garp ve I.Dünya Savafllar›na kat›ld›.
I.Dünya Savafl›’n›n sonlar›na do¤ru ‹n-
gilizlere esir düfltü. 11 May›s 1920’de
esaretten döndükten sonra Kurtulufl Sa-
vafl›’na kat›lmak üzere 11 Ocak 1921’de
Anadolu’ya geçti. Kurtulufl Savafl›’nda
tümen komutan› olarak görev yapt›.
1935’te kendi iste¤iyle emekli oldu ve
ayn› y›l Tokat milletvekili olarak parla-
mentoda bulundu. ‹stanbul Zincirliku-
yu’daki mezar› 1988’de Ankara’daki
Devlet Mezarl›¤›’na nakledildi.
Ülgen, Mehmed Refet
1888 Urfa
27 Ekim 1964 Urfa
‹kinci TBMM Urfa milletvekili. Maliye
Yüksek Okulu’nu ve Yüksek Ö¤retmen
Okulu’nu bitirdikten sonra çeflitli yerler-
de ö¤retmenlik ve yöneticilik yapt›.
1923’te Millî E¤itim Bakanl›¤› ‹lkö¤re-
tim Genel Müdürlü¤üne atand›. ‹kinci
TBMM’ye Urfa’dan milletvekili seçildi
(1924) ve alt›nc› dönem sonuna dek
(1939) Urfa milletvekili olarak parla-
mentoda bulundu. Bu dönemde Maarif
Teflkilât› Kanunu’nun de¤ifltirilmesi,
ö¤retmenlik mesle¤inin iyilefltirilmesi
gibi, ö¤retim ve e¤itimle ilgili on de¤i-
fliklik önergesi verip kanunlaflmas›n›
sa¤lad›.
Bafll›ca eserleri:
“Hesap”
(3
cilt),
“Nazarî Hesap”
,
“Fennî E¤len-
ce”
,
“‹çtimaî Hasb›hal”
,
“‹ftira”
,
“Oy-
nanan ve Oynat›lmak ‹stenen Bir Ac›¤›n
(Facian›n) ‹ç Yüzü”
,
“‹stanbul 1947”
,
“Cebir”
.
Ülken, Hilmi Ziya
3 Ekim 1901 ‹stanbul
5 Haziran 1974 ‹stanbul
Türk düflünce tarihi konusundaki çal›fl-
malar›yla tan›nan felsefeci ve yazar. ‹s-
tanbul Sultanisi’ni ve Mekteb-i Mülki-
ye’yi bitirdikten sonra ‹stanbul Üniver-
sitesi Edebiyat Fakültesi Beflerî Co¤raf-
ya Bölümü’ne asistan oldu. Ayn› fakül-
tede felsefe tarihi ve sosyoloji, felsefe,
tarih ve co¤rafya ö¤retmenli¤i yapt›.
Millî E¤itim Bakanl›¤›’nda de¤iflik gö-
revlerde bulundu ve bu dönemde kale-
me ald›¤› “Umumî ‹çtimaiyat” (1931)
ve “Türk Tefekkürü Tarihi” (2 cilt,
1932-1933) adl› iki eseri Atatürk tara-
f›ndan be¤enilince bilimsel çal›flmalarda
bulunmak üzere Almanya’ya gönderil-
di. Yurda dönünce ‹stanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Türk Tefekkür Tari-
hi Kürsüsü’ne doçent olarak atand›
(1935). Felsefe (1940), Sanat Tarihi
(1944) profesörü; ordinaryüs profesör
(1957) oldu. 27 May›s 1960’tan sonra
Millî Birlik Komitesince 147 ö¤retim
üyesiyle birlikte üniversiteden uzaklaflt›-
r›ld›. 1973’te emekli oldu. Baflta felsefe
olmak üzere sosyal bilimlerin hemen
her dal›yla u¤raflt› ve bu konularda
50’ye yak›n eser yazd›. Anadolu’yu esas
tutan Türk ulusçulu¤unu savundu. Uzun
süre Edebiyat Fakültesi taraf›ndan ç›kar-
t›lan Sosyoloji dergisinin yöneticili¤ini
yapt›; ‹nsan dergisini yay›mlad› (1938-
1943).
Bafll›ca eserleri:
‹nsanî Vatan-
perverlik
(1933),
Dinî Sosyoloji
(1943),
‹slâm Düflüncesi
(1946),
Millî ve Tarih
fiuuru
(1948),
Tarihî Maddecili¤e Red-
diye
(1951),
Siyasî Partiler ve Sosyalizm
(1963),
Türkiye’de Ça¤dafl Düflünce
Tarihi
(1966),
E¤itim Felsefesi
(1967),
‹slâm Felsefesi
(1967),
Varl›k ve Olufl
(1968),
‹lim Felsefesi
(1969).
Ülkü
Atatürk döneminde, Ankara Halke-
vi’nin yay›n organ› olarak ç›kar›lan ay-
l›k fikir ve edebiyat dergisi (fiubat 1933-
Aral›k 1949). Halkevleri’nin merkez ya-
y›n organ› olarak Cumhuriyet ilkelerini
genifl halk kitlelerine yaymak ve bu
do¤rultuda bir kültür hareketi yaratmak
amac›yla 270 say› yay›mlanan derginin
ad› Atatürk taraf›ndan belirlendi. fiubat
1933-A¤ustos 1941 aras›ndaki ilk dö-
nemde 102 say› ç›kt›. Bu dönemde daha
çok bir araflt›rma dergisi özelli¤i tafl›d›.
Tarih ve dil konular› yan› s›ra edebiyat,
sosyoloji, felsefe, ekonomi, ziraat, halk
e¤itimi, kad›n, spor, oyun, e¤lence, köy-
cülük ve Halkevleri haberlerine yer ver-
di. Yönetimini 41.say›dan itibaren Meh-
med Fuad Köprülü üstlendikten sonra
edebiyat konular› a¤›rl›k kazand›. Türk
Dili Tetkik Cemiyeti’nin yönlendirme-
siyle, halk aras›nda kullan›lan Arapça ve
Farsça kelimelere Türkçe karfl›l›klar
bulma kampanyas› düzenlendi. Yaz›
kadrosunda dönemin ünlü isimlerinden
Ahmet A¤ao¤lu, Ruflen Eflref Ünayd›n,
Hüseyin Nam›k Orkun, Mustafa Nihat
Özön, Yaflar Nabi Nay›r, Falih R›fk›
Atay, Ömer Lütfi Barkan gibi dönemin
tan›nm›fl yazarlar› yer ald›. 1941-1946
aras›ndaki ikinci dönemde derginin yö-
netimine Ahmet Kutsi Tecer getirildi.
Bu dönemde 15 günde bir yay›mlanan
dergide, fikir ve sanat hareketlerine yer
verilip kitap ve dergi tan›t›m› yap›ld›.
Ayr›ca Ahmet Kutsi Tecer’in çabalar›
ile Âfl›k Veysel, Ali ‹zzet Özkan gibi
âfl›klar›n yurt genelinde tan›t›lmas›na
çal›fl›ld›. 1947-Aral›k 1949 aras› ayl›k
olarak yay›mland›. Bedrettin Tuncel yö-
netimindeki üçüncü dönemde ise daha
çok Halkevleri ve Halkodalar›’n›n faali-
yetlerine yer verildi.
Ülkümen, Hamdi
1888 Serez/Yunanistan
23 fiubat 1969 ‹stanbul
Birinci TBMM Trabzon milletvekili. ‹lk
ve ortaö¤renimini Trabzon’da tamamla-
d›ktan sonra Fransa’da Sorbonne Üni-
versitesi’nde hukuk ö¤renimi gördü.
Yurda döndükten sonra çeflitli gazete ve
dergilerde yaz›lar› yay›mland›. Millî
Mücadele’yi destekledi. 9 Ocak
1921’de Birinci TBMM’de boflalan
Trabzon milletvekilli¤ine getirildi ve
1943’e dek parlamentoda görev yapt›.
Kastamonu ‹stiklâl Mahkemesi üyeli¤i-
ne atand›. Milletvekilli¤i sona erince
yerleflti¤i ‹stanbul’da “Yüce Ülkü” ve
Uflak’ta “Ülkü” ad›yla açt›¤› iki özel li-
senin yöneticili¤ini yapt›.
Ülkütafl›r, Mehmed fiakir
14 Mart 1894 ‹stanbul
30 May›s 1981 ‹stanbul
Atatürk döneminde halk edebiyat› ve
folklor alan›ndaki araflt›rmalar›yla tan›-
nan e¤itimci, yazar. Dârülfünun’da ede-
biyat, tarih ve felsefe ö¤renimi gördü
(1914-1918). Mondros Ateflkes Antlafl-
mas›’ndan sonra Anadolu’ya geçti¤i y›l-
lar Marafl ‹dadîsi’nde ö¤retmenlik yapt›.
1933’te girdi¤i Türk Dil Kurumu’nda
Derleme Kolu Yard›mc›s› ve uzman
olarak emekliye ayr›ld›¤› 1963’e dek ça-
l›flt›. Türk Oca¤›, Halkevleri, Türk Folk-
lor ve Etnografya Derne¤i gibi kurulufl-
larda görev ald›. Halk edebiyat› ve folk-
lor alan›ndaki araflt›rmalar›yla tan›nd›.
Birçok gazete, dergi ve ansiklopedide
çal›flmalar› yay›mland›.
Bafll›ca eserle-
ri:
Sinop Vilâyeti Tarih, Co¤rafya ve
Halk›yat Tetkikleri
(1926),
Sinop’ta
Çandaro¤ullar› Zaman›na Ait Tarihî
Eserler
(1934),
Türkiye Etnografya ve
856
Ülgen, Mehmed Refet
Hamdi Ülkümen
Mehmed fiakir Ülkütafl›r
Hilmi Ziya Ülken
Ülkü dergisi
