Mektebi’nin bafl›na getirildi ve bugünkü
konservatuvar binas›n› ve konser salo-
nunu yapt›rd›. Çeflitli okullarda müzik
dersleri verdi. Halk›n müzik e¤itimi için
çal›flt›. As›l ününü Mehmed Âkif Er-
soy’un ‹stiklâl Marfl›’n› besteleyerek ka-
zand› (1930). Ayr›ca birçok okul flark›s›
ve marfl besteledi.
Üniversite
Türkiye’de ilk kez Dârülfünun ad›yla
aç›lan, daha sonra Atatürk’ün emriyle
‹stanbul Üniversitesi ad› verilen, çeflitli
alanlarda e¤itim ve araflt›rma yapan fa-
kültelerden oluflan yüksekö¤renim ve
bilim kurumu. Türkiye’nin ilk üniversi-
tesi 1863’te ‹stanbul’da kurulan Dârül-
fünun’dur. Kuruldu¤u ilk y›llarda yal-
n›zca fizik, zooloji ve botanik bölümle-
rinden olufluyordu. Aç›ld›ktan bir süre
sonra kapat›ld›. 1900’de Dârülfünun-›
fiahane ad›yla yeniden aç›ld›. Daha önce
kurulan Mekteb-i T›bbiye ve Hukuk
Mektebi, bu tarihten sonra Dârülfünun’a
ba¤land›. Kurumun ad›, 1924’te ‹stan-
bul Dârülfünunu, 1933’te de Atatürk’ün
önerisiyle ‹stanbul Üniversitesi oldu. Bu
arada 7 Ekim 1925’te medreseler “fa-
külte” statüsüne kavuflturuldu. Yeni ku-
rulan üniversitede Dârülfünun’un bir
bölüm ö¤retim üyesi yan› s›ra I.Dünya
Savafl› s›ras›nda Almanya’dan gelen
profesörler de görevlendirilerek, ö¤re-
tim düzeyinin yükseltilmesine çal›fl›ld›.
1944’te Yüksek Mühendis Mektebi, ‹s-
tanbul Teknik Üniversitesi’ne dönüfltü-
rüldü. 1946’da Ankara Üniversitesi,
1953’te Erzurum Atatürk Üniversitesi,
1955’te Karadeniz Teknik Üniversitesi
ve Ege Üniversitesi, 1956’da Orta Do¤u
Teknik Üniversitesi, 1967’de Hacettepe
Üniversitesi kuruldu. 1971’de Robert
Kolej’in yüksek k›sm› Türk Hükûme-
ti’ne devredilerek Bo¤aziçi Üniversitesi
ad›yla ö¤retime bafllad›. Üniversiteler,
profesörler aras›ndan dört y›l süreyle
cumhurbaflkan›nca atanan bir rektör ta-
raf›ndan yönetilir; süresi sona erenler
ayn› yöntemle yeniden seçilebilir. An-
cak iki dönemden fazla rektörlük yap›la-
maz. Rektör, üniversite veya yüksek
teknoloji enstitüsü tüzelkiflili¤ini temsil
eder. Rektör aday› seçimleri gizli oyla
yap›l›r. Oy veren her ö¤retim üyesi oy
pusulas›na yaln›z bir isim yazabilir. Bi-
rinci toplant›da ö¤retim üyelerinin en az
yar›s›n›n haz›r bulunmas› flartt›r. Bu sa¤-
lanamad›¤› takdirde toplant› 48 saat er-
telenir ve ço¤unluk aranmaks›z›n seçi-
me geçilir. Bu toplant›da en çok oy alan
6 kifli aday olarak seçilmifl say›l›r, bun-
lardan Yüksekö¤retim Kurulu’nun
(YÖK) seçece¤i 3 kifli, atanmak üzere
Cumhurbaflkan›na sunulur. Vak›flarca
kurulan üniversitelerde rektör adaylar›-
n›n seçimi ve rektörün atanmas›, ilgili
mütevelli heyet taraf›ndan yap›l›r. Rek-
törlerin yafl haddi 67’dir. Ancak rektör
olarak atanm›fl olanlarda görev süreleri
bitinceye kadar yafl haddi aranmaz.
Rektör, çal›flmalar›nda kendisine yar-
d›m etmek üzere, üniversitenin ayl›kl›
profesörleri aras›ndan en çok üç kifliyi
rektör yard›mc›s› olarak seçer. Üniversi-
tenin di¤er idarî organlar›, üniversite yö-
netim kurulu ve senatodur. Fakülteler,
seçimle iflbafl›na gelen dekanlar taraf›n-
dan yönetilir. Ayr›ca, her fakültenin bir
genel kurulu, bir profesörler kurulu ve
bir de yönetim kurulu vard›r. ‹lk kez
1961 Anayasas› ile anayasal bir kurum
hâline dönüfltürülen üniversitelere bi-
limsel ve idarî özerklik tan›nd›. Hiçbir
koflulla s›n›rland›r›lmam›fl olan bu
özerkli¤e, daha sonra 1971’de anayasa-
da yap›lan de¤ifliklikle baz› k›s›tlamalar
getirildi. Üniversitelerin bilimsel özerk-
li¤i sürdü; buna karfl›l›k, ö¤retim üyele-
rinin siyasî partilere üye olmas› yasak-
land› ve devlete, gerekli gördü¤ü haller-
de üniversite yönetimine el koyma yet-
kisi tan›nd›. 1981’de yürürlü¤e giren
Yüksekö¤renim Kanunu ile Türkiye’de
bulunan üniversite, akademi ve yükse-
kokullar, 27 üniversite hâlinde yeniden
düzenlendi. Üniversitelerin yönetimi ve
denetimi de Yüksek Ö¤retimKurulu ad-
l› bir üst kurulufla ba¤land›. Bu kurulun,
8’i cumhurbaflkan›, 6’s› hükûmet, 1’i
Genelkurmay Baflkanl›¤›, 2’si Millî E¤i-
tim Bakanl›¤›, 8’i de Üniversiteleraras›
Kurul taraf›ndan atanan 25 üyesi vard›r.
1961 Anayasas›’nda üniversite kurma,
devlet tekeline al›nm›flken 1982 Anaya-
sas›, devletten baflka, kazanç amac› güt-
memek kofluluyla vak›flara da üniversi-
te kurma hakk› tan›d›. 1982 Anayasa-
s›’na göre, ö¤retim üyeleri ve yard›mc›-
lar›n›n bilimsel araflt›rma ve yay›n öz-
gürlü¤ü, devletin varl›¤› ve ba¤›ms›zl›-
¤›, milletin ve ülkenin bütünlü¤ü ve bö-
lünmezli¤i ilkeleriyle s›n›rl›d›r. Üniver-
siteler, devletin gözetimi alt›ndad›r ve
güvenlikleri devletçe sa¤lan›r. Rektörle-
ri cumhurbaflkan›, dekanlar› Yüksek
Ö¤retim Kurulu seçer. Üniversite bütçe-
leri, Millî E¤itim Bakanl›¤› taraf›ndan
yürürlü¤e konur ve denetlenir. Tüm ö¤-
retim üye ve görevlileri, Millî E¤itim
Bakanl›¤›nca atan›r.
858
Üniversite
‹stanbul Üniversitesi’nin Beyaz›t’taki Merkez binas›.
Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi binas›.
