867
Vergi Yasalar›
Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra, ülkenin
iktisat politikas›n› saptamak amac›yla
toplanan ‹zmir ‹ktisat Kongresi’nde ana
hatlar› belirtilen yasalar. Kongrede al›-
nan kararlar do¤rultusunda, fiubat
1925’te aflar kald›r›larak vergi sistemin-
de önemli bir de¤iflikli¤e gidildi. Ancak,
aflar›n kald›r›lmas› sonucu devlet gelir-
leri büyük ölçüde azal›nca bu a盤› ka-
patmak amac›yla a¤nam ve yol vergile-
ri oran› art›r›l›p arazi ve bina vergilerine
ait tahrir de¤erleri yükseltildi; denizyol-
lar› ve demir yollar› ile piyasaya sürülen
tar›m ürünlerine dolayl› vergi konuldu.
Bu dönemde, 1914’te yürürlü¤e giren
sanayi ve ticaret kesimini vergilendiren
temettü vergisinin kald›r›larak yerine
kazanç vergisinin konulmas› ikinci
önemli bir vergi de¤iflikli¤i oldu.
1926’da, sat›fllar› vergilendiren umumî
istihlâk vergisi ile hizmetleri vergilendi-
ren hususî istihlâk vergisi konuldu. An-
cak, uygulamada baflar›l› olunamayan
umumî istihlak vergisi 1927’de kald›r›-
larak yerine muamele vergisi getirildi.
1931’de arazi vergisi yeniden düzenle-
nirken, ayn› y›l eski Musakkafat Vergisi
Kanunu’nun yerine yeni Bina Vergisi
Kanunu ç›kar›ld› ve bu yasada safi irat
esas› benimsendi. Türkiye’de, Lozan
Antlaflmas›’n›n getirdi¤i yükümlülükler
gere¤i, de¤ifltirilemeyerek 1916 düze-
yinde tutulmak zorunda kal›nan gümrük
vergileri, ancak 1929’da ç›kart›lan bir
gümrük kanunu ile yeniden düzenlendi.
Versailles (Versay) Antlaflmas›
I.Dünya Savafl› sonunda, yenilen Al-
manya ile savafl› kazanan ‹ngiltere,
Fransa, ‹talya ve ABD aras›nda imzala-
nan bar›fl antlaflmas› (28 Haziran 1919).
18 Ocak 1919’dan bafllayarak Wilson,
Lloyd George, Clemenceau ve Orlan-
do’nun kat›ld›¤› Paris görüflmelerinde
haz›rlanan antlaflma metni 7 May›s’ta
Alman heyetine sunuldu. Almanlar›n
karfl› önerileri reddedildi. Fransa’n›n el
alt›nda iletti¤i Kayzer’e ve Alman gene-
rallerine dokunmama garantisi üzerine
Weimar Ulusal Meclisi, 22 Haziran’da
antlaflmay› onaylad›. Antlaflma 15 bö-
lümde toplanm›fl 440 maddeden oluflu-
yordu.
Önemli maddeleri flunlard›r:
1) Almanya, Alsace-Lorraine’i Fran-
sa’ya; Eupen ve Malmédy’yi Belçi-
ka’ya; Schleswig-Holstein’› Dani-
marka’ya; Yukar› Silezya’y› Çekos-
lovakya’ya; Do¤u Silezya, Poznan ve
Bat› Prusya’y› Polonya’ya; Danzig
ve çevresini Milletler Cemiyeti’ne,
Memel’i Litvanya’ya; sömürgeleri
olan Kamerun ve Togo’yu Fransa ile
‹ngiltere’ye; Güneybat› Afrika sö-
mürgelerini Güney Afrika Cumhuri-
yeti’ne; Yeni Gine’yi Avustralya’ya;
Samoa Adalar›’n› Yeni Zelanda’ya;
Pasifik’te ekvatorun kuzeyinde yer
alan Alman adalar›n›, Kiao Çeu Böl-
gesi’ni ve fianfung’u Japonya’ya terk
edecektir.
2) Almanya ile Avusturya birleflemeye-
cektir.
3) Almanya, Çekoslovakya’n›n ve Po-
lonya’n›n ba¤›ms›zl›¤›n› tan›yacakt›r.
4) Almanya, donanmas›n› ‹tilâf Devlet-
leri’ne teslim edecek, Almanya’da
mecburî askerlik olmayacak, Alman
ordusunun asker say›s› 100.000’i ge-
çemeyecektir.
5) Almanya, Müttefik Devletler’e savafl
tazminat› ödeyecektir.
6) Almanya, 1.600 tondan büyük bütün
ticaret gemilerini, 1.000 tondan bü-
yük ticaret gemilerinin yar›s›n›, bal›k-
ç› gemilerinin beflte birini Müttefikle-
re verecek, ayr›ca her y›l Müttefikle-
re 200.000 ton tutar›nda ticaret gemi-
si infla edecektir.
7) Almanya, 10 y›l süreyle Fransa’ya
140.000.000, Belçika’ya 80.000.000,
‹talya’ya 77.000.000 ton taflkömürü
verecek, bütün kimyasal ürün ve bo-
ya stoklar›n›, ayr›ca 1925 y›l›na ka-
dar, bu alanda yapaca¤› üretimin
dörtte birini Müttefiklere teslim ede-
cektir.
Böylece topraklar› bölünen, ekonomik
geliflme olanaklar› a¤›r bask› alt›na al›-
nan, sömürgelerini kaybeden Almanya,
ekonomik y›k›m ve iflsizli¤in do¤uraca¤›
tehlikelere aç›k hâle getirilmifl oluyordu.
Antlaflman›n olumsuz sonuçlar› kendini
göstermekte gecikmedi ve 13 y›l sonra
Almanya’da Nasyonal Sosyalizm iktida-
ra geldi ve tüm dünya, ilkinden çok daha
fliddetli bir savafla sahne oldu.
Veysel R›za (Zarbun)
1871 Gümüflhane
1923 Gümüflhane
Birinci TBMMGümüflhane milletvekili.
‹lk ve ortaö¤renimini Gümüflhane’de ta-
mamlad›ktan sonra devlet memuru ola-
rak çeflitli yerlerde görev yapt›. 1914’te
Osmanl› Meclis-i Mebusan›’na ‹ttihat ve
Terakki F›rkas›’n›n aday› olarak Gümüfl-
hane’den milletvekili seçildi. Ocak
1919’da memleketine döndü. 6 Nisan
1920’de Birinci TBMM’ye Gümüflha-
ne’den milletvekili seçildi. 23 Ekim
1920’de Gümüflhane Mutasarr›fl›¤›na
atand›¤›ndan milletvekilli¤inden istifa
etmifl say›ld›. ‹kinci TBMM’ye yeniden
Gümüflhane milletvekili olarak kat›ld›y-
sa da 30 Ekim 1923’te hastal›¤› nedeniy-
le izne ayr›ld›¤› s›rada vefat etti. Daha
sonra ailesi “Zarbun” soyad›n› ald›.
Vilâyât-› Sitte
Erzurum, Van, Harput (Elâziz), Sivas,
Bitlis ve Diyarbak›r’› kapsayan alt› il’e
verilen ad. Mondros Mütarekesi’nin
25.maddesinde “alt› Ermeni ili” olarak
geçer.
Vilâyât-› fiarkiyye Müdafaa-i
Hukuk-› Milliye Cemiyeti
(Do¤u ‹lleri Ulusal Haklar›
Savunma Derne¤i)
Mondros Ateflkes Antlaflmas›’ndan
(30 Ekim 1918) sonra, Do¤u illerini
savunmak ve Ermenilerden kurtarmak
amac›yla kurulan dernek. 2 Aral›k
1918’de kuruldu. “Le Pays” (Yurt) ad-
l› Frans›zca bir gazete yay›mlayarak
Avrupa’da kamuoyu oluflturmaya ça-
l›flt›. Süleyman Nazif, Zülfü Tigrel,
Hoca Raif Efendi gibi isimlerin yer al-
d›¤› derne¤in etkili bir konuma gelme-
si, Erzurum fiubesi’nin kuruluflu (10
Mart 1919) ve Erzurum Kongresi’nin
(23 Temmuz-7 Aral›k 1919) toplan-
mas›yla gerçekleflti ve ad› fiarkî Ana-
dolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ola-
rak de¤ifltirildi. Mustafa Kemal’in de
üye oldu¤u dernek, Sivas Kongre-
si’nde (4-11 Eylül 1919) al›nan karar
sonucu, di¤er dernekler gibi “Anadolu
ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk-› Milliye
Cemiyeti” içinde yer ald›.
Vilâyât-› fiarkiyye Müdafaa-i Hukuk-› Milliye Cemiyeti
Veysel R›za Bey (Zarbun)
Vilâyat-› fiarkiye Müdafaa-i Hukuk-› Milliye
Cemiyeti’nin ‹stanbul merkez ve Erzurum
flube nizamnamesi.
Vilâyat-› fiarkiye Müdafaa-i Hukuk-› Milliye
Cemiyeti kurucular›ndan Süleyman Nazif
