Eyüp Sabri Bey (Akgöl)
bk.
Akgöl, Eyüp Sabri
Eyüp Sabri Bey (Hay›rl›o¤lu)
bk.
Hay›rl›o¤lu, Eyüp Sabri
Ezan›n Türkçelefltirilmesi
Atatürk döneminde ezan›n ve ibadet di-
linin Türkçelefltirilmesi için yap›lan ça-
l›flmalar. Ezan›n Türkçelefltirilmesi fikri
ilk defa Ziya Gökalp taraf›ndan 1918’de
ortaya at›ld›. Ziya Gökalp’in, Selânik’e
yerleflmesinin ard›ndan bafllayan Türk-
çülük-Turanc›l›k döneminden sonra
1918’de yazd›¤› “Yeni Hayat” kitab›nda
yer alan “Vatan” fliirinde Kur’an’›n
Türkçe okunmas› gerekti¤ini aç›k bir fle-
kilde ifade etti. Daha sonra “Türkçülü-
¤ün Esaslar›” adl› kitab›nda da ibadet di-
linin Türkçelefltirilmesi fikrini yineledi.
Gökalp’in Türkçülük yönündeki genel
fikirleri çerçevesinde ezan da dahil ol-
mak üzere ibadet dilinin Türkçelefltiril-
mesiyle ilgili görüflleri Atatürk döne-
minde oldukça benimsendi. 1928’de
Atatürk’ün iste¤i üzerine ‹stanbul Dâ-
rülfünunu müderrisi ‹smay›l Hakk›
(Baltac›o¤lu) taraf›ndan ‹lâhiyat Fakül-
tesi Müderrisler Meclisi’nde görüflül-
mek üzere bir ›slâhat lâyihas› haz›rland›.
Lâyihada “‹badet lisan› Türkçe olmal›-
d›r. Ayetlerin, dualar›n, hutbelerin Türk-
çe flekilleri kabul edilmelidir” ifadeleri
yer ald›. Ezan›n Türkçe okunmas› fikri,
“Vatan” fliirinin yay›mlanmas›ndan on
befl y›l sonra Atatürk’ün takibi ve yer yer
bizzat kat›larak do¤rudan yapt›rd›¤› ça-
l›flmalar›n ard›ndan 1932’de uygulama-
ya konuldu. Türkçe Kur’an, tekbir ve kâ-
met, 3 fiubat 1932 gününe rastlayan Ka-
dir gecesi Ayasofya Camii’ndeki mevlit-
te okundu ve radyodan naklen yay›mlan-
d›. Bu arada Diyanet ‹flleri Riyâseti’nin
de bu uygulamay› kabul etmesi sa¤land›.
Ezan›n Türkçe okunmas› s›k› bir flekilde
takip edildi ve zamanla merkezden uzak
bölgeler d›fl›ndaki tüm vilâyetlerde kara-
kol ve jandarma teflkilât›n›n ulaflabildi¤i
bütün yerleflim birimlerinde Türkçe ezan
okutulmas›na baflland›.
348
Eyüp Sabri Bey (Akgöl)
Tanr› uludur!
fiüphesiz, bilirim, bildiririm; Tanr›’dan baflka yoktur tapacak.
fiüphesiz, bilirim, bildiririm; Tanr›’n›n elçisidir Muhammed.
Haydi namaza!
Haydi felâha!
Namaz uykudan hay›rl›d›r. (yaln›z sabah namaz›nda)
Tanr› uludur!
Tanr›’dan baflka yoktur tapacak!
EZANIN TÜRKÇE METN‹
Sadettin Kaynak, minberde, ilk Türkçe hutbe okuma denemesinde.
Cumhuriyet döneminde Ezan’›n ve Kuran’›n Türkçe okunmas›, dil konusunda en önemli
giriflimlerden biri olmuflsa da çok partili döneme geçildi¤inde bu durum, epey tart›flma
yaratm›flt›r. 1932’de uygulamaya geçildi¤inde, konuyla ilgili olarak Vakit (4 fiubat 1932)
(üstte) ve Son Posta (30 Ocak 1932) gazetelerinde yer alan bafll›klardan baz›lar›.
