791
ödülden hiçbir kesinti yapmayan tek ku-
rulufl oldu. Türk Tayyare Cemiyeti bu
hizmeti 1940’a de¤in sürdürdü. 11 Tem-
muz 1939’da Millî Piyango ‹daresi ku-
ruldu ve örgütlenmesini tamamlad›ktan
sonra piyango uygulamalar›n› düzenle-
mek, bütünüyle bu kurulufla verildi.
TBMM
bk.
Türkiye Büyük Millet Meclisi
(TBMM)
Teali-i ‹slâmCemiyeti
(‹slâm› Yükseltme Cemiyeti)
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ‹stanbul’da
kurulan, Millî Mücadele karfl›t› cemiyet
(19 fiubat 1919). ‹stanbul’da Cemiyet-i
Müderrisin ad›yla kuruldu; daha sonra
Teali-i ‹slâm Cemiyeti ad›n› ald›. ‹ski-
lipli At›f Hoca, Konyal› At›f Hoca, Ber-
gamal› Mehmed Zeki Hoca gibi medre-
se hocalar› taraf›ndan, Hürriyet ve ‹tilâf
F›rkas›’n›n bir yan örgütü olarak kuru-
lan cemiyet, Millî Mücadele’ye karfl›
cephe ald›. Konya yöresinde birçok flu-
be yan› s›ra sa¤l›k hizmetleri, vaazlar ve
halka ö¤üt verici konuflmalarla etkinli-
¤ini art›rmaya çal›flt›. Mustafa Kemal’in
eflk›ya ve Kuvâ-yi Milliye’nin, ‹ttihatç›-
lar›n devam› oldu¤u yolunda yo¤un bir
propaganda yürüttü. Mustafa Kemal,
Ali Fuad Pafla ve Bekir Sami Bey’den
“zalim ve hainler” olarak bahsedip, hal-
k›n bunlara itaat etmemesini ileri sürdü-
ler. ‹ngiltere ve Fransa ile yap›lacak sa-
vafllar›n kazan›lamayaca¤›n›, Yunanl›la-
ra fazla zayiat verdirmenin de hay›rl› ol-
mayaca¤›n› savundular. Allah’›n›, pey-
gamberini ve padiflah›n› sevenlerin Mil-
lî Mücadele’yi b›rak›p kendi saflar›na
kat›lmalar›n› istediler. Kurtulufl Sava-
fl›’n›n kazan›l›p Cumhuriyet’in ilân›
sonras› cemiyetin üyelerinden bir k›sm›
1925’te fiapka ‹nk›lâb›’na muhalefet et-
me nedeniyle Ankara ‹stiklâl Mahkeme-
since yarg›land› ve Baflkan ‹skilipli At›f
Hoca suçlu bulunarak idam edildi.
Teceddüd F›rkas›
Mondros Mütarekesi sonras› kurulan si-
yasî parti (9 Kas›m 1918). I.Dünya Sava-
fl›’n›n Osmanl› Devleti’nin yenilgisiyle
sonuçlanmas› üzerine yenilgiden sorum-
lu tutulan ‹ttihat ve Terakki F›rkas› ola-
¤anüstü bir kongreye giderek kendini
feshetti (1 Kas›m 1918) ve kongrede Te-
ceddüd F›rkas› ad›yla yeni bir parti ku-
rulmas› kararlaflt›r›ld›. 9 Kas›m 1918’de
kurulan Teceddüd F›rkas›’n›n baflkanl›-
¤›na Hüseyin Hüsnü Pafla, baflkan yar-
d›mc›l›klar›na ‹smail Canbulad ve fiem-
settin (Günaltay) getirildi. Yönetim ku-
rulu üyeleri ise Faik (Kaltakk›ran), Yu-
nus Nadi (Abal›o¤lu), Muhittin (Birgen),
Tevfik Rüfltü (Aras), Galip Bahtiyar, Fa-
z›l Arif, Reflit Pafla, Babanzâde Hikmet,
Sabri (Toprak), Rahmi (Aslan), Rahmi
(Köken), Mustafa Fevzi Efendi, Konya
mebusu Ahmet Hamdi, Ali ‹hsan, Seyit
beyler, Orfanidi, Dikran Barsamyan ve
Sason Efendi’ydi. F›rkan›n bütün üyele-
ri ‹ttihat ve Terakki F›rkas› eski üyesi
olup büyük ço¤unlu¤u mebustu. Kurulu-
flunun hemen ard›ndan muhalefetin yö-
netti¤i suçlamalar nedeniyle yönetim ku-
rulu üyelerinden Yunus Nadi (Abal›o¤-
lu), ‹smail Canbulad ve Muhittin (Bir-
gen) görevlerinden çekildiler. ‹ttihat ve
Terakki F›rkas›’n›n bütün yap›s›n› dev-
rald›¤›ndanMeclis-i Mebusan’da ço¤un-
luk partisi durumundayd›. Bu durum
partiyi boy hedefi hâline getirdi. Tevfik
Pafla Hükûmeti’ne güvenoyu verdilerse
de ayn› hükûmeti gensoru önergesiyle
düflürmeye çal›flt›klar› gerekçesiyle
Meclis-i Mebusan’›n feshinden sonra
Damat Ferit Hükûmetince 5 May›s
1919’da kapat›ld›. Gerekçe olarak da
üyelerinin hemen tamam›n›n ‹ttihat ve
Terakki’nin eski üyeleri oldu¤u ileri sü-
rüldü. Teceddüd F›rkas› üyesi mebusla-
r›n önemli bir bölümü 12 Ocak 1920’de
toplanan son Osmanl› Meclis-i Mebusa-
n›’na seçildiyse de ‹stanbul’un iflgalin-
den (16 Mart 1920) sonra bir bölümü
Malta’ya sürgüne gönderildi; bir bölümü
deAnadolu’ya geçerek TBMM’ye kat›ld›.
Tek Adam
fievket Süreyya Aydemir’in Mustafa
Kemal Atatürk’ün yaflam›n› konu alan
eseri. Atatürk’ün, Kurtulufl Savafl›’ndan
baflar›yla ç›k›p devrimleri gerçeklefltir-
di¤i y›llarda, güçlü bir kadronun yard›-
m›ndan yoksun bulundu¤unu vurgula-
mak amac›yla esere bu ad verilmifltir. I.
cildi (1963), Atatürk’ün do¤uflundan
Samsun’a ç›k›fl›na kadar olan dönem; II.
cildi (1964), Samsun’da bafllayan Kur-
tulufl Savafl›’n›n 1922’de ‹zmir’de zafer-
le sonuçlanmas›na; III. cildi (1965),
1922’den Atatürk’ün ölümüne dek ge-
çen dönem ifllenir. Eserde Atatürk’ün
kiflili¤i, toplumsal ve tarihî koflullara
ba¤lan›r (maddeci tarih anlay›fl›) ve top-
lumu de¤ifltiren bir kuvvet (idealist tarih
anlay›fl›) olarak yans›t›l›r. Ayr›ca, Türk
Kurtulufl Savafl› ve devrimlerinin, geri
kalm›fl ülkelerdeki siyasî ve iktisadî ba-
¤›ms›zl›k hareketlerine öncülük edifli
üstünde durulur.
Tek Parti Dönemi
‹smet ‹nönü, Fethi Okyar, Celâl Bayar,
Refik Saydam ve fiükrü Saraço¤lu’nun
baflbakanl›¤›nda 14 kabineden oluflan
dönem. Mustafa Kemal Atatürk ve ‹s-
met ‹nönü’nün cumhurbaflkanl›¤›ndaki
bu dönem, toplam yirmi üç y›l sürmüfl-
tür (1923-1946).
Tek, Ahmed Ferit
1878 Bursa
25 Kas›m 1971 ‹stanbul
Birinci TBMM ‹stanbul milletvekili,
Maliye ve Dahiliye Vekili, yazar.
1895’te Harbiye Mektebi’ni bitirip Er-
kân-› Harbiye’ye geçti. 1897’te, Meflru-
tiyetçilerle birlikte tutuklanarak Trab-
lusgarp’a sürgüne gönderildi. Bir y›l ha-
pis yatt›ktan sonra k›smî bir aftan yarar-
lanarak Trablusgarp Erkân-› Harbiye-
si’ne girdiyse de 1900’de bir arkadafl›y-
la birlikte kay›kla Tunus’a kaçt›; oradan
da Paris’e gitti. 1903’te Paris Siyasal
Bilimler Fakültesi’ni bitirdi; oradaki
Meflrutiyetçilerle iliflki kurdu ve Ah-
med R›za Bey’le birlikte fiûra-y› Üm-
met gazetesini ç›kard›. II.Meflrutiyet’in
ilân› sonras› ‹stanbul’a dönüp ‹ttihat ve
Terakki’ye girdi. Osmanl› Meclis-i Me-
busan› baflkâtipli¤ine atand›. 1908-1913
aras› Mülkiye’de siyasî tarih dersleri
verdi. 1912’de ‹ttihat ve Terakki’den
ayr›larak Millî Meflrutiyet F›rkas›’n›
kurdu ve ‹fham gazetesi baflyazarl›¤›na
getirildi. ‹stanbul Hükûmeti’ni elefltirdi-
¤inden dolay› ‹fham’›n kapat›lmas›
üzerine Sinop’a sürgüne gönderildi.
Tek, Ahmed Ferit
Tayyare Piyangosu bileti
Tayyare Piyangosu’nun tan›t›m afifli
Ahmed Ferit Tek
