151
Âyan Meclisi
Osmanl› Devleti’nde Heyet-i Mebusan
ile birlikte Meclis-i Umumi’yi oluflturan
kurul. Bu kurul, 23 Aral›k 1876’da ka-
bul edilen Kanun-› Esasî uyar›nca kurul-
du. Üyelerini padiflah›n seçti¤i kurulda
üye say›s›, mebus say›s›n›n üçte birini
geçmezdi. Âyan Meclisi’nin baflkan ve
üyeleri, güvenilir, flerefli ve 40 yafl›n›
geçmifl kifliler aras›ndan seçilirdi. 1908
Kanun-› Esasî de¤iflikli¤inden sonra, her
y›l kas›m ay› bafl›nda toplanan ve padi-
flah iradesiyle aç›lan kurul, dört ay süren
çal›flma döneminden sonra kapan›rd›.
Meclis-i Mebusan’›n kabul etti¤i yasa
ve bütçe tasar›lar› Âyan Meclisi’nde in-
celenir, gerekirse de¤ifltirilirdi. ‹lk Âyan
Meclisi, II.Abdülhamid döneminde
Dolmabahçe Saray›’nda topland› (19
Mart 1877). Türkiye Büyük Millet Mec-
lisi’nin kurulmas›yla tümüyle ortadan
kalkt›.
Ayasofya
Atatürk’ün iste¤i do¤rultusunda 24 Ka-
s›m 1934’te Bakanlar Kurulu karar›yla
müzeye dönüfltürülen ünlü Bizans kili-
sesi. 532’de yap›m›na bafllan›p befl y›l-
da tamamland› ve ‹stanbul’un fethinden
(1453) sonra minareler eklenerek cami
olarak kullan›ld›; Cumhuriyet dönemi-
ne dek iyi bir flekilde korundu. 1930’lu
y›llarda cami mi yoksa kilise mi olmas›
gerekti¤i tart›flmalar› üzerine Ata-
türk’ün iste¤iyle müzeye dönüfltürülüp
1 fiubat 1935’te ziyarete aç›ld› ve ard›n-
dan yeniden bak›ma al›nd›. Mimarl›k
tarihinin en önemli yap›tlar›ndan biri
olarak kabul edilen eser, turistik ziyaret
yeri olarak günümüzde de önemini ko-
rumaktad›r.
Aybars, Faik
1880 ‹stanbul
1945 ‹stanbul
Mustafa Kemal Pafla’n›n flifre kâtibi.
Askerî Sicilli Ahval fiubesi’nde devlet
hizmetine girdi. Balkan Savafl›’nda
Edirne’nin geri al›nmas› harekât›na ka-
t›ld›. I.Dünya Savafl›’nda önce Menzil
Müfettiflli¤inde, daha sonra Genelkur-
may fiifre Kalemi’nde görevlendirildi.
Mustafa Kemal Pafla’n›n iste¤i üzerine
Dokuzuncu Ordu Müfettiflli¤i flifre me-
murlu¤una atanarak, Mustafa Kemal’le
birlikte Samsun’a ç›kt›. Millî Savunma
Bakanl›¤› Zat ‹flleri’nde ve çeflitli kolor-
dularda görev yapt›. 1932’de kendi iste-
¤iyle ordudan ayr›ld›. Sa¤l›k ve Sosyal
Yard›m Bakanl›¤› ‹skân Genel Müdür-
lü¤ü’nde mutemet oldu. 1944’te yafl s›-
n›r› nedeniyle emekliye ayr›ld›.
Aydede
Kurtulufl Savafl› karfl›t› yaz›lar›yla tan›-
nan siyasî mizah gazetesi. 2 Ocak-9 Ka-
s›m 1922 ve 8 May›s 1948-1 Ekim 1949
aras› haftada iki kez yay›mlanan gazete,
toplam 125 say› ç›kt›. Sahibi ‹ttihat ve
Terakki’ye muhalefetiyle tan›nan Refik
Halid Karay’›n “Yüzellilikler” listesine
al›n›p sürgüne gönderilmesiyle 90. say›-
da kapanan gazete, Refik Halid’in
1938’de affedilip Türkiye’ye dönmesin-
den on y›l sonra yeniden yay›mland› (8
May›s 1948). Refik Halid Karay, yaz›la-
r›n›n baz›lar›nda Aydede, baz›lar›nda ise
Kirpi imzas›n› kulland›.
Aydemir, fievket Süreyya
1897 Edirne
25 fiubat 1976 Ankara
Atatürk Devrimlerini yaymak ve millî
bir ideoloji yaratmak amac›yla ç›kar›lan
ünlü “Kadro” dergisi yazarlar›ndan. Tu-
nal› bir göçmen ailesinin o¤ludur. ‹lk ve
ortaö¤renimini do¤du¤u kentte yapt›
(1910). I.Dünya Savafl›’nda yedek su-
bay olarak Kafkas cephesinde savaflt›.
Sar›kam›fl’ta yaraland›. Bir süre Azer-
baycan’da ö¤retmenlik yapt›ktan sonra
(1919-1920), Moskova fiark Üniversite-
si’ne girdi; ekonomi bölümünü bitirerek
(1923) yurda döndü. ‹lk gençli¤inde Tu-
ranc›l›k ülküsüne ba¤land›ysa da Mos-
kova’daki ö¤renimi s›ras›nda Mark-
sizm’i benimsedi. Yurda dönünce gizli
faaliyetlere kat›ld›¤› gerekçesiyle ‹stik-
lâl Mahkemesince yarg›lan›p (1925) hü-
küm giydi. 10 y›l hapse mahkûm edil-
diyse de 18 ay sonra ç›kan aftan yarar-
land›. Afyon Cezaevi’ndeyken, üzerin-
de çal›flt›¤› bir raporun Maarif Vekâle-
tince olumlu karfl›lanmas› üzerine ceza-
s›n› tamamlay›p ç›k›nca iktidar çevrele-
24 Kas›m 1934’te müzeye dönüfltürülen Ayasofya Müzesi’nden bir görünüm.
Aydemir, fievket Süreyya
Kurtulufl Savafl› muhalifiyken Büyük Zafer’den sonra çizgisini de¤ifltiren ve daha sonra da
kapanan mizah gazetesi Aydede’nin 12. say›s›.
