okudu. 1917’de gazetecili¤e bafllad›. ‹s-
tanbul’un ‹ngilizler taraf›ndan iflgali
sonras› Anadolu’ya geçerek Ulusal Kur-
tulufl Savafl›’na kat›ld›. Türkiye Büyük
Millet Meclisi’nde çal›flt› ve Hâkimiyet-
i Milliye gazetesinde yaz› iflleri müdür-
lü¤ü ve baflyazarl›k yapt› (1920); cephe-
de görev ald›. 1922’de yeniden gazeteci-
li¤e döndü. Cumhuriyet’in ilân›ndan
sonra çeflitli gazetelerde f›kra yazarl›¤›,
baflyazarl›k yapt›; gazete ç›kard›. Son
olarak Yeni ‹stanbul gazetesinde f›kra
yazar› olarak çal›flt›. Tefrika edildi¤i y›l-
larda büyük ilgi gören “Kara Davut” ad-
l› tarihî roman›yla tan›nd› ve birçok tari-
hî roman yazd›ysa da ço¤u yay›mlan-
mad›.
Bafll›ca eserleri:
Kara Davut
(1928),
Deli Deryal›
(1928),
Kolkola
(1944),
Kara Da¤lar
(1945).
Tepeyran, Ebubekir Hâz›m
1864 Ni¤de
5 Haziran 1947 ‹stanbul
Bursa Valili¤i ve Dahiliye Nâz›rl›¤› s›-
ras›nda Kuvâ-yi Milliye’yi destekledi¤i
gerekçesiyle ‹stanbul Hükûmetince ce-
zaland›r›lan siyaset adam› ve yazar.
Ni¤de Rüfltiyesi’ni bitirdikten sonra
Arapça, Farsça ve Frans›zca ö¤rendi.
Tahrir-i Emlâk Kalemi kâtipli¤ine atan-
d›. 1903’te fiûra-y› Devlet üyesi oldu.
Mondros Mütarekesi’nden (1918) sonra
‹stanbul hükûmetlerinde Dahiliye Nâz›-
r› olarak görev ald›. Bursa valisiyken
Kurtulufl Savafl›’na destek verdi¤i ge-
rekçesiyle idama mahkûm edildiyse de
(1920) cezas› hafifletilerek küre¤e çev-
rildi. Hapisten ç›kt›ktan sonra Anka-
ra’ya geçti (1921). Ankara Hükûme-
ti’nin Sivas ve Trabzon valisi olarak gö-
rev yapt›. 1923’te ‹kinci TBMM’ye
Ni¤de’den milletvekili seçildi. Daha
sonra 1939-1946 aras› Ni¤de milletveki-
li olarak yeniden parlamentoya girdi.
Edebiyata öykü yazarak bafllad›.
1910’da, Türk edebiyat›nda köy gerçek-
lerini ele alan ilk roman örne¤i say›lan
“Küçük Pafla”y› yay›mlad›. Di¤er eser-
leri aras›nda, kendi yaflam›n› anlatt›¤›
“Zalimane Bir ‹dam Hükmü” (1946),
“Belgelerle Kurtulufl Savafl› An›lar›”
(1982) “Hat›ralar” (1998) say›labilir.
Yazar Oktay Akbal’›n büyükbabas›d›r.
Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas›
Cumhuriyet döneminde Ankara’da ku-
rulan ikinci siyasî parti (17 Kas›m
1924). Cumhuriyet’in ilân› ve ard›ndan,
baflta Hilâfetin Kald›r›lmas› ve yap›lan
kimi köklü de¤iflikliklerden sonra
TBMM’de oluflan ‹kinci Grup ve Mü-
dafaa-i Hukukçular ad›yla birleflen kimi
gruplar; eski ‹ttihatç›lardan Cavit Bey
çevresiyle de iliflki kurarak; Cumhuri-
yet Halk F›rkas›’n›n Meclis’teki etkisi,
ekonomik durumun gidifli, Musul an-
laflmazl›¤›n›n büyümesi gibi konularda
muhalefet etmeye bafllad›lar. ‹stanbul
bas›n› da Cumhuriyet Halk F›rkas›’n›n
parçalanaca¤›n› ve hükûmetin düflece-
¤ini yazarak muhalefeti destekledi. Bu
arada Cumhuriyet Halk F›rkas›’ndan
ayr›lan milletvekilleri Ali Fuad (Cebe-
soy), Besim (Atalay), Sabit (Sa¤›ro¤lu)
ve Muhtar Bey taraf›ndan, dönemin ilk
muhalif partisi kuruldu. Partinin bafl-
kanl›¤›n› Kâz›m Karabekir, ikinci bafl-
kanl›¤›n› Hüseyin Rauf (Orbay) ve Ad-
nan (Ad›var), Genel Sekreterli¤i’ni Ali
Fuad (Cebesoy) üstlendi. Siyasî ve eko-
nomik bak›mdan Cumhuriyet Halk F›r-
kas›’n›n sa¤›nda yer alan, temelde libe-
ral bir partiydi. Meclis’te toplam 29
milletvekili, partiye üye oldu. Kurulu-
flundan üç gün sonra, ‹smet Pafla’n›n s›-
k›yönetim önerisi Cumhuriyet Halk F›r-
kas› Meclis Grubunca reddedilince,
‹nönü istifa etti ve yeni hükûmet, daha
›l›ml› olan Fethi (Okyar) taraf›ndan ku-
ruldu. Muhalefetin elefltirileri ve fieyh
Said Ayaklanmas› nedeniyle y›pranan
hükûmetin yerine ‹smet Pafla yeni bir
hükûmet kurdu. ‹lk ifl olarak Takrir-
i Sükûn Kanunu’nu ç›kard›. fieyh
Said Ayaklanmas›’yla do¤rudan
iliflkilendirilen f›rkan›n baz› üye-
leri yarg›lan›p çeflitli cezalara
çarpt›r›ld› ve ‹stiklâl Mahkeme-
si’nin uyar›s›yla hükûmet taraf›n-
dan 3 Haziran 1925’te kapat›ld›;
milletvekili olan parti üyeleri
TBMM’de görevlerini sürdürdüler. ‹z-
mir Suikast› davas› s›ras›nda Kâz›m
Karabekir, Ali Fuad (Cebesoy), Refet
(Bele), Rauf (Orbay) ve Adnan (Ad›-
var) yeniden yarg›land›; paflalar aklan-
d›ysa da k›sa süre sonra emekli edilip
orduyla iliflkileri kesildi. Rauf Orbay da
dahil kimi Terakkiperver Cumhuriyet
F›rkas› üyeleri, 10 y›la varan hapis ce-
zalar›na çarpt›r›ld›. Atatürk, Nutuk adl›
eserinde (1927), yeni parti kurma giri-
flimlerini “Paflalar Komplosu” olarak
niteleyerek ayr›nt›lar›yla yazd›.
798
Tepeyran, Ebubekir Hâz›m
Ebubekir Hâz›m Tepeyran
Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas› kurucular›n›n foto¤raflar›n› yay›mlayan Resimli Gaze-
te’nin birinci sayfas›. Soldan sa¤a, Refet Bele, Kâz›m Karabekir, Rauf Orbay ve Adnan Ad›var
(daire içinde).
Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas›’n›n mührü.
