‹stanbul
milletvekili
seçilerek
TBMM’ye girdi (1946-1950). Bir süre
Recep Peker Hükûmeti’nde Millî Sa-
vunma Bakan› olarak görev yapt› (1946-
1947). ‹stanbul Edirnekap›’daki mezar›,
1988’de Ankara’daki Devlet Mezarl›-
¤›’na nakledildi.
Toynbee, Arnold
14 Nisan 1889 Londra
22 Ekim 1975 York, North Yorkshire
Kurtulufl Savafl› döneminde Manchester
Guardian gazetesi muhabiri olarak Tür-
kiye’de bulunan ve bu deneyimin biriki-
miyle Yunanistan ve Türkiye iliflkileri
üzerine eserler kaleme alan ‹ngiliz tarih-
çi. Oxford Üniversitesi’nde Antikça¤
dersleri verdi. Bir süre D›fliflleri Bakan-
l›¤›nda çal›flt›. Manchester Guardian
muhabiri olarak Kurtulufl Savafl› s›ras›n-
da Anadolu’ya gelip bir süre kald›
(1921-1922). Hilâl-i Ahmer (K›z›lay)
ekibiyle Marmara Bölgesi’ni gezip Yu-
nan iflgal vahfletini tespit etti. Savafl son-
ras›, Türkiye’deki deneyimlerinden de
yararlanarak “Yunanistan ve Türkiye’de
Bat› Sorunu” (The Western Question in
Greece and Turkey, 1922) adl› kitab›n›
yay›mlad›. Londra Üniversitesi’nde Bi-
zans ve Ça¤dafl Yunan Tarihi araflt›rma-
lar› profesörü olarak çal›flt›. Tarih felse-
fesine yönelerek çevrimsel bir evrim ku-
ram› ileri sürdü. Helen tarihini model
alarak, uygarl›klar›n do¤ufl ve bat›fl›n›
aç›klamaya yönelik çal›flmalar yapt›. Bu
çal›flmalar›, uygarl›klar›n yükseliflinde
dinin önemini abart›l› flekilde öne ç›kar-
d›¤› gerekçesiyle elefltirildiyse de tüm
kitaplar› ilgiyle okundu.
Bafll›ca eserle-
ri:
Türkiye, Bir Devletin Yeniden Do¤u-
flu
(1926),
Tarih ‹ncelemesi
(Study of
History, 1934-1961, 12 c.),
Medeniyet
Yarg›lan›yor
(1948),
Dünya ve Garp
(The World and the West, 1953),
Savafl
ve Uygarl›k
(1997),
1920’lerde Türki-
ye’de Hilâfetin ‹lgas›
(2000),
Osmanl›
ve Dünyas›
(Derleme, 2000).
Toz Duman ‹çinde
Talip Apayd›n’›n, Millî Mücadele’ye
destek amac›yla kurulan yöresel Kuvâ-
yi Milliye güçlerinin oluflumu s›ras›nda
yaflanan güçlükleri anlatt›¤› roman›
(1974).
Roman›n özeti flöyledir: «Çanakkale Sa-
vafl›’nda yaralanan Molla Mahmut, bir
süre hastanede yatt›ktan sonra iyileflmifl,
silâh b›rak›flmas›ndan sonra terhis olup
köyüne, Tac›m’a dönmüfltür. Tedirgin
ve s›k›nt›l› günler yaflamaktad›r. Tedir-
ginli¤i hem ülkenin içinde bulundu¤u
durumdan, hem de köydeki padiflah
yanl›s› ‹mam Ziver ve a¤alar›n tutumun-
dan kaynaklan›r. Bunlar padiflah buyru-
¤unu dinlemeden vatan› kurtarmak için
düflmanlara karfl› koymaya çal›flanlar›
sürekli suçlarlar. Bu yüzden onlarla ça-
t›flma içindedir. Bir fleyler yapman›n ge-
rekli oldu¤una inan›r. Köylünün duru-
mu da iyi de¤ildir. Kazand›klar›n› a¤ala-
ra, vergicilere, aflarc›lara verirler. ‹z-
mir’in iflgal edildi¤i, düflman›n içlere
do¤ru yay›ld›¤›, düflman› durdurmak
için kimi yerlerde çeteler oluflturuldu¤u
haberleri köyde duyulur. Köy eflraf›n-
dan ‹brahim Bey’le Molla Mahmut,
köydeki güvenilir kiflilerden Tac›m çe-
tesini kurarlar. ‹brahim Bey çetebafl›,
Molla Mahmut da yard›mc›s› olur. Çete-
ye kat›lanlara at, silâh, mermi gereklidir.
Bunu sa¤lamak için yörenin en zalim ve
en varl›kl› a¤as› Hac› Nuri’nin evine
bask›n düzenlerler. Hac› Nuri’yi ba¤la-
y›p korkutarak alt›nlar›n› al›rlar. Bask›n,
amac›na ulaflm›flt›r. Ald›klar› alt›nlar›n
bir bölümü, çete üyelerinin gereksinim-
leri için harcan›r; bir bölümünü Molla
Mahmut, ileride çeteye gerekebilir diye
saklar. Alt›nlar›n ço¤unu ise, Kuvâ-yi
Milliyecilere göndermek amac›yla ‹bra-
him Bey alm›flt›r. Hac› Nuri’nin evine
yap›lan bask›n, yörede büyük yank›
uyand›rm›flt›r. Özellikle ‹mam Ziver ve
çevresindekiler korkuya kap›l›rlar. Daha
sonra Tac›m çetesi, di¤er çetelerle birle-
flerek Alaflehir bask›n›na kat›l›r; Yunan
cephaneli¤ini havaya uçururlar. Onlar
bu eylemi sürdürürken Hac› Nuri’nin
o¤lu, Tac›m köyünü basar. Molla Mah-
mut’un evini atefle verir. Alaflehir bask›-
n›nda Molla Mahmut kolundan hafifçe
808
Toynbee, Arnold
Cemil Cahit Toydemir, Sivas Kongresi günlerinde Mustafa Kemal’le birlikte.
Arnold Toynbee
