bey
bk.
Mehmed fierif Bey
fierif Pafla (Bofl Herif)
1865 ‹stanbul
1944 Kahire
Mütarekeden sonra Paris’te Kürt davas›-
n› savunan Osmanl› devlet adam›. Gala-
tasaray Lisesi ve Paris’te Harp Oku-
lu’nu bitirdikten sonra Brüksel Büyü-
kelçili¤i, Paris’te askerî ataflelik yapt›.
Elçili¤i döneminde Jön Türkleri destek-
ledi. II.Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra
Londra Büyükelçili¤ine atanma iste¤i
kabul edilmeyince ‹ttihat ve Terak-
ki’den istifa ederek (1909) muhalefete
geçti. Gitti¤i Paris’te Islâhat-› Esasiye-i
Osmaniye F›rkas›’n› kurdu; ‹ttihat ve
Terakki’yi elefltiren broflürler yay›mlad›.
Mahmut fievket Pafla suikast›ndan sonra
g›yab›nda idama mahkûm edildi (1913).
Sorunlar yaratarak ‹ttihat ve Terakki ile
Fransa’n›n aras›n› açmaya çal›flt›. Paris
Bar›fl Konferans›’nda Türkiye’nin hak-
lar›n› korumak amac›yla Cenevre’de ya-
p›lan toplant›lara kat›ld›ysa da daha son-
ra Türkiye’nin haklar›n› savunmaktan
vazgeçip Kürt davas›n›n savunuculu¤u-
nu yapt›; Wilson’a Kürt isteklerini sun-
du. Yak›fl›kl› oluflu dolay›s›yla kendisi-
ne tak›lan Frans›zca “Beau fierif” (Gü-
zel fierif) ad›, karfl›tlar› taraf›ndan “Bofl
Herif”e çevrildi. Süleyman Nazif, fierif
Pafla’y› hicvetmek amac›yla “Bofl He-
rif” adl› bir risale yazd›.
fievket Bey
1876 Serfiçe/Yunanistan
10 Eylül 1920 Ankara
Birinci TBMM Burdur milletvekili. ‹s-
tanbul Hukuk Mektebi’ni bitirdikten
(1903) sonra çeflitli yerlerde savc›l›k,
fievket Bey
(...) 1924 y›l› Mart›’n›n birinci günü Meclis’in taraf›mdan aç›lmas›
gerekiyordu.
23 fiubat 1924 günü Ankara’ya dönmüfltük. Burada da gereken kim-
selere karar›m› bildirdim. Meclis’te bütçe görüflmeleri yap›l›yordu.
Hanedan’›n ödene¤i ile fier’iyye ve Evkaf Vekâletleri’nin (Diyanet ve
Evkaf Bakanl›¤›) bütçeleri üzerinde durulmak gerekiyordu. Arkadafl-
lar›m›z bu maksada göre görüflme ve tenkitlere bafllad›lar. Görüflme
ve tart›flmalar devam ettirildi. 1 Mart günü, Büyük Millet Meclisi’nin
beflinci çal›flma y›l› dolay›s›yla verdi¤im nutukta, flu üç noktay› özel-
likle belirttim:
“1- Millet, Cumhuriyet’in bugün ve gelecekte bütün sald›r›lardan
kesin ve ebedî olarak korunmas›n› istemektedir. Milletin iste¤i,
Cumhuriyet’in denenmifl ve olumlu sonuçlar› görülmüfl olan
bütün esaslara bir an önce ve tam olarak dayand›r›lmas› fleklin-
de ifade edilebilir.
2- Millet kamuoyunda tespit edilen e¤itim ve ö¤retimin birlefltiril-
mesi ilkesinin bir an önce uygulanmas›n› gerekli görüyoruz.
3- Müslümanl›¤›n, yüzy›llardan beri yap›lageldi¤i üzere bir siyaset
vas›tas› olarak kullan›lmaktan kurtar›lmas›n›n ve yüceltilmesinin
flart oldu¤u gerçe¤ini de görmüfl bulunuyoruz.”
2 Mart günü Parti Grubu toplant›ya ça¤r›ld›. ‹flaret etti¤im bu üç
konu ortaya at›ld› ve görüflüldü. ‹lkeler üzerinde anlaflmaya var›ld›.
3 Mart günü, Meclis’in birinci oturumunda, Baflkanl›¤a gelen evrak
aras›nda flu önergeler okundu:
1- fieyh Saffet Efendi ile elli arkadafl›n›n, Hilâfet’in kald›r›lmas› ve
Osmanl› Hanedan›’n›n Türkiye d›fl›na ç›kar›lmas› ile ilgili kanun
teklifi.
2- Siirt Milletvekili Halil Hulki Efendi ve elli arkadafl›n›n fier’iyye ve
Evkaf Vekâleti ile Erkan-› Harbiye Vekâleti’nin kald›r›lmas› ile il-
gili kanun teklifi.
3- Manisa Milletvekili Vâs›f Bey ve elli arkadafl›n›n, e¤itim ve ö¤-
retimin birlefltirilmesi ile ilgili önergeleri.
Baflkanl›k kürsüsünde oturan Fethi Bey: “Efendim, birçok imzalarla
gelen bu kanun tekliflerinin hemen görüflülmesi ile ilgili önergeler
vard›r. Yüksek oyunuza sunaca¤›m” dedi ve bu tekliflerin ilgili
komisyonlara gitmeden hemen görüflülmesini oya koyarak, kabul
edildi¤ini bildirdi.
‹lk itiraz, Kastamonu Milletvekili Halit Bey’den geldi. Görüflmeler
s›ras›nda Halit Bey’e bir iki kifli daha kat›ld›. Tekliflerin lehinde uzun
konuflmalar yapan birçok de¤erli konuflmac› kürsüye ç›kt›. Önerge
sahipleri d›fl›nda, rahmetli Seyyit Bey’in ve ‹smet Pafla’n›n ilmî ve
inand›r›c› konuflmalar› her zaman için okunmaya de¤er. Bu konuda
yap›lan görüflme ve tart›flmalar befl saat kadar sürdü. Saat 18.45’te
görüflmeler bitti¤i zaman, Türkiye Büyük Millet Meclisi, 429, 430 ve
431’inci kanunlar›n› ç›karm›fl bulunuyordu.
Bu kanunlara göre “Türkiye Cumhuriyeti’nde millet iflleriyle ilgili
kanunlar› yapma ve yürütme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi ile
onun kurdu¤u hükûmete verildi”; “fier’iyye ve Evkaf Vekâleti kald›r›l-
m›fl” oldu.
Nutuk : s.573.
fierif Pafla
fievket Bey
fiER’‹YYE VE EVKAF VEKÂLET‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
