865
men Galip’in dikkatini çeker. Deneyim-
li, eski bir askerdir o. Ö¤retmen kökenli
olan Te¤men Galip, zaman zaman Mah-
mut’u konuflturarak savafl deneyimlerini
bölüktekilere aktarmas›n› ister. Kendisi
de s›k s›k dersler verir, ço¤unlu¤u köy-
lerden gelmifl askerlerle konuflur. Onlar›
bilinçlendirmek, yönlendirmek ister. Bu
savafl›n baflka bir savafl oldu¤unu, so-
nunda her fleyin de¤iflece¤ini, onu mut-
laka kazanmam›z gerekti¤ini anlat›r.
Askerlerin kafalar›nda ve yüreklerinde
yeni imgeler oluflturmaya çal›fl›r. En güç
koflullar içinde sürüp gider savafl haz›r-
l›klar›. Haz›rl›klar sürüp giderken Kö-
kezli Hac› Nuri’nin evinde Yunan su-
baylar›na ziyafetler verilir. Onlar› mem-
nun etmek için istenilen her fleyi yapar
Hac› Nuri. Düflman subaylar›n› bile tik-
sindirecek onursuzca davran›fllarda bu-
lunur. Cephedeyse düzenli ordunun düfl-
manla ilk yüz yüze gelifli bafllar. “Mus-
tafa Kemal Pafla’n›n örgütleyip yönetti-
¤i Kurtulufl Savafl›’n›n bütün aflamalar›,
Afyon savafllar›, ‹nönüler, Sakarya ve
Dumlup›nar”, roman boyunca bir bir ya-
flan›r. Düflman bozguna u¤rat›l›r, kaç-
maya bafllar. Kaçarkan köyleri, kasaba-
lar›, kentleri atefle vermifltir. Molla Mah-
mut düflman› kovalarken Kökezli Hac›
Nuri’nin köyünde, onu etkileyip sarsan
bir olaya tan›k olur. Hac› Nuri, tabur ku-
mandan›n›n çizmelerine sar›lm›fl, “Ko-
mutan›m, komutan›m… Bizi kurtard›-
n›z. Allah raz› olsun, Allah tuttu¤unuzu
alt›n etsin” diye a¤lamakl› bir sesle ba-
¤›rmakta, bir yandan da komutana bir
ç›k›n içinde para uzatmaktad›r. Benzer
bir durumu da Haceli’yle birlikte ‹z-
mir’de yaflar. ‹zmir’e ulafl›lm›fl, düflman
denize dökülmüfltür. Bir sokaktan ge-
çerken ‹brahim Bey’le karfl›laflm›fllard›r.
‹brahim Bey bir dükkân›n tabelas›n› de-
¤ifltirip kendi ad›n› yazmaktad›r. Molla
Mahmut, kafas›nda uyanan sorunun ya-
n›t›n› bulmufltur: ‹brahim Bey’i onlara
yaklaflt›ran, çeteyi kurdurtan vatan sev-
gisi de¤ildir; baflka bir duygu, para ve
mal tutkusudur. Bir düfl k›r›kl›¤›na u¤ra-
m›flt›r Molla Mahmut. Terhis olunca
Haceli’yle köylerine, Tac›m’a döner-
ler.» Kaynak : Mürflit Balabanl›lar, Türk
Roman›nda Kurtulufl Savafl›, Türkiye ‹fl
Bankas› Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s.390.
Vatan Tutkusu
‹lhan Tarus’un, Kurtulufl Savafl›’nda
Yunanl›lar›n Ege Bölgesi’ni iflgalleri
s›ras›nda geçen bir olay› anlatt›¤› ro-
man› (1968). «K›rk›n› aflk›n Osman
Efe, bölgede sevilen bir kiflidir; öne dü-
fler, direnme haz›rl›klar›na giriflir; top-
lad›¤› savaflç›lar›, daha önce padiflah ta-
raf›n› tutan, Çerkez Ethem’in emrinde
çal›flm›fl Ekrem Efe ve Durdu Efe çete-
leriyle birlefltirir. Gerekli para ve yiye-
cek, Osman Efe’nin kâtibi Kemal vas›-
tas›yla halktan ve kasaba zenginlerin-
den sa¤lanmaktad›r. Tek tük baz› bas-
k›nlardan sonra yaklaflmakta olan düfl-
man kuvvetlerine karfl›, bir gece toplu-
ca harekete geçilir; fakat Çerkez Et-
hem’in adamlar›n›n bir k›sm› bask›n
gecesi düflman saflar›na geçerler. Dur-
du Efe, bu ihanetten sorumlu bildi¤i
Ekrem Efe’yi öldürür. Olay, Osman
Efe’nin de itibar›n› genifl ölçüde sars-
m›flt›r. Türk, Çerkez, Rum ve Musevî
kar›fl›m› kasabada Hristiyanlar da zor-
laflt›rmaktad›r durumu. Yunan ordusu
kasabaya yaklaflmaktad›r. Kuvâ-yi
Milliye ile birleflmek üzere Türkler ka-
sabadan ayr›l›rlar. Osman Efe’nin gön-
lü rahatt›r: Bekledi¤i mücadele fluuru
ve vatan tutkusu, halkta iflte as›l flimdi
uyanm›flt›r.» Kaynak : Edebiyat›m›zda
Eserler Sözlü¤ü, Behçet Necatigil,
Varl›k Yay›nlar›
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti
II.Meflrutiyet öncesi Mustafa Kemal ve
arkadafllar› Binbafl› Lütfi, Dr.Mustafa
(Cantekin), Müfit Bey (Özdefl) taraf›n-
dan kurulan siyasî örgüt. fiam’da Üçün-
cü Ordu’da görev yapan Mustafa Kemal
ve arkadafllar› taraf›ndan Aral›k 1906’da
kurulan örgütün bafll›ca amac›, Kanun-›
Esasi’nin yeniden yürürlü¤e konmas› ve
meflrutî yönetime dönülmesiydi. Bulun-
du¤u bölgede, Avrupa’dan gelen Jön
Türk yay›nlar›n›n da¤›t›m›n› gerçeklefl-
tiren cemiyet, kendisine kat›lan üyelerle
Kudüs’te Mülâz›m Celâl, Yafa’da Kay-
makam Hamdi beylerin yönetiminde bi-
rer flube kurdu. Bunun d›fl›nda önemli
bir etkinli¤i olmad›. II.Meflrutiyet’in ilâ-
n›n›n (1908) Kudüs ve Medine’de ge-
ciktirilmesi üzerine, cemiyetin eski üye-
leri harekete geçerek Meflrutiyet’in bu-
rada da ilân edilmesini sa¤lad›lar. Örgüt,
k›sa süre sonra ‹ttihat ve Terakki Cemi-
yeti ile birleflti.
Vatan Yolunda Hat›ralar
Yakup Kadri Karaosmano¤lu’nun, Mil-
lî Mücadele dönemi an›lar›n› anlatt›¤›
eseri. Alt› bölümden oluflan eserin birin-
ci bölümünde Millî Mücadele’nin Avru-
pa’da yaratt›¤› olumsuz izlenim anlat›-
l›r. ‹kinci ve üçüncü bölümlerinde, iflgal
güçlerinin, halk›n ve ‹stanbul bas›n›n
Millî Mücadele’ye bak›fllar› birtak›m
çarp›c› kesitlerle verilir. “Ankara” bafl-
l›kl› IV.Bölüm’de ise, Millî Mücade-
le’nin Ankara ve çevresinde uyand›rd›¤›
tesir ve heyecan; di¤er bölümlerde ise,
Bat› Anadolu’daki izlenimler, özellikle
Kütahya, Simav, Manisa ve ‹zmir yöre-
lerinde yaflanan olaylar›n uyand›rd›¤›
heyecan anlat›l›r. Özellikle Atatürk,
‹nönü ve Fevzi Çakmak gibi komutan-
lardan, Meclis çal›flmalar›ndan, Avrupa
ülkeleriyle yap›lan ilk iliflkilerden söz
edilir.
Vatandafl ‹çin Medenî Bilgiler
Atatürk’ün Âfet ‹nan’a, vatandafll›k hak
ve vazifeleriyle ilgili görüfllerini yazd›r-
d›¤› kitap. ‹lk kez 1930’da Âfet ‹nan ta-
raf›ndan yay›mlanan kitab›n büyük bö-
lümü, Atatürk’ün kaleme ald›¤› bilgilere
dayal›d›r. Âfet ‹nan, uzun y›llar orta-
okullarda ders kitab› olarak okutulan ki-
taptaki belgeleri Atatürk’ün 25. ölüm
y›ldönümü nedeniyle Türk Tarih Kuru-
mu’nun düzenledi¤i konuflma dizisinde
“Atatürk’ün vatandafll›k hak ve vazife-
leri üzerindeki düflünceleri” konulu top-
lant›da ele alarak dinleyicilere sundu;
bunun büyük ilgi görmesi üzerine mes-
lektafllar›n›n da destek ve yard›m›yla
belgelerin tümünü, Atatürk’ün ölümü-
nün 30. y›ldönümünde, elindeki notlar›
da ekleyerek “Medenî Bilgiler ve Ata-
türk’ün El Yaz›lar›” (Türk Tarih Kuru-
mu, Ankara 1969) ad›yla, A. Âfetinan
imzas›yla yay›mlad›.
Vedat Bey (Tek)
bk.
Tek, Mehmed Vedat
Vatandafl ‹çin Medenî Bilgiler
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti kurucular›ndan Dr.Mustafa Bey’in (Cantekin) dükkân›n›n bulun-
du¤u fiam’daki Hamidiye Çarfl›s›.
