Fânizâde Zeynelâbidin
bk.
Zeynelâbidin (Fânizâde) (Adanal›)
Farrère, Claude
1876 Lyon
21 Haziran 1957 Paris
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Türk ulusu-
nun hakl› davas›n› savunan Frans›z ya-
zar. As›l ad›, Fréderic Charles Pierre
Bargone’d›r. Askerî ö¤renim gördü. De-
niz Kuvvetleri’nde görev ald›. Görevli
olarak birkaç kez ‹stanbul’a
geldi. 1903’te ‹stan-
bul’da Pierre Lo-
ti’nin komutas›
alt›nda çal›flt›.
1919’da bin-
bafl›yken is-
tifa
edip
kendini tü-
müyle ede-
biyata verdi.
Ulusal Kurtu-
lufl Savafl› s›ras›n-
da Türk ulusunun
hakl› davas›n› savunan ya-
z›lar› nedeniyle “Türk Dostu” olarak ta-
n›nd›. 1922’de Atatürk’le bir görüflme
yapt›. Cumhuriyet’in kuruluflundan son-
ra ‹stanbul’a gelerek konferanslar verdi.
‹stanbul Divanyolu’nda bir caddeye ad›
(Klodfarer) verildi. Konular› yabanc› ül-
kelerde geçen egzotik romanlar yazd›.
1935’te Frans›z Akademisi üyeli¤ine se-
çildi. “Les Civilisés” (Uygarlaflanlar,
1905) ve “La Bataille” (Savafl, 1909)
adl› romanlar›yla üne kavufltu. Birçok
kez Türkiye’ye geldi. Roman-
lar›n›n ço¤u Türkçeye
çevrildi. Türkiye ile
ilgili eserleri ara-
s›nda “Les Qu-
atre Dames
d’Angora”
( An k a r a l ›
Dört Bayan,
1934), “Re-
xolene” (Hür-
rem
Sultan),
“La Dernière Por-
te” (Son Kap›, 1951)
say›labilir.
350
Fânizâde Zeynelâbidin
«Birinci Dünya Savafl› bitip bar›fl pazarl›klar›n›n bafllad›¤› dönemde, Pierre
Loti’nin hasta yata¤›ndan yürüttü¤ü Türk yanl›s› kampanyada as›l aktif rolü Far-
rère üstlenecektir; Yazar, Ermeni ve Yunan kampanyalar›na karfl› ç›kacak, Paris
ile Ankara aras›ndaki yak›nlaflmaya katk›da bulunacakt›r. Zaten 1922’nin May›s
bafllar›nda Claude Farrère’nin Türkiye’ye gelip hem Sultan Vahdeddin hem de
Mustafa Kemal ile görüflmesi, iki karfl›t anlay›fl› uzlaflt›rma yolunda görevlendi-
rilmifl oldu¤unu da kan›tlar. Fransa’n›n bu politikas›n›n alt›nda, ‹ngilizlerin yürüt-
tü¤ü “Hilâfet’i kontrol alt›nda tutma” politikas›na karfl›, Frans›z ç›karlar›na uy-
gun bir çözüm aray›fl› vard›r.»
Kaynak : Orhan Kolo¤lu, Popüler Tarih, Say› 38, Ekim 2003, s.37.
CLAUDE FARRÈRE, 1922’DE NEDEN TÜRK‹YE’DEYD‹?
CLAUDE FARRÈRE
Yeni Ankara’n›n Genç Han›mlar›
«Claude Farrère, 20.yüzy›l›n ilk çeyre¤inde üne kavuflmufltur ve
Osmanl› Devleti’nin tarihe kar›flmas› sürecinde, hem “oriyantalist” bir
romanc› hem de ünlü “Türk dostu” Pierre Loti’nin sözcüsü olarak, Türk
dostlu¤unu yans›tmakla toplumumuzda isim yapm›flt›r.
Osmanl› topraklar›na ilk kez 1895’te henüz 19 yafl›nda bir Frans›z
subay›yken gelen Farrère; Rodos, K›br›s, Bursa, ‹stanbul ve Trabzon’u
gezer. Bu topraklardaki insanlar›n dürüstlük ve misafirperverli¤ine ta-
n›k olur; ama Fransa’da ald›¤› askerî e¤itimin etkisiyle, Türk aleyhtar›
duygulardan kendini s›y›ramaz.
1902’de tekrar görevli olarak geldi¤i bu ülkede, ‹stanbul’da, 1903
Eylül’ünden itibaren Pierre Loti’nin komutas› alt›nda çal›flmaya baflla-
mas›, Farrère’in Türklere bak›fl›n› de¤ifltirir. Kendi deyimiyle,
“fieytanî bir Türk düflmanl›¤›ndan” ayr›larak “bafl-
tan aya¤a Türk dostu” olur.
Asker olmas›na ra¤men t›pk›
Pierre Loti gibi yazarl›¤›n› öne ç›-
karan ve bu alanda ilerleyen Claude
Farrère, daha sonraki y›llarda, ken-
disindeki bu köklü de¤iflimin, Ortado-
¤u’daki di¤er ülkeleri ziyaretleri s›ra-
s›nda ve bu topraklarda, en üst düzey
yöneticiden sade halk adam›na kadar,
her seviyeden insan› tan›mas›ndan kay-
nakland›¤›n› vurgular.
Ancak Loti ile Farrère aras›nda önemli bir fark vard›r. Loti, modern-
leflmeyi reddeder; Osmanl› topraklar›nda geleneksel yap›n›n korunmas›
konusunda ›srarc›d›r. Ayr›ca Loti elefltirilerinde, Bat›’y› ve Frans›zlar› da
hedef almaktan çekinmez. Oysa Farrère daha milliyetçidir. Ama Farrère,
roman ve yaz›lar›nda, Türk savunuculu¤unu terk etmez. Örne¤in 1907’de
yay›mlanan “L’Homme que Assassina” (Öldüren Adam) adl› roman›nda,
dönemin Levanten Beyo¤lu sosyetesinin çarp›kl›klar›n› yans›t›rken, Türkle-
ri sayg›yla anar... Claude Farrère, “Sevr’de ben de Türkiye’nin ölmüfl ol-
du¤unu sanm›flt›m. Ama yafl›yor, hem de Mustafa Kemal bafl›nda oldu-
¤undan beri, büyük güçle yafl›yor” diyecek kadar Ankara’ya destek ç›-
kar. Ancak Cumhuriyet’in ilân›, saltanat›n kald›r›lmas› ve Hilâfet’in lâ¤-
v›, Farrère’in düfllerindeki Türkiye’nin sona ermesi demektir.
Dolay›s›yla Farrère, Ankara’n›n devrimci politikalar›na olumlu bak-
maz, sürgüne gönderilen son halifeyi Frans›z himayesindeki Tunus’a
yerlefltirme gibi çabalarda bulunur. Sonuçta, Ankara’yla iliflkilerinde de
do¤al olarak bir so¤ukluk yaflan›r…
‹flte böyle bir ortamda, eskisi kadar ilgi görmedi¤i Ankara’y› ziya-
ret eden Claude Farrère, ülkesine döndü¤ünde, “Ankara’n›n Dört Han›-
m›” adl› roman›n› kaleme al›r.
“Ankara’n›n Dört Han›m›” roman›, Müslüman Türk kad›nlar›n›n ya-
flam› konusunda Pierre Loti’nin “Aziyade” roman›yla bafllatt›¤› ve “Les
Désenchantées” (Mutsuz Kad›nlar) ile devam ettirdi¤i de¤erlendirme-
nin tamamlay›c›s› say›l›r. Loti’nin “Aziyade”sindeki harem yaflam›n›n
mutlulu¤u kadar, ›st›rapl› yan› vard›r. ‹kinci romanda ise feminist ak›m›n
desteklenmesi; ama s›n›r›n fazla afl›lmamas› iste¤i öne ç›kar. Farrère’in
yap›t›nda ise, doru¤una eriflmifl bir özgürleflmenin tart›flmas› vard›r.»
Kaynak : Orhan Kolo¤lu, Popüler Tarih, Say› 38, Ekim 2003, s.34.
‹zmit’te Mustafa Ke-
mal’le görüflen Frans›z
yazar Claude Farrère’e
sayfalar›nda genifl yer
veren Tevhid-i Efkâr ga-
zetesinin 31 A¤ustos
1922 tarihli nüshas›.
Mustafa Kemal, görüflmek üzere ‹zmit’e gelen Claude Farrère ile birlikte.
Müslüman Türk kad›n›n›n yaflam›n› konu alan
“Ankara’n›n Dört Han›m›” roman›n›n kapa¤›.
