801
Anadolu’ya silâh ve cephane sevk eden
MM Grubu’nun gizli merkezi olarak
kullan›ld›. Velid Ebüzziya, gazetede ya-
y›mlanan yaz›lar› nedeniyle 1922 ve
1925’te ‹stiklâl Mahkemesince yarg›-
land›. Takrir-i Sükûn Kanunu’yla 6
Mart 1925’te kapat›ld›; daha sonra izin
verildiyse de yay›m›n› sürdürmedi.
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
(Ö¤retimin Birlefltirilmesi Kanunu)
Cumhuriyet’in ilân› sonras› Türkiye
Cumhuriyeti’ndeki bütün ö¤retim ve
e¤itim kurumlar›n› lâik ve ulusal bir te-
mele ba¤layan yasa (3 Mart 1924). Tür-
kiye’de Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra
gerçeklefltirilen en önemli at›l›mlardan
biri de e¤itim ve ö¤retim alan›nda ger-
çekleflti. Osmanl› Devleti’nden devral›-
nan ikili (mektep ve medrese) e¤itim
sistemi bir süre korundu. Bu sistemde
mektep ve medreselerde farkl› e¤itim
uygulanmakta, farkl› bilgiler verilmek-
teydi. Bunun sonucu olarak, dünya gö-
rüflleri ve de¤er yarg›lar› birbirinden
farkl› kifliler yetiflmekte, bu da toplumda
kültür ikili¤ine ve çat›flmalara neden ol-
maktayd›. Türkiye Cumhuriyeti, millî,
demokratik ve lâik bir toplum olufltur-
may› amaç edinmiflti. Bu nedenle Os-
manl› Devleti’nden devral›nan e¤itim
sisteminin tasfiye edilip, yeni bir siste-
min kurulmas› gerekiyordu. Mustafa
Kemal, 1 Mart 1924’te TBMM’yi aç›fl
konuflmas›nda, Türkiye’de e¤itim ve
ö¤retimin tüm anlam›yla ulusal nitelikte
olaca¤›n› bildirerek çok yönlü (mektep-
medrese) e¤itimin getirdi¤i sak›ncalara
de¤indi. TBMM’nin 3 Mart 1924 tarihli
toplant›s›nda Manisa milletvekili Vas›f
Bey (Ç›nar) ve 57 arkadafl›n›n imzas›n›
tafl›yan bir önerge üzerine “Tevhid-i
Tedrisat Kanunu” (Ö¤retimin Birleflti-
rilmesi) kabul edildi. Kabul edilen yasa,
yedi maddeden olufluyordu. Birinci
maddesi Türkiye’deki bütün bilim ve
ö¤retim kurumlar›n›n Maarif Vekâle-
ti’ne ba¤land›¤›n›; ikinci maddesi
fier’iyye ve Evkaf Vekâleti ya da özel
vak›flarca yönetilen bütün medrese ve
okullar›n Maarif Vekâleti’ne devredildi-
¤ini hükme ba¤lad›. Dördüncü madde
ile Maarif Vekâleti’ne din uzmanlar› ye-
tifltirmek amac›yla ‹stanbul Dârülfünu-
nu’nda bir ‹lâhiyat Fakültesi kurma,
imaml›k ve hitabet gibi din hizmetleri-
nin görülmesini sa¤lamak için de ayr›
okullar açma görevi verildi. Ayr›ca, ya-
saya eklenen ek bir maddeyle ilkokul-
larda ö¤retimin Türkçe yap›lmas› zorun-
lulu¤u getirildi. Böylece okul-medrese
ikili¤i ortadan kald›r›larak medreseler
kapat›ld›. Tevhid-i Tedrisat Kanu-
nu’nun kabulünden sonra, yabanc› ve
az›nl›k okullar›n›n dinî ve siyasî amaçl›
e¤itimleri durduruldu. Bu yasayla e¤i-
tim ve ö¤retim tüm Türkiye Cumhuriye-
ti vatandafllar› için zorunlu k›l›nd›. Tev-
hid-i Tedrisat Kanunu 1961 ve 1982
Anayasalar›na al›narak korundu ve
1982 Anayasas›’n›n 130.maddesi ile va-
k›flara üniversite kurma olana¤› tan›nd›.
Tezemir, Abdullah
1871 Adapazar›
17 Kas›m 1940 Adapazar›
Birinci TBMM ‹zmit milletvekili. ‹lk ve
ortaö¤renimini Adapazar›’nda tamamla-
d›. ‹stanbul’da medrese ö¤renimi gördü.
Bir süre müderrislik yapt›. Millî Müca-
dele’ye kat›ld›. TBMM’ye ‹zmit millet-
vekili seçildi (1920). Milletvekilli¤i so-
na erince Adapazar›’na döndü; ticaretle
u¤raflt›.
Thorak, Josef
1889 Salzburg
1952 Viyana
A.Hanak taraf›ndan Ankara’da yap›m›-
na bafllanan ve onun ölümüyle yar›m ka-
lan Güven An›t›’n› tamamlayan heykel-
t›rafl. 1910’da girdi¤i Viyana Güzel Sa-
natlar Akademisi’ne dört y›l devam et-
tikten sonra Berlin’e gitti. 1920’de Man-
zels’in usta ö¤rencisi olarak Berlin Aka-
demisi’nde çal›flt›. Holzmeister’in tekli-
fiyle 1935’te A.Hanak’›n ölümü üzerine
yar›m kalan Ankara’daki Güven An›-
t›’n› tamamlamak üzere Türkiye’ye gel-
Thorak, Josef
Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra gerçeklefltirilen en önemli at›l›mlardan biri de e¤itim ve ö¤retim alan›nda yap›lan de¤iflikliklerdir.
Abdullah Tezemir
