Ermenistan
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda imzalanan
Gümrü Antlaflmas›’yla Türkiye ile flim-
diki s›n›rlar› belirlenen, Türkiye’nin do-
¤usunda yer alan devlet. Ermeni uygar-
l›¤›n›n, M.Ö. 6.yüzy›lda Do¤u Anado-
lu’da Urartu Krall›¤›’n›n temelleri üze-
rinde ortaya ç›kt›¤› kabul edilir. Tarihî
süreçte s›n›rlar› de¤iflmifl olan Ermenis-
tan, ‹lk Ça¤’da önce Asurlular›n, sonra
Perslerin yönetiminde kald›. Bu dönem-
de Ermeni krallar tahtlar›n› korudular,
ancak daha sonra Büyük ‹skender’e ve
Selefkîlere boyun e¤mek zorunda kald›-
lar. Selefkîlerin Roma’ya yenilmeleri-
nin ard›ndan M.Ö. 95’te tahta ç›kan
II.Dikran, Ermeni topraklar›n› birlefltire-
rek güçlü bir devlet kurdu. Kral III.D›r-
tat, Hristiyanl›¤› resmî din ilân etti ve
5.yüzy›lda merkezi Erivan olan ba¤›m-
s›z bir kilise kuruldu. Uzun y›llar ‹ranl›-
lar›n ve Araplar›n sald›r›lar›na u¤rayan
Ermenistan, 1502’de ‹ran’›n egemenli-
¤ini kabul etti. Bölgedeki ‹ran-Osmanl›
çekiflmesi, Osmanl›lar›n üstünlü¤üyle
sonuçlan›nca Ermenistan’›n büyük bö-
lümü Osmanl› yönetimine girdi. 1828-
1829 ve 1877-1878 Osmanl›-Rus savafl-
lar›nda eski Ermeni topraklar›n›n büyük
bölümü Rusya’ya geçti. 1917 Rus Dev-
rimi sonras› Ermenistan, Gürcistan ve
Azerbaycan aras›nda bir Transkafkasya
Federasyonu kurulmas› yönünde ad›m-
lar at›ld›ysa da kal›c› olmad›. May›s
1918’de ba¤›ms›z Ermenistan Cumhuri-
yeti ilân edildi. I.Dünya Savafl›’ndan
sonra imzalanan Sevr Antlaflmas›’yla
Do¤u Anadolu’nun bir bölümünü de içi-
ne alan bir Ermenistan kurulmas› fikri
sadece k⤛t üzerinde kald›. Türk kuv-
vetlerinin giriflti¤i harekât sonras› Erme-
niler, Gümrü Antlaflmas›’yla eski s›n›r-
lar›na çekilmeyi kabul etti. Ocak
1920’de ‹tilâf Devletlerince tan›nm›fl ol-
mas›na ra¤men, ayn› y›l›n sonlar›nda
Sovyet yönetimine geçti ve ülkede Sov-
yet yönetimi kuruldu. Ermenistan Sov-
yet Sosyalist Cumhuriyeti, 1922’de
Transkafkasya
SFSC’ye
kat›ld›;
1936’da SSCB’nin bir cumhuriyeti hâli-
ne geldi. 1988’de ortaya ç›kan Da¤l›k
Karaba¤ sorunundan dolay› Azerbay-
can’la olan iliflkileri bozuldu. 1990’da
ilk çok partili seçimler yap›ld›. Eylül
1991’de halkoylamas›n›n ard›ndan ba-
¤›ms›zl›¤›n› ilân eden Ermenistan, daha
sonra da¤›lan eski Sovyet cumhuriyetle-
rinin oluflturdu¤u Ba¤›ms›z Devletler
Toplulu¤u’na kat›ld›.
Ermenistan Savafllar›
bk.
Do¤u Cephesi (fiark Cephesi)
Erozan, Celâl Sahir
1 Ekim 1883 ‹stanbul
16 Kas›m 1935 ‹stanbul
Atatürk döneminde Dil Devrimi çal›fl-
malar›yla tan›nan, Yeni Türk Alfabesini
haz›rlayan kurul içinde yer alan flair ve
yazar. Ortaö¤renimini Vefa ‹dadîsi’nde
tamamlad›ktan sonra bir süre Hukuk
Mektebi’nde okudu. Hariciye Nezare-
ti’nde görev ald› (1903). Edebiyat ö¤ret-
menli¤i yapt›. Zonguldak’tan milletve-
kili seçilerek parlamentoya girdi (1928).
Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ne üye seçil-
di. 16 yafl›ndayken Ahmet, Celâl, fiarik
imzas›yla ‹rtika, Malûmat, Musavver
Fen ve Edep, Lisan dergilerinde ilk fliir-
leri yay›mland›. Servet-i Fünun’da ken-
di ad›yla yazmaya bafllad›. Meflruti-
yet’ten sonra I.Kitap, II.Kitap, III.Kitap
adl› ayl›k dergiyi yay›mlad›. Cumhuri-
yet döneminde Türk Dili Tetkik Cemi-
yeti’ne üye seçildi ve daha sonra Türk
Dil Kurumu ad›n› alan bu derne¤in bafl-
kan yard›mc›l›¤›n› yapt›. Yeni Lisan ha-
reketini Hak gazetesindeki yaz›lar›yla
savundu. ‹lk deneylerinde Tevfik Fik-
ret’in etkisinde kald›. Servet-i Fünun’un
kapan›fl›ndan sonraki ak›mlara ayak uy-
durmaya çal›flt›.
Bafll›ca eserleri:
Beyaz
Gölgeler
(1909),
Buhran
(1909),
Siyah
Kitap
(1911).
Ersoy, Mehmed Âkif
1873 ‹stanbul
27 Aral›k 1936 ‹stanbul
‹stiklâl Marfl› flairi, fikir ve siyaset ada-
m›. Fatih Medresesi müderrislerinden
Tahir Efendi’nin o¤ludur. Babas› ve ba-
bas›n›n arkadafllar›ndan Arapça, Farsça
ve dinî bilimler ö¤rendi. Fatih Rüfltiye-
si’ni ve Mülkiye’nin idadî bölümünü bi-
tirdi. Ayn› y›l aç›lan Halkal› Ziraat ve
Baytar Mektebi’ne girdi. 1893’te oku-
lun Baytarl›k Bölümü’nü birincilikle bi-
tirdi. Bunun üzerine Baytar Umum Mü-
dürlü¤ü’nde müfettifl yard›mc›l›¤›na
atand›. Birkaç y›l bu görevle Anadolu,
Rumeli, Arnavutluk ve Arabistan’ta ça-
l›flt›. Bir süre sonra ek görev olarak, Hal-
kal› Ziraat ve Baytar Mektebi’nde ede-
biyat ö¤retmenli¤i yapt› (1906). II.Mefl-
rutiyet’in ilân›ndan sonra arkadafl› Eflref
Edip’le birlikte “S›rât-› Müstakim”
(Do¤ru Yol) ve daha sonra “Sebilü’r-
Reflad” dergilerini ç›kard› (1912). Bal-
kan Savafl›’ndan sonra Baytar Umum
Müdürlü¤ü’ndeki görevinden ayr›ld›.
M›s›rl› bilgin Muhammed Abduh’un et-
kisiyle “‹slâm Birli¤i” görüflünü benim-
sedi. Yaz›lar›yla, fliirleriyle ve ‹stan-
332
Ermenistan
Mehmed Âkif Ersoy
Mehmed Âkif ’in imzas› ve elyaz›s›
Celâl Sahir Erozan
