YAK
656
YAK,
boynuzlugillerden, yük ve çekim hayvan› olarak kullan›-
lan memeli
(Bosgrunniens);
tibets›¤›r›. Orta Asya’da yük-
sek da¤ ve yaylalarda yaflar. Evcillefltirilmifltir. Omuz yüksekli¤i
140 cm., a¤›rl›¤› 750 kg. kadard›r. Bacaklar› k›sa, rengi karams›,
tüyleri s›rt›nda k›sa, yanlar›nda çok uzun ve dalgal›d›r. Gücün-
den baflka, sütünden, etinden ve yününden de yararlan›l›r. Ya-
ban›l olanlar›na (uzunlu¤u 325, omuz yüksekli¤i 190 cm.) yal-
n›zca Do¤u Tibet’te tek tük rastlan›r.
YAKUP,
Yahudi peygamberi. Peygamber ‹brahim’in torunu
ve ‹shak ile Rebeka’n›n o¤ludur. Kutsal Kitap’a göre Tanr› onun-
la güreflmifl ve yenemedi¤i için ona “‹srail” (Tanr› ile Güreflen)
lâkab›n› vermifltir. “‹srailo¤ullar›” (Beni ‹srail) ad› buradan gelir.
‹slâm inanc›na göre Yakup’un Ays ad›nda bir kardefli vard›.
Ays’›n fiam taraf›na gitmesi üzerine Yakup, Kenan ‹li’nde kald›.
Babas› ‹shak ölünce, onun yerine geçti ve peygamber oldu. Ku-
ran’›n çeflitli surelerinde ve özellikle Yusuf suresinde Yakup
Peygamber’den söz edilir. Yakup’un on iki o¤lu vard›. Bunlar›n
aras›nda en çok Yusuf’u severdi. Yusuf’u k›skanan kardeflleri
onu bir kuyuya att›lar. Sevgili o¤lunun kaybolmas›na çok üzülen
Yakup’un a¤lamaktan gözleri kör oldu. K›tl›k yüzünden zahire al-
mak için M›s›r’a giden o¤ullar› orada Yusuf’u buldular. Babas›-
n›n durumunu ö¤renen Yusuf, kardefllerine gömle¤ini vererek
babas›n›n gözlerine sürmelerini söyledi. Kardefllerinin Kenan
‹li’ne getirdi¤i Yusuf’un gömle¤ini gözlerine sürünce Yakup gör-
meye bafllad›. O¤ullar›yla birlikte M›s›r’a giden Yakup, Yusuf’a
kavufltu ve orada on y›l daha yaflad›.
→
YUSUF
YAKUT,
korindonun k›rm›z› renkte ve de¤erli tafl olarak kul-
lan›lan bir çeflidi. En cok Birmanya, Tayland ve Sri Lanka’da bu-
lunur. Elmastan daha de¤erlidir. Verneuil alev-ergitme yönte-
miyle yapay olarak da elde edilmifltir (1902). Yakut lazeri yap›-
m›nda kullan›l›r.
→
LAZER
YALITKAN,
elektrik ak›m›n›n geçifline çok yüksek direnç
gösteren madde, izolatör. Böyle maddeden yap›lm›fl ve bir ilet-
kenden geçen elektrik yükündeki kay›plar› önlemeye yarayan
araçlara da yal›tkan denir. Örne¤in bir kablonun d›fl bölümünü
oluflturan plastik katman, bir yal›tkand›r. Is›y› iyi iletmeyen mal-
zemeler de, bu amaçla kullan›ld›klar›nda “yal›tkan” olarak nitele-
nirler. Örne¤in poliüretan köpük bu bak›mdan iyi bir yal›tkand›r.
YALMAN, Ahmet Emin
(1888 Selânik-1972 Ankara),
yazar. Ortaö¤renimini Selânik Askerî Rüfltiyesi ve ‹stanbul’da Al-
man Mektebi’nde, yüksekö¤renimini Columbia Üniversitesi’nde
(ABD) tamamlad›. Sabah (1907), Yeni Gazete, Tanin (1910) ga-
zetelerinde muhabirlik, savafl muhabirli¤i, Vakit (1917), Vatan
(1922-1925) gazetelerinde baflyazarl›k yapt›. Terakkiperver
Cumhuriyet F›rkas›’n›n “irticay› körükleme” gerekçesiyle kapat›l-
d›¤› y›l gazetecilikten ayr›ld›. Daha sonra yeniden kurdu¤u Vatan
(1940-1961), Hür Vatan (1961-Kas›m 1962), Milliyet gazetele-
rinde yazd›. Bafll›ca yap›tlar›: “Gerçekleflen Rüya” (1938), “Ha-
valarda 50 bin Kilometre” (1943), “San Fransisko’da Neler Gör-
düm” (1954), “Nazili¤in ‹çyüzü” (1945), “Yak›n Tarihte Gördük-
lerim ve Geçirdiklerim” (1970).
YALOVA,
Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü’nde
kalan il ve ilin merkezi. Yüzölçümü 817 km
2
, nüfusu 162.190
(1997). Do¤uda Kocaeli, güneyde Bursa illeri, bat› ve kuzeyde
Marmara Denizi ile çevrilidir. Yalova, Haziran 1995’te il oldu.
Yalova flehrinin ‹.Ö. VIII. yy ortalar›ndan sonra Yunanistan’dan
gelen baz› topluluklarca kuruldu¤u san›lmaktad›r. Bilinen en es-
ki ad› Pitia’d›r. Yunan iflgali s›ras›nda büyük hasar gören yerlefl-
me, Cumhuriyet Dönemi’nin bafllar›nda küçük bir k›y› kasaba-
s›yd›. ‹lk Ça¤’dan beri yararlan›lan flifal› s›cak madensuyu kay-
naklar›nda baz› tesislerin kurulmas› flehrin gelifliminde önemli
rol oynad›. Kapl›ca turizmiyle canlanmaya bafllayan yerleflme,
1950’lerden sonra bir yaz turizmi merkezi olarak geliflti. Nüfu-
sun artmas›yla birlikte do¤uya ve güneye do¤ru genifllemeye
bafllad›. fiehir, günümüzde Karamürsel yolu do¤rultusunda ge-
nifllemeye devam etmektedir. fiehrin 1950’de yaln›zca 3.833
olan nüfusu, 1960’ta 11.318’e, 1975’te 27.289’a, 1985’te
53.857’ye, 1990’da 65.000, 1997’de 91.178’e ulaflt›. ‹l toprakla-
r›, ‹zmit Körfezi ile Gemlik Körfezi aras›nda Marmara Denizi’ne
do¤ru bir ç›k›nt› oluflturan Armutlu Yar›madas›’n›n kuzey kesi-
minde yer al›r. Akarsu vadileriyle parçalanm›fl olan bu toprakla-
r› Samanl› Da¤lar› engebelendirir. Bu da¤ dizisi üstünde yer
alan ve il merkezinin güneydo¤u kesiminde 897 m’ye ulaflan
Dumanl›tepe, ayn› zamanda ‹stanbul ilinin de en yüksek nokta-
s›d›r. ‹l, Marmara Bölgesi’ndeki tehlikeli fay hatt›n›n üzerine ku-
ruludur: A¤ustos 1999’daki depremde büyük kay›plar vermifltir.
‹l merkezinin kuzey kesiminde yer alan dere a¤›zlar› ile dar k›y›
fleridindeki küçük düzlükler bafll›ca tar›m alanlar›d›r. ‹l toprakla-
r›ndan kaynaklanan sular›n birleflmesiyle oluflan derelerin tümü
kuzeye yönelerek Marmara Denizi’ne dökülür. Bu akarsular›n
bafll›calar› Laledere, Karasu, Sar›su, Safran ve Sellimand›ra de-
releridir. Sellimand›ra Deresi üzerinde kurulan Gökçe Baraj›’n›n
ard›nda sular›n birikmesiyle yapay bir göl oluflmufltur. Samanl›
Da¤lar› do¤al bitki örtüsü aç›s›ndan oldukça zengindir. Yüksek
kesimlerde kestane, mefle ve kay›nlardan oluflan ormanlara, al-
çak kesimlerde de orman›n tahrip edilmesi sonucunda ortaya
ç›km›fl yalanc› maki topluluklar›na rastlan›r. Yalova ilinin ülke ve
bölge ulafl›m›nda önemli bir yeri vard›r. ‹stanbul’u Marmara
Bölgesi’nin güney kesimi ile Ege Bölgesi’ndeki önemli merkez-
lere ba¤layan karayolu il topraklar›ndan geçer. ‹l merkezi ve Ç›-
narc›k ile ‹stanbul’daki baz› iskeleler aras›nda vapur ifller; ayr›ca
Topçular iskelesiyle Dar›ca aras›nda arabal› vapur seferleri yap›-
l›r. Halk›n›n yar›dan fazlas› il merkezinde yaflayan Yalova yöre-
sinde ekonomi daha çok tar›m ve turizme dayan›r. Meyvecili¤in
il tar›m›nda önemli bir yeri vard›r. Ayr›ca bu¤day, yulaf ve m›s›r
yetifltirilir. seralarda yap›lan turfanda sebzecilik de önemli bir
u¤raflt›r. Yalova’n›n do¤u kesimindeki Laledere köyünde kurul-
mufl olan seralarda özellikle ‹stanbul pazar›na yönelik olarak çi-
çek yetifltirilir. ‹l s›n›rlar› içindeki Atatürk Tar›m ‹flletmesi’nde de
çiçek üretilir. S›¤›r yetifltiricili¤i ve ar›c›l›k ildeki bafll›ca hayvan-
c›l›k etkinli¤idir. Eskiden yap›lan küçük çapl› k›y› bal›kç›l›¤›, son
y›llarda Marmara Denizi’ndeki kirlenme yüzünden önemini yitir-
mifltir. ‹lde sanayi çok geliflmemifltir.
YAMUK,
iki kenar› birbirine paralel olan dörtgen. Paralel ke-
narlara “taban” öteki kenarlara “yanal kenar”, tabanlar aras›nda-
ki uzakl›¤a da “yükseklik” denir. Yamu¤un yanal kenarlar›n›n or-
