34
Pafla’n›n istifas› üzerine baflbakanl›¤a
21 Kas›m 1924’te liberal e¤ilimli Fethi
Bey (Okyar) getirildi. 1925 fiubat›nda
bafllayan fieyh Sait ‹syan›, Cumhuri-
yet’e karfl› ciddi bir tehdit niteli¤in-
deydi. Bu bak›mdan siyasi sonuçlar›
da önemli oldu. CHP içindeki Mustafa
Kemal Pafla’n›n da destekledi¤i sertlik
yanl›s› grup, hükûmeti suçluyordu.
Sonunda CHP grubunda güvensizlik
oyu alan Fethi Bey 2 Martta istifa etti.
Baflbakan atanan ‹smet Pafla, 4 Mart-
ta güvenoyu ald› ve ayn› gün Mec-
lis’ten hükûmete ola¤anüstü yetkiler
veren “Takrir-i Sükûn Kanunu”nu ge-
çirdi. Yine ayn› gün ayaklanma bölge-
sinde ve Ankara’da görev yapacak iki
“‹stiklal Mahkemesi” kuruldu. ‹syan
süratli bir askerî harekât sonucu Ni-
san 1925’te bast›r›ld›. Hükûmet 3 Ha-
ziran 1925’te isyanla ilgisi bulundu¤u
gerekçesiyle TCF’nin kapat›lmas›na
karar verdi. Haziran 1926’da ‹zmir’de
Mustafa Kemal Pafla’y› hedef alan bir
suikast giriflimi a盤a ç›kar›ld›. Sui-
kastç›lar› yarg›layan Ankara ‹stiklal
Mahkemesi soruflturmay›, kapat›lan
TCF mensuplar›n› ve bir k›s›m eski it-
lar› içinde yaflama imkân› bulamad›.
Atatürk 10 Kas›m 1938’de öldü¤ün-
de demokratik bir rejimin üzerinde
yükselece¤i temeller ilkesel düzeyde
sa¤lam biçimde at›lm›flt›.
‹Ç POL‹T‹KA
Cumhuriyetin ilan› 29 Ekim 1923’te
TBMM’de kabul edildi. Ayn› gün Mus-
tafa Kemal Pafla, Türkiye Cumhuriye-
ti’nin ilk cumhurbaflkan› seçildi ve er-
tesi gün ‹nönü’yü baflbakanl›¤a atad›.
Cumhuriyetin ilan›na tepki duyan
çevreler ‹stanbul’daki hilafete, cum-
huriyete karfl› içinden saltanat›n ç›-
kabilece¤i bir se-
çenek gözüyle
bak›yorlard›. 3
Mart 1924’te hila-
fet kald›rd›, son
halife Abdülme-
cid Efendi ve Os-
manl› hanedan›-
n›n üyeleri yurt
d›fl›na ç›kar›ld›.
Yeni düzen, 1924
Anayasas› ’nda
belirlendi. “Millî
hâkimiyet” ilke-
sine dayal› 1924
Anayasas›, Kur-
tulufl Savafl› ve
1921 Anayasas›’n›n temel ilkelerini
sürdürüyordu. 17 Kas›m 1924’te kuru-
lan Terakkiperver Cumhuriyet F›rka-
s›’n›n kurucular› aras›nda Rauf Bey
(Orbay), Kâz›m Pafla (Karabekir), Ad-
nan Bey (Ad›var), Refet Pafla (Bele), Ali
Fuat Pafla (Cebesoy) gibi Kurtulufl Sa-
vafl›’n›n tan›nm›fl isimleri de yer al-
maktayd›. TCF’nin program› siyasi ve
iktisadi bir liberalizmi temsil ediyor-
du. TCF’ye 29 milletvekili kat›ld›.
TCF’nin kuruluflundan üç gün sonra,
s›k›yönetim talebi reddedilen ‹smet
