347
Türk yasalar›na göre, ‹stanbul’da otur-
du¤u kan›tlanabilen kay›tl› Rumlar›
kaps›yordu. Yunan tezine göre ise, bu
deyim, fiilen ‹stanbul’da oturmak anla-
m›ndayd›. Sorun, 1924’te Uluslararas›
Adalet Divan›’na gönderildi. Divan›n
21 fiubat 1925 tarihli karar›nda, ‹stanbul
halk› say›lmak için, kentin belediye s›-
n›rlar› içinde 30 Ekim 1918’den önce
yerleflmifl bulunmak ve sürekli oturmay›
kabul etmifl olmak gerekti¤i belirtildiyse
de uyuflmazl›k ortadan kalkmad›. ‹ki
devlet aras›nda sürüncemede kalan de-
¤iflim sorunlar›, ancak 1 Aral›k 1926’da
imzalanan Atina Antlaflmas›’yla ortadan
kald›r›labildi.
EthemBey (Aykut)
bk.
Aykut, Ethem ‹brahim
EthemNejat
1887 ‹stanbul
28 Ocak 1921 Sürmene aç›klar›
Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Türkiye Ko-
münist Partisi (TKP) Genel Sekreterli¤i-
ne getirilen siyaset adam› ve e¤itimci.
II.Abdülhamid döneminde ‹ttihat ve Te-
rakki Cemiyeti ile iliflkisi oldu¤undan
yurt d›fl›na kaçmak zorunda kald›.
II.Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra ‹stan-
bul’a döndü. Çeflitli illerin ö¤retmen
okullar›nda müdürlük ve maarif müdür-
lü¤ü yapt›. Türkçülük görüflünü benim-
seyerek çeflitli dergilerde e¤itimle ilgili
yaz›lar yazd›. Terbiyevî Yeni Fikir adl›
bir pedagoji dergisi ç›kard›. I.Dünya Sa-
vafl›’na gönüllü olarak kat›ld›. Eylül
1918’de Maarif Nezareti taraf›ndan in-
celemeler yapmak üzere Almanya’ya
gönderildi. Berlin’de sosyalist düflünce-
leri benimseyerek, Spartakistler’in bafl›-
n› çekti¤i iflçi eylemlerine kat›ld›.
1919’da ‹stanbul’a dönerek ayn› y›l ku-
rulan Türkiye ‹flçi ve Çiftçi Sosyalist
Partisi’ne, bir süre sonra da Türkiye Ko-
münist F›rkas›’na girdi. Eylül 1920’de
Bakû’de düzenlenen I.Do¤u Halklar›
Kurultay›’na kat›ld›. Bakû’de Türkiye
Komünist Partisi I.Kongresi’ne delege
seçildi. Ayn› kongrede TKP Merkez
Komite üyesi ve parti genel sekreterli¤i-
ne getirildi. Anadolu’daki Ulusal Kurtu-
lufl Savafl›’n› desteklemek ve TKP’nin
örgüt çal›flmalar› için arkadafllar›yla bir-
likte Kars’a geldi. Ankara’ya geçmeleri
engellenince Trabzon’a gittiler. Burada
Bakû’ye dönmek üzere bindikleri mo-
torda aralar›nda TKP Genel Baflkan›
Mustafa Suphi’nin de bulundu¤u on
dört arkadafl›yla birlikte Yahya Kaptan
çetesince öldürüldü.
Eti, Mehmet Sad›k (Sad›k Ahi)
1895 Kemaliye
?
Türk Spartakistleri diye tan›nan solcu
grup içinde yer alan sendikac› ve siyaset
adam›. Sad›k Ahi diye tan›n›r. Silâh fab-
rikas› ustas› olarak gönderildi¤i Alman-
ya’da Türk iflçilerinin kurdu¤u sendika-
n›n baflkanl›¤›n› yapt›. Berlin’de, Spar-
takist hareketler içinde ve sol görüfllü
gençlerle Kurtulufl dergisi çevresinde
yer ald›. Yurda döndükten sonra Büyü-
kada’da bir süre kasapl›k yapt›. Hukuk
ö¤renimi gördü. Cumhuriyet Halk Parti-
si’ne (CHP) kat›ld›. 1946-1954 y›llar›
aras› CHP Malatya milletvekili olarak
parlamentoda yer ald›.
Etibank
2 Haziran 1935 tarih, 2805 say›l› yasay-
la kurulan; maden, enerji, bankac›l›k
alanlar›nda faaliyet gösteren kamu ikti-
sadî kuruluflu. Ergani ve Murgul bak›r
iflletmeleri, fiark kromlar›, Küre bak›rl›
pirit, Keçiborlu kükürt, Emet kolemanit,
Keban simli kurflun, Hal›köy c›va, Ban-
d›rma boraks ve asitborik, Uluda¤ volf-
ram iflletmeleri, Etibank’a aittir. Elektrik
Aletleri, Azot Sanayii, Türkiye Petrolle-
ri, Çanakkale Seramik gibi sanayi ifllet-
melerinde ifltirakleri vard›r. Etibank’›n
en önemli kurulufllar›ndan biri, Seydifle-
hir Alüminyum Tesisleri’dir. Ayr›ca,
Deniz Nakliyat› Afi, Bas›n ‹lân Kuru-
mu, Sanayi Nakliyat Afi gibi ticarî kuru-
lufllarla da ortakl›¤› vard›r. Özellefltirilip
2000 y›l›nda BDDK’ya devredildikten
sonra Bay›nd›rbank bünyesi içinde yer
ald›.
Evkaf Nezareti
Osmanl› Devleti’nde evkaf kurumlar›n›n
yönetiminden sorumlu devlet örgütü.
Osmanl› Devleti’nin kurulufl y›llar›ndan
bafllayarak h›zla ço¤alan vak›f kurumla-
r›n›n yönetimiyle ilgili olarak, zaman
içinde de¤iflen yöntemler benimsendi.
Orhan Gazi, Bursa’daki vakf›n›n yöneti-
mi için veziri Sinan Pafla’y› görevlendir-
di. Y›ld›r›m Bayezid, her bölgeye birer
müfettifl atayarak evkaf yöneticilerinin
denetimini sa¤lad›. Fatih Sultan Mehmet
ise, ‹stanbul’daki vakf›n›n denetimini
Sadrazam Mahmud Pafla’ya verdi. Son-
raki y›llarda bu vak›flar, sadrazam, re-
isülküttap, fleyhülislâm, bâbüssaade a¤a-
lar›, dârüssaade a¤alar› (k›zlar a¤as›) vb.
taraf›ndan yönetildi. I.Abdülhamid tara-
f›ndan ç›kar›lan ve II.Mahmud taraf›n-
dan daha da gelifltirilen bir yap›ya kavufl-
turularak Evkaf-› Hümayun Nezareti ku-
ruldu. Bu örgütün geliflmesiyle birlikte
tüm Müslüman vak›flar›n›n yönetimi
Evkaf Nezareti’nde topland› ve örgütün
taflra kurulufllar› olarak illerde evkaf mü-
dürlükleri oluflturuldu. 1921 Anayasas›
ile Evkaf Nezareti, fier’iyye ve Evkaf
Vekâleti ad›n› ald›. 1924 Anayasas›’yla
fier’iyye ve Evkaf Nezareti kald›r›l›p ye-
rine, Baflbakanl›¤a ba¤l›, ba¤›ms›z büt-
çeli bir genel müdürlük kuruldu.
Evrendilek, Ahmed Durmufl
1884 ‹brad›/Antalya
1964, ?
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Millî Mücade-
le’yi destekleyen Osmanl› devlet adam›.
Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten sonra
kaymakam olarak görev yapt›¤› yerler-
de Kuvâ-yi Milliye’nin örgütlenmesine
öncülük etti. Cumhuriyet’in ilân›ndan
sonra Gümüflhane ve Afyon valili¤i
yapt›.
Eyübo¤lu, Mehmed Rahmi
1877 Trabzon
2 Kas›m 1952 ‹stanbul
‹kinci TBMM Trabzon milletvekili.
1903’te Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten
sonra Sürmene, Görele, Niksar, Erbaa,
Aziziye ve Havza’da kaymakaml›k yap-
t›. 1921’de Kütahya, 1922’de Artvin
Mutasarr›f› oldu. Bu görevdeyken ‹kin-
ci TBMM’ye Trabzon’dan milletvekili
seçildi. 1931’de Tekel Genel Müdürlü-
¤ü Müfettiflli¤ine atand› (1931) ve yafla-
m›n›n sonuna dek bu görevde kald›.
Eyübo¤lu, Mehmed Rahmi
Etibank’a ait Murgul Bak›r ‹flletmeleri
Ethem Nejat
Mehmed Rahmi Eyübo¤lu
