3) Yurdun ve ba¤›ms›zl›¤›n korun-
mas›na ve güvenli¤in sa¤lanmas›-
na ‹stanbul Hükûmeti’nin gücü
yetmezse, bu amaçla geçici bir hü-
kûmet kurulacakt›r.
4) Milletin gücünü ve millet iradesi-
ni etkin ve egemen k›lmak esast›r.
5) Hristiyan az›nl›klara, siyasî üstün-
lük ve toplum düzenimizi bozacak
ayr›cal›klar verilemez.
6) Manda ve himaye kabul olunamaz.
7) Millet Meclisi’nin derhal toplan-
mas› ve hükûmet ifllerinin bu mec-
lisin denetiminde yürütülmesini
sa¤lamak için çal›fl›lacakt›r.
Kongre kararlar›, 7 A¤ustos’ta bir
bildiriyle aç›kland›ktan sonra
Mustafa Kemal’in kapan›fl konufl-
mas›yla sona erdi. Buradan Si-
vas’a dönen Mustafa Kemal, yeni
kongrenin haz›rl›klar›na bafllad›
ve 4 Eylül 1919’da ulusal nitelikli
ikinci kongre olan Sivas Kongresi
topland›.
338
Erzurum Kongresi
ERZURUM KONGRES‹ BEYANNAMES‹ (7 A⁄USTOS 1919)
Erzurum - 7 A¤ustos 1335 (7 A¤ustos 1919)
Do¤u Anadolu Vilâyetlerinin
Erzurum Kongresi Beyannamesidir
Mütareke yap›ld›ktan sonra gittikçe artan anlaflma tan›maz muameleler ve ‹z-
mir, Antalya, Adana ve havalisi gibi memleketimizin önemli k›s›mlar›n›n fiilen iflga-
li ve Ayd›n vilâyetinde yap›lan tahammül edilemez Yunan facialar› ve Ermenilerin
Kafkasya içinde s›n›rlar›m›za kadar dayanan ‹slâm katliam› ve imhas› siyase-
tiyle istilâ haz›rl›klar› ve Karadeniz sahilinde Pontus
hayalini gerçeklefltirmek gayesiyle haz›rl›klar yap›lma-
s› ve s›rf bu maksatla Rusya sahillerinden ak›n ak›n
göçmen ad› alt›nda gelen yabanc› Rumlar›n ve bunlar›n
aras›nda da silâhl› eflk›ya çetelerinin sevk ve celp edil-
mesi gibi hadiseler karfl›s›nda mukaddes vatan›n bölün-
me ve yok olma tehlikesini gören milletimiz hiçbir millî
iradeye dayanmayan merkezî hükûmetimizin bu ac›lara
ve facialara çare bulamayaca¤›na u¤ursuz örnekleriyle
inanm›fl ve birçok etki alt›nda ihtimal ki daha ac› ve sindi-
rilemez ve kabul edilemez kararlara boyun e¤ece¤inden
tamam›yla endifleli bulunuyor. Dolay›s›yla kendini en yak›n
ve en kanl› tehlikeler karfl›s›nda gören Do¤u Anadolu vilâ-
yetlerinin mukaddesat›n› bizzat korumak gayesiyle her ta-
rafta millî vicdandan do¤mufl cemiyetlerin kat›lmas›yla yap›-
lan Erzurum Kongresi 7 A¤ustos 1335 (7 A¤ustos 1919) tari-
hinde çal›flmas›na son vererek Allah’›n lütfuyla afla¤›daki ka-
rarlar› ald›:
1.
Trabzon vilâyeti ve Canik sanca¤› ile Vilâyât-› fiark›ye ad›-
n› tafl›yan Erzurum, Sivas, Diyarbekir, Mamuretilaziz, Van,
Bitlis vilâyetleri ve bu saha dahilindeki ba¤›ms›z sancak-
lar, hiçbir sebep ve bahane ile yekdi¤erinden ve Osmanl› camias›ndan ayr›lmak
imkân› tasavvur edilmeyen bir bütündür. Saadet ve felâkette tam ortakl›¤› ka-
bul ve mukadderat hakk›nda ayn› maksad› hedef al›r. Bu sahada yaflayan bütün
‹slâmî unsurlar yekdi¤erine karfl› karfl›l›kl› bir fedakârl›k hissiyle dolu ve ›rkî ve
toplumsal vaziyetlerine riayetkâr öz kardefltirler.
2.
Osmanl› vatan›n›n bütünlü¤ü ve millî ba¤›ms›zl›¤›m›z›n temini ve saltanat ve hi-
lâfet makam›n›n dokunulmazl›¤› için Kuvâ-yi Milliye’yi etken ve millî iradeyi hâ-
kim k›lmak esast›r.
3.
Her türlü iflgal ve müdahale Rumluk ve Ermenilik teflkili gayesine yönelik görü-
lece¤inden birlikte müdafaa ve mukavemet esas› kabul edilmifltir. Siyasî hâki-
miyeti ve toplumsal dengeyi bozacak flekilde Hristiyan unsurlara yeni birtak›m
imtiyazlar verilmesi kabul edilmeyecektir.
4.
Merkezî hükûmetin devletlerin bir bask›s› karfl›s›nda buralar›n› terk ve ihmal
mecburiyetinde kalmas› ihtimaline göre hilâfet ve saltanat makam›na ba¤l›l›¤›
ve millî varl›¤› ve haklar› garanti edici tedbirler ve kararlar al›nm›flt›r.
5.
Vatan›m›zda öteden beri birlikte yaflad›¤›m›z Müslüman olmayan unsurlar›n Os-
manl› devleti kanunlar› ile teyit edilmifl kazan›lm›fl haklar›na tamam›yla riayet-
kâr›z. Mal, can ve ›rzlar›n›n dokunulmazl›¤› zaten din gere¤i, millî gelenekler ve
kanunî esaslar›m›zdan olmakla, bu esas Kongre’mizin genel kanaatiyle de teyit
olunmufltur.
6.
‹tilâf Devletlerince, Mütareke’nin imzaland›¤› 30 Teflrinievvel 1334 (30 Ekim
1918) tarihindeki s›n›rlar›m›z içinde kalan ve her bölgesinde oldu¤u gibi Do¤u
Anadolu vilâyetlerinde de ezici ço¤unlu¤u ‹slâmlar teflkil eden ve kültürel, ik-
tisadî üstünlü¤ü Müslümanlara ait bulunan ve yekdi¤erinden ayr›lmas› imkân-
s›z öz kardefl olan din ve ›rkdafllar›m›zla meskûn topraklar›m›z›n bölünmesi te-
orisinden tümüyle vazgeçerek, varl›¤›m›za, tarihî, ›rkî ve dinî haklar›m›za ri-
ayet edilmesine ve bunlara ayk›r› teflebbüslerin desteklenmemesine ve bu
flekilde tamam›yla hak ve adalete dayanan bir karar bekleniyor.
7.
Milletimiz insanî, asrî gayeleri yüceltir ve
fennî, s›naî ve iktisadî hâl ve ihtiyac›-
m›z› takdir eder. Dolay›s›yla devlet ve
milletimizin iç ve d›fl ba¤›ms›zl›¤› ve
vatan›m›z›n bütünlü¤ü mahfuz kalmak
flart›yla alt›nc› maddede belirtilen s›n›r
içinde milliyet esaslar›na riayetkâr ve
memleketimize karfl› istilâ emeli besle-
meyen herhangi devletin fennî, s›naî, ik-
tisadî yard›m›n› memnuniyetle karfl›lar›z.
Ve bu adil ve insanî flartlar› içeren bir ba-
r›fl›n da acilen kararlaflt›r›lmas› insanl›¤›n
selâmeti ve âlemin sükûnu ad›na bafll›ca
millî emellerimizdendir.
8.
Milletlerin kendi mukadderat›n› biz-
zat tayin etti¤i bu tarihî devirde merkezî
hükûmetimizin de millî iradeye tâbi olma-
s› zaruridir. Çünkü: millî iradeye dayan-
mayan herhangi bir hükûmet heyetinin
kendince ve flahsî kararlar› milletçe veri olmad›ktan baflka, d›flar›da da geçer-
li olmad›¤› ve olamayaca¤› flimdiye kadar yap›lan ifller ve neticeler ile sabit ol-
mufltur. Dolay›s›yla: Milletin içinde bulundu¤u s›k›nt› ve endifle hâlinden kurtul-
mak çarelerine bizzat baflvurmaya hacet kalmadan merkezî hükûmetimizin
millî meclisi hemen ve an kaybetmeden toplamas› ve bu suretle millet ve mem-
leket mukadderat› hakk›nda alaca¤› bütün kararlar› millî meclisin denetimine
arz etmesi mecburidir.
9.
Vatan›m›z›n maruz kald›¤› ac›lar ve hadiseler ile ve tamamen ayn› maksatla
millî vicdandan do¤an cemiyetlerin birleflmesinden ve ittifak›ndan oluflan genel
kitle bu kere “fiarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” unvan›yla adland›r›l-
m›flt›r. ‹flbu cemiyet her türlü particilik cereyanlar›ndan bütünüyle ar›nm›flt›r.
Bütün ‹slâm vatandafllar cemiyetin tabiî üyelerindendir.
10.
Kongre taraf›ndan seçilmifl bir “Heyet-i Temsiliye” kabul ve köylerden baflla-
yarak vilâyet merkezlerine kadar mevcut millî teflkilât birlefltirilmifl ve teyit
olunmufltur. 7 A¤ustos 1335 (7 A¤ustos 1919).
(45 delegenin imzas›)
Kongre Heyeti
Kaynak : Atatürk’ün Bütün Eserleri, 3. Cilt, Kaynak Yay›nlar›, ‹stanbul 1998, s.239.
45 delegenin imzalad›¤›
Erzurum Kongresi Beyannamesi’nin
orijinal metni.
