793
ler, kasabalar ve köylerdeki her ev, birer
kat çamafl›r, birer çift çorap ve birer çift
çar›k haz›rlay›p belirli zaman içinde ko-
misyona teslim edecektir. 3) Tüccar ve
halk, elinde bulunan çamafl›rl›k bez,
amerikan, patiska, pamuk, y›kanm›fl ve
y›kanmam›fl yün ve tiftik, erkek elbisesi
yap›m›na yarayan her tür k›fll›k ve yaz-
l›k kumafl, kal›n bez, kösele, taban astar-
l›¤›, sar› ve siyah meflin, sahtiyan, fotin,
demir kundura çivisi, tel çivi, saraç ipli-
¤i, nall›k demir, haz›r nal, m›h, yem tor-
bas›, kolan, semer ve urgan stoklar›n›n
% 40’›n› Tekâlif-i Milliye komisyonla-
r›na teslim edecek, bunlar›n bedelleri
daha sonra devlet taraf›ndan ödenecek-
tir. 4) Mevcut bu¤day, saman, un, arpa,
fasulye, bulgur, nohut, mercimek, ka-
sapl›k hayvan, fleker, gaz, pirinç, sabun,
ya¤, tuz, zeytinya¤›, çay ve mum stok-
lar›ndan % 40’›na devlet taraf›ndan el
konulacak, bedelleri ileride devlet tara-
f›ndan ödenecektir. 5) Herkes elindeki
tafl›tlarla ayda bir 100 km’lik yere, or-
duya ait malzemeyi ücretsiz olarak tafl›-
yacakt›r. 6) Ülkeyi terketmifl olanlar›n
hazineye geçmifl bulunan mallar›ndan,
ordunun gereksinimi olanlar›na el ko-
nulacakt›r. 7) Halk›n elindeki tüm silâh
ve mermiler üç gün içinde orduya tes-
lim edilecektir. 8) Benzin, vakum, gres,
makine ya¤lar›, vazelin, otomobil, kam-
yon lasti¤i, buji, telefon makinesi, kab-
lo, pil, ç›plak tel gibi stoklar›n % 40’›na
ordu ad›na el konulacak, al›nanlar›n be-
delleri daha sonra ödenecektir. 9) Ülke-
deki bütün zanaatkârlar (demirci, ma-
rangoz, dökümcü, tesviyeci, saraç) or-
dunun emrinde çal›flacakt›r. 10) Halka
b›rak›lm›fl dört tekerlekli yayl› araba,
dört tekerlekli at ve öküz arabalar›yla,
ka¤n› arabalar›n›n bütün teçhizat ve
hayvanlar›yla beraber, binek ve top çe-
kebilecek hayvanlar›n % 20’si ordu ad›-
na al›nacak, devlet, sahiplerine borçla-
nacakt›r. 11) ‹lçelerde kurulan komis-
yonlar, sa¤lanacak her türlü malzemeyi
en k›sa zamanda orduya ulaflt›racaklar-
d›r. Ayr›ca, bu konuda ç›kabilecek güç-
lükleri ortadan kald›rabilmek amac›yla
çeflitli yerlere ‹stiklâl Mahkemeleri üye-
leri gönderilmiflti.
Tekâlif-i Milliye Emirleri (Millî Vergi Emirleri)
TEKÂL‹F-‹ M‹LL‹YE
« …… de¤iflik yerlerde, de¤iflik adlar alt›nda, ama pek de ni-
zamî olmayan bir flekilde vergiler al›n›yordu. Ancak, düzensiz ve
geçici tedbirlerle ordunun lojistik deste¤inin düzenli bir flekilde
sürdürülmesinin de mümkün olamayaca¤› biliniyordu. Yunan sald›-
r›lar›n›n yo¤unlaflt›¤› hatta Ankara’y› tehdit etti¤i günlerde merke-
zî kontrole tabi köklü bir vergi sisteminin konmas› kaç›n›lmaz hâl
ald›. Bilindi¤i üzere tam bu hareketli günlerde Mustafa Kemal Pa-
fla Baflkomutanl›¤a getirilmifltir.
Mustafa Kemal Pafla, Baflkomutan oldu¤u gün Meclis’te, büyük
ve flefkatli milletinin daima yard›mlar›n› görece¤ine inanc›n› belir-
terek, yorgun ve fakir, uzun sürmüfl savafllar›n etkisi ile güçsüz
kalm›fl milletinin, bu a¤›r flartlar alt›nda hürriyet ve istiklâli için
bütün varl›¤›n› ortaya koymaktan çekinmeyece¤ini ifade etmifltir.
Böyle çok çetin bir durumda Baflkomutanl›k görevini üzerine alan
Mustafa Kemal Pafla, ilk ifl olarak ordu ihtiyaçlar›n› tesbit eden ça-
l›flmalara giriflmifl ve milletten istenecek fleylerin neler olaca¤›n›n
tesbitine bafllanm›flt›r.
Baflkomutanl›k görevine bafllad›ktan iki gün sonra 7 A¤ustos
1921 günü Baflkomutanl›k Kanunu ile kanun kuvvetinde emirler ver-
me yetkisine istinaden ilk “Tekalif-i Milliye Emirleri”ni yay›nlayan
Mustafa Kemal Pafla, milletten çoraptan muma kadar neler istedik-
lerini aç›klam›flt›r. Bir savafl›n kazan›lmas›nda lojistik deste¤in ne
kadar önemli oldu¤unu ve bu konuda en ince ayr›nt›lara kadar gir-
menin gere¤ini bilen Baflkomutan, her zaman oldu¤u gibi, yine
Türk milletinin hamiyet ve vatanperverli¤ine dayanarak Anado-
lu’nun tüm kaynaklar›n›, yay›nlad›¤› emirlerle harekete geçirmifl-
tir. 7 ve 8 A¤ustos 1921 günleri yay›nlanan 10 emirlik Tekalif-i Mil-
liye Emirleri ile Türk milletine yüklenen bellibafll› mükellefiyetleri
flu flekilde grupland›rmak mümkündür.
1- Halk, istenen baz› mallar› devlete verecektir (Her ev birer kat
çamafl›r, birer çift çorap ve çar›k verecektir. Bu uygulama
tam bir aynî vergi uygulamas› niteli¤indedir).
2- Halk ve tüccar, elinde bulunan baz› mamul ve yar› mamul mal-
lar›n % 40’›n› devlete verecek, bunlar›n bedeli ileride ödene-
cektir (Halk ve tüccar, elinde bulunan çamafl›rl›k bez, ameri-
kan, patiska, pamuk, yün, tiftik, erkek elbisesi yap›m›na yara-
yan kumafl, meflin, çar›k, fotin, kundura çivisi, tel çivi, saraç
ipli¤i, nal, nal çivisi, bu¤day, un, saman, arpa, koyun, keçi, ka-
sapl›k s›¤›r, fleker, gazya¤›, sabun, ya¤, tuz, fleker vb. asker
ve tafl›ma hayvanlar›n›n ihtiyac› olan malzemelerin % 40’›n›
verecektir).
3- Halk, elindeki tafl›t araçlar› ile orduya ait malzemeyi paras›z
tafl›yacakt›r (Bu uygulamay› hizmet vergisi uygulamalar›na
benzetmek mümkündür. Halk, devlete hizmet etmek suretiy-
le vergi ödemifl oluyor, buna karfl›l›k para ödemek isteyen,
hizmet etmekten kurtulmufl oluyordu. Ancak Tekalif-i Milliye
Emirleri’nde hizmet flart koflulmufl, hizmet yerine para ödeme
flekli kabul edilmemifltir.)
4- Ülkeyi terk etmifl olanlar›n mallar›ndan ordu ihtiyac›na yara-
yacak olanlara el konulacakt›r (Medenî hukukta yer alan ter-
kedilmifl mal›n bulana ait olaca¤› ve miras hukukunda yer
alan, mirasç› b›rakmadan ölenlerin mallar›n›n devlete intikal
edece¤ine dair genel hukuk prensiplerinin ba¤daflt›r›lmas›
fleklinde bir uygulama.)
5- Halk›n elinde bulunan savaflta kullan›labilir bütün silâh ve cep-
haneye el konulacakt›r (Tam bir müsadere uygulamas› olup,
günümüzde yasak silâhlar›n yakalanmas› hâlinde el koyma
fleklinde yürütülen iflleme benzemektedir.)
6- Baz› sanat erbab› ve baz› imalathaneler, belirli iflleri yapmak
ve belirli mallar› imal etmekle görevlendirilecektir (Günün
flartlar›na göre makul bir ücret ödemesi yap›ld›¤›ndan, angar-
ya sisteminden ayr›lmaktad›r).
Tekalif-i Milliye Emirleri’ni, gerek kapsam› ve gerekse tekni¤i
yönünden günümüz vergilendirme sistemlerine benzetmek müm-
kün de¤ildir. Baz› emirlerle yüklenen sorumluluklar, ne daha önce
yap›lm›fl uygulamalardan elde edilen tecrübelerden, ne de herhan-
gi bir doktrin taraf›ndan ortaya konulmufl fikirlerden yararlan›la-
rak uygulama alan›na konulmufltur. Tekalif-i Milliyeyi, millî direnifl
içinde bulunan, maddî ve manevî varl›¤›n› ortaya dökerek çarp›fl-
may› göze alm›fl olan bir milletin yaratt›¤› kiflisel fedakârl›¤a daya-
nan bir sistem olarak de¤erlendirebiliriz.
Tekalif-i Milliye Emirleri’ni uygulamak üzere bütün ilçelerde
Tekalif-i Milliye Komisyonlar› kurulmufl ve derhal faaliyete geçmifl-
tir. Komisyon üyeleri, o mahallin mülkî ve askerî amirleri ile malmü-
dürü gibi devlet memurlar›n›n d›fl›nda kalan, on üyesi halktan seçi-
len kimselerdi. Mahallî Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nden iki kifli ile
köylerde imam ve muhtarlar bu komisyonlar›n tabiî üyesiydiler. Ana-
dolu’nun hemen her taraf›nda kurulan komisyonlar faaliyete geçmifl
ve emirler do¤rultusunda vergiler toplanmaya ve aynî olarak al›nan
yard›mlar depolarda muhafazaya al›nmaya bafllanm›flt›r.»
Kaynak : Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I, Atatürk Araflt›rma Merkezi, Ankara 2000,
s.334.
