karfl› korumak için 1961 Anayasas›’nda
“Devrim kanunlar›n›n korunmas›” bafl-
l›¤› alt›nda say›lan sekiz yasan›n hiçbir
flekilde iptal edilemeyece¤i vurguland›.
Bu kanunlar›n korunmas› 1982 Anaya-
sas›’nda da “‹nk›lâp kanunlar›n›n ko-
runmas›” bafll›¤› alt›nda sürdürüldü
(174. mad.). Türkiye Cumhuriyeti’nin
lâik niteli¤ini korumay› amaçlayan dev-
rim kanunlar›n› güvence alt›na alan
1982 Anayasas›’n›n beflinci k›sm›nda
yer alan 174.maddesinin girifl bölümü
flöyledir:
“I. ‹nk›lâp kanunlar›n›n korunmas›
MADDE 174.- Anayasan›n hiçbir
hükmü, Türk toplumunu ça¤dafl uy-
garl›k seviyesinin üstüne ç›karma ve
Türkiye Cumhuriyeti’nin lâiklik nite-
li¤ini koruma amac›n› güden, ink›lâp
kanunlar›n›n, Anayasan›n halkoyu ile
kabul edildi¤i tarihte yürürlükte bulu-
nan hükümlerinin, Anayasaya ayk›r›
oldu¤u fleklinde anlafl›lamaz ve yo-
rumlanamaz.” Hiçbir flekilde iptal edi-
lemeyen; 1961 Anayasas›’n›n 153.,
1982 Anayasas›’n›n 174.maddesinde
yer alan, lâiklik ilkesine dayal› esasla-
ra göre devletin iflleyiflini esas alan
Devrim Kanunlar› flunlard›r: 3 Mart
1924 tarih ve 430 say›l› Tevhid-i Ted-
risat Kanunu; 25 Kas›m 1925 tarih ve
671 say›l› fiapka ‹ktisas› Hakk›nda
Kanun; 30 Kas›m 1925 tarih ve 677
say›l› Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin
Seddine ve Türbedarl›klar ile Birta-
k›m Unvanlar›n Men ve ‹lgas›na Dair
Kanun; 17 fiubat 1926 tarih ve 743 sa-
y›l› Türk Kanunu Medenîsi’yle kabul
edilen, evlenme akdinin evlendirme
memuru taraf›ndan yap›laca¤›na dair
medenî nikâh esas› ile ayn› kanunun
110.maddesi hükmü (medenî nikâhtan
önce dinî nikâh›n yap›lmas›n› yasakla-
yan hüküm); 20 May›s 1928 tarih ve
1288 say›l› Beynelmilel Erkam›n
(Uluslararas› Rakamlar›n) Kabulü
Hakk›nda Kanun; 1 Kas›m 1928 tarih
ve 1353 say›l› Türk Harflerinin Kabul
ve Tatbiki Hakk›nda Kanun; 26 Ka-
s›m 1934 tarih ve 2590 say›l› Efendi,
Bey, Pafla Gibi Lâkap ve Unvanlar›n
Kald›r›ld›¤›na Dair Kanun; 3 Aral›k
1934 tarih ve 2596 say›l› Baz› Kisve-
lerin Giyilemeyece¤ine Dair Kanun.
Dewey, John
1859 Burlington
1952 New York
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulufl y›lla-
r›nda Türk e¤itiminin ça¤dafl temeller
üzerine oturtulmas› çal›flmalar› s›ras›nda
ça¤r›l› olarak Türkiye’ye gelen, incele-
meler yap›p bu konuda bir rapor haz›rla-
yan Amerikal› düflünür ve e¤itimci. Te-
acher’s College’de ö¤renim gördü.
1884’te felsefe doktoras›n› tamamlad›k-
tan sonra Michigan, Chicago, New
York ve Columbia üniversitelerinde fel-
sefe ve pedagoji dersleri verdi. Uygula-
ma yoluyla kazan›lan bilgi ve deneyi-
min, kitaplardan edinilecek bilgiden de-
¤erli oldu¤unu, sanayi toplumunda oku-
lun, küçük bir iflyeri niteli¤inde olmas›
gerekti¤ini savundu. E¤itim ve ö¤reti-
min, kiflili¤i biçimlendirmeyi hedef al-
mas› gerekti¤ini; bu anlay›flla yürütülen
ö¤retim ve e¤itimin, yaflama uyabilmeyi
ve zihnin sürekli geliflmesini sa¤lad›¤›n›
savundu. Bafllangݍta Hegel felsefesine
ba¤land›ysa da zihnin mutlak gerçe¤i
kavramakta yetersiz kald›¤›na inanarak,
ruhbilim verilerine baflvurmaks›z›n me-
tafizik sorunlar›n çözülemeyece¤ini, dü-
flünce ve kuramlar›n eylem için gerekli
oldu¤u tezini ileri sürdü. Dewey’in alet-
çilik (enstrümantalizm) ad› verilen fel-
sefesi, bir tür pragmatizmdir. Cumhuri-
yet döneminde ça¤r›l› olarak Türkiye’ye
gelip inceleme ve araflt›rmalar yapt›. ‹l-
kokul programlar›n›n haz›rlanmas›nda
ve köy enstitülerinin iflleyiflinde etkili
oldu. Türk e¤itimine iliflkin planlar ha-
z›rlad›; Türk e¤itim sistemiyle ilgili de-
¤erlendirmeleri The John Dewey Report
ve Türkiye Maarifi Hakk›nda Rapor
(1939, 1952, 1960) ad›yla ‹ngilizce ve
Türkçe olarak yay›mland›.
Bafll›ca eser-
leri:
The School and Society
(Okul ve
Toplum, 1899),
Democracy and Educa-
tion
(Demokrasi ve Terbiye, 1916),
Hu-
man Nature and Conduct
(‹nsan Do¤as›
ve Davran›fl, 1922),
Experience and Na-
ture
(Deney ve Do¤a, 1925),
Problems
of Men
(‹nsanlar›n Sorunlar›, 1946).
Deymer, fiefik Hüsnü
1887 Selânik
8 Nisan 1959 Manisa
Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Türkiye’de
komünist hareketin öncülü¤ünü yapan
doktor ve siyaset adam›. Soyad› baz›
kaynaklarda “De¤mer” olarak geçer.
Paris T›p Fakültesi’ni bitirdi; psikiyatri
dal›nda uzman oldu. Yurda döndü¤ünde
(1912), Çanakkale ve Do¤u Cephe-
si’nde hekim olarak görev yapt›. ‹stan-
bul’da Türkiye ‹flçi ve Çiftçi F›rkas›’n›n
kurucular› aras›nda yer ald› (1919), sek-
reterli¤ini yapt› ve partinin yay›n organ›
“Kurtulufl” dergisinde yaz›lar› yay›m-
land›. Daha sonra partisinin yeni yay›n
organ› “Ayd›nl›k”› ç›kard› (Haziran
1920). Türkiye Komünist Partisi’nin
(TKP) genel sekreteri oldu (1925). fieyh
Said Ayaklanmas›’yla ilgili olarak, An-
kara ‹stiklâl Mahkemesince g›yab›nda
15 y›l a¤›r hapse mahkûm edildi; ancak
yurt d›fl›na kaçm›fl oldu¤undan hapse
girmedi. 1927’de Türkiye’ye gizlice
döndü¤ünde TKP ileri gelenleriyle bir-
likte tutukland›; hapis süresi bir y›la in-
dirildikten sonra gizli Türkiye Komünist
Partisi çal›flmalar›yla ilgili olarak bir bu-
çuk y›l hüküm giydi (1927). Cezas› bi-
tince yurt d›fl›na ç›kt› (1928-1939). Ko-
müntern’in alt›nc› (1928) ve yedinci
(1935) kongrelerine kat›ld›. Yeniden
Türkiye’ye döndü¤ünde Türkiye Sosya-
list Emekçi ve Köylü Partisi’nin kurucu-
290
Dewey, John
fiefik Hüsnü Deymer
fiefik Hüsnü Deymer (solda), arkadafl› I.TBMM K›rflehir Milletvekili Cevdet Bey’le.
fiefik Hüsnü Deymer’in 1924’te çevirisini
yapt›¤› Komünist Manifestosu
