785
zete. ‹fl Bankas›’n›n deste¤iyle Mahmud
Soydan ve Halil Lütfi Dördüncü taraf›n-
dan kuruldu. 1936’da Ahmet Emin Yal-
man, Zekeriya Sertel ve Halil Lütfi Dör-
düncü’nün oluflturdu¤u ortakl›kça sat›n
al›nd›. 1938’de Ahmet Emin Yalman’›n
bir yaz›s› nedeniyle bir süre kapat›ld›.
Bu olaydan sonra Yalman ortakl›ktan
ç›kar›ld›; baflyazarl›¤› Zekeriya Sertel
üstlendi. ‹ktidara karfl› daha muhalif bir
politika izlemeye bafllad›. II.Dünya Sa-
vafl› s›ras›nda Nazilere karfl› Müttefikle-
ri destekledi ve Sovyetler Birli¤i ile iyi
iliflkiler içinde bulunulmas›n› savundu.
‹ktidar› elefltiren yaz›lar›ndan dolay› bir-
kaç kez kapat›ld›ysa da elefltirilerini sür-
dürdü. Sa¤ bas›n›n da k›flk›rtmas›yla, 4
Aral›k 1945’te, ço¤unlu¤u ö¤renci olan
bir grubun sald›r›s›na u¤rad›. “Tan Ola-
y›” denen bu sald›r› s›ras›nda bas›mevi-
nin y›k›l›p ya¤malanmas›, Sabiha ve Ze-
keriya Sertel’in gözalt›na al›nmas› üze-
rine gazetenin yay›n hayat› sona erdi.
Tando¤an, Nevzat
1894 ‹stanbul
1946 Ankara
Atatürk döneminde on yedi y›l Ankara
Valili¤i yapan devlet ve siyaset adam›.
Dârülfünun Hukuk Bölümü’nü bitirdik-
ten sonra bir süre ö¤retmenlik yapt›.
1919-1924 aras› ‹stanbul Polis Müdür-
lü¤ü’nde çal›flt›. 1925’te Malatya valili-
¤ine atand›. 1927’de Cumhuriyet Halk
F›rkas›’dan Konya milletvekili seçilerek
parlamentoya girdi ve partide bölge mü-
fettifli olarak görevlendirildi. Milletve-
killi¤i s›ras›nda 1929’da Ankara valili-
¤ine getirildi ve aral›ks›z on yedi y›l va-
lilik yapt›; bu süre içinde kentin imar›na
önem verdi ve o y›llarda aç›lan yollar›n
birço¤unu asfaltland›rd›. Bulvarlar›n,
kenti çevreleyen ç›plak tepelerin a¤aç-
land›r›lmas›na çal›flt›. Dr.Neflet Na-
ci’nin, Genelkurmay Baflkan› Kâz›m
Orbay’›n o¤lu Haflmet Orbay taraf›ndan
öldürülmesi olay›nda, mahkemede ta-
n›kl›k etti. ‹fadesini verdikten sonra inti-
har etmesine, yarg› önüne s›radan bir
vatandafl gibi ç›kar›lmas›n›n neden ol-
du¤u söylendi.
Ölümünden sonra Ankara’n›n büyük
alanlar›ndan birine ad› verildi.
Taner, Tahir
1883 Eskiflehir
1962 ‹stanbul
Lozan’a giden Türk heyetinde yer alan
hukuk dan›flman›. ‹stanbul Hukuk Mek-
tebi’ni bitirdikten (1905) sonra Düyûn-›
Umumiye’de çal›flt›. Adliye Nezareti ta-
raf›ndan Fransa’ya gönderildi. Sorbon-
ne Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bi-
tirdi (1913). Yurda dönüflünde Adliye
Nezareti’nde çeflitli görevlerde bulundu.
Lozan Bar›fl Konferans›’na giden Türk
heyetine hukuk dan›flman› olarak kat›ld›
(1923). ‹stanbul Hukuk Fakültesi ve
Mülkiye Mektebi ceza hukuku profesör-
lü¤üne atand› (1923). ‹stanbul Hukuk
Fakültesi dekan› oldu. Lahey Adalet Di-
van› Daimî üyeli¤ine seçildi (1926).
1955’te emekliye ayr›ld›.
Bafll›ca eser-
leri:
Hukuk-u Ceza
(1928),
Ceza Huku-
ku ve Türk Ceza Kanunu fierhi
(1937),
Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku
(1940),
Ceza Mahkemeleri Usulü
(1945),
Ceza Hukuku Umumi K›s›m
(1949).
Tanin
1 A¤ustos 1908’de ‹stanbul’da yay›mla-
nan günlük siyasî gazete (1908-1947).
Gazetenin kurucular›, Hüseyin Cahit
Yalç›n, Tevfik Fikret ve Hüseyin Kâz›m
Kadri’dir. Bir süre sonra Tevfik Fikret
ve Hüseyin Kâz›m Kadri’in ayr›lmas›n-
dan sonra yay›m›na ‹ttihat ve Terakki
F›rkas›’ndan mebus seçilen Hüseyin
Cahit Yalç›n yan› s›ra Falih R›fk› Atay,
Aka Gündüz, Faz›l Ahmet Aykaç gibi
genç isimlerle devam etti. 31 Mart Ola-
y› s›ras›nda ya¤malanan gazete, iktidara
yönelik sert elefltirilerinden dolay› bir-
kaç kez kapat›ld›. Cenin, Renin, Senin,
Hak gibi adlarla yay›mland›. 1914’te ga-
zetenin imtiyaz hakk› ‹ttihat ve Terakki
F›rkas›’na devredildi. 1922’de Hüseyin
Cahit’in Malta sürgünü dönüflü yeniden
ç›kar›lan Tanin, yay›m›n› aral›kl› olarak
1947’ye dek sürdürdü. Bu arada 1925’te
Takrir-i Sükûn Kanunu’na dayan›larak
hükûmetçe kapat›ld› ve Hüseyin Cahit,
Çorum’a ömür boyu sürgüne gönderil-
di. II.Dünya Savafl›’nda ‹ngiltere’den
yana bir politika izledi. 1 Mart 1961’de
yeniden yay›mlanmaya bafllad›ysa da
1962’de tekrar kapand›.
Tankut, Hasan Reflid
1891 Elbistan
1980 Ankara
Cumhuriyet’in ilk y›llar› Mülkiye Mü-
fettiflli¤i ve Türk Ocaklar› Umum Mü-
fettiflli¤ine getirilen devlet ve siyaset
adam›, tarihçi. Mülkiye Mektebi’ni bi-
tirdikten (1913) sonra Sivas Vilâyeti
Maiyet Memuru olarak devlet hizmetine
girdi. I.Dünya Savafl›’na kat›ld›. Niksar,
Artova ve Erbaa kaymakaml›klar› s›ra-
s›nda Kurtulufl Savafl›’nda büyük yarar-
l›klar gösterdi. 1924’te ‹stanbul Polis
Müdürü yard›mc›l›¤›na getirildi. Mülki-
ye müfettiflli¤i ve Türk Ocaklar› Umum
Müfettiflli¤i yapt›. 1931-1940 ve 1957-
1960 aras›nda Mufl, Marafl ve Hatay
milletvekili olarak TBMM’de bulundu.
Dil ve Tarih-Co¤rafya Fakültesi’nde ö¤-
retim üyeli¤i (1936-1940), Türk Dil Ku-
rumu’nda etimoloji ve lengüistik kollar›
baflkanl›¤›, genel yazmanl›k ve ikinci
baflkanl›k (1934-1950) yapt›. Kurtulufl
Savafl›’ndaki yararl›klar›ndan dolay›
k›rm›z› fleritli ‹stiklâl Madalyas›yla
ödüllendirildi.
Bafll›ca eserleri:
Günefl
Dil Teorisine Göre Toponomik Tetkikler
(1936),
Günefl Dil Teorisine Göre Dil
Tetkikleri
(1936),
Dil ve Irk Münasebet-
leri Hakk›nda Tetkik
(1937),
Dil ve Ta-
rih Tezlerimiz Üzerine Geçerli ‹zahlar
(1938),
Alp Kelimesi ve Alpin Irk›n Yur-
du
(1938),
Köylerimiz Dün Nas›ld›? Bu-
gün Nas›ld›r? Yar›n Nas›l Olmal›d›r?
(1939),
Marafl Yollar›nda
(1944),
Köy
Kalk›nmas›
(1960).
Tanr›över, Hamdullah Suphi
1886 ‹stanbul
10 Haziran 1966 ‹stanbul
Birinci TBMM Antalya milletvekili,
Maarif Vekili, flair ve yazar. Mekteb-i
Sultanî’yi bitirdikten sonra ö¤retmenlik
yapt›. 1912’de kurulan Türkçü dernek-
lerden Türk Oca¤›’na girdi ve ertesi y›l
derne¤in baflkan› oldu. Mondros Müta-
rekesi’nden sonra ‹zmir’in iflgali üzerine
‹stanbul Sultanahmet Meydan›’nda ifl-
Tanr›över, Hamdullah Suphi
Ali fiükrü Bey’in cesedi ve üstünde “Hürri-
yet ve Vicdan›n ‹lk Kurban›” yaz›s› (Tan, 3
Nisan 1923).
Tanin gazetesinin 2 A¤ustos 1908 tarihli
ikinci say›s›.
Nevzat Tando¤an
Tahir Taner
